Πριν από λίγες ημέρες, πληροφορηθήκαμε με έκπληξη και στεναχώρια ότι ο διάσημος ηθοποιός του Χόλυγουντ Μπρούς Γουίλις αποσύρεται από την υποκριτική και τον κινηματογράφο για λόγους υγείας στα 67 του χρόνια, καθώς διαγνώσθηκε ότι πάσχει από «αφασία». Τα γυρίσματα των τελευταίων του ταινιών γίνονταν ενώ ο ηθοποιός φορούσε ακουστικό για να ακούει τα λόγια που έπρεπε να πει και συχνά εξέφραζε απορία για το τι συνέβαινε γύρω του.
Όταν μιλάμε, αρκετές φορές χρησιμοποιούμε τη λέξη «αφασία», χωρίς να ξέρουμε ακριβώς το νόημά της.
Λέμε για παράδειγμα ότι «ο ποδοσφαιριστής χτύπησε το κεφάλι του στη δοκό του τέρματος ή δέχτηκε το κεφάλι μια κλωτσιά ή μια «γονατιά» και έπεσε κάτω, σε αφασία». Εννοούμε φυσικά ότι έπεσε αναίσθητος από το χτύπημα. Λέμε επίσης ότι «Ο ασθενής μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο σε αφασία» εννοώντας ότι δεν είχε τις αισθήσεις του. Λέμε επίσης ότι κάποιος «παρακολουθούσε τη συζήτηση αλλά έδειχνε να μη συμμετέχει και να μην καταλαβαίνει, σαν να είχε πέσει σε αφασία» και δεν ξέρουμε ακριβώς τι συμβαίνει, υπονοώντας ότι μπορεί και να είχε πάθει αιφνιδιαστικά εγκεφαλικό επεισόδιο. Όλα αυτά είναι πιθανά και δεν αποκλείεται να ήταν έτι τα πράγματα. Ωστόσο λίγοι μπορούν να γνωρίζουν ότι «Ο ειδικός επιστημονικός όρος αφασία (στερητικό α και μια μορφή από το ρήμα φημί = λέγω) αναφέρεται σε κάθε μερική ή ολική απώλεια γλωσσικών ικανοτήτων σε ενήλικες και παιδιά και γενικότερη ανικανότητα λόγου. Ο λόγος είναι το κύριο μέσο του ανθρώπου ώστε να επικοινωνήσει με το περιβάλλον του. Στην περίπτωση της αφασίας το άτομο δεν μπορεί να μιλήσει, να αποδίδει το σωστό νόημα στις λέξεις, να κατανοεί και πολλές φορές να διαβάζει».
Ιατρικός Όρος
Αλλά ως ιατρικός όρος, η «αφασία» σημαίνει διαταραχές συμπεριφοράς και μια κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα επικοινωνίας δηλαδή την ομιλία, τη γραφή και την κατανόηση της γλώσσας, προφορικής και γραπτής, αυτό που δεν επηρεάζει όμως είναι τη νοημοσύνη. Με δυο λόγια, η αφασία μπορεί να είναι «νόσος» αλλά κυρίως είναι «σύμπτωμα».
Για να καταλάβουμε ακριβώς, προστρέχουμε σ αυτά που επισημαίνει ο κ. Κωνσταντίνος Βουμβουράκης Διευθυντής-Υπεύθυνος Τμήματος Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας του νοσκομείου Metropolitan , Καθηγητής Νευρολογίας Νευροανοσολογίας στο ΕΚΠΑ, ο οποίος εξηγεί τους παράγοντες κίνδυνου, τα συμπτώματα, του τύπου και τη θεραπευτική προσέγγιση της νόσου, καθώς δίνει και πρακτικές συμβουλές για τον ασθενή, αλλά και τους οικείους του, οι οποίες βοηθάνε στην επικοινωνία και την αλληλοκατανόηση.
«Η αφασία- λέει ο καθηγητής- αποτελεί σύμπτωμα και όχι πάθηση, μπορεί να εμφανιστεί οξέως, βραδέως επιδεινούμενη ή να είναι παροδική. Η αφασία συνήθως οφείλεται σε: Εγκεφαλικό επεισόδιο- τραυματισμό στο κεφάλι- νευροεκφυλιστικές παθήσεις- λοιμώξεις του κεντρικού νευρικού συστήματος ή και επιληπτικές κρίσεις».
Και τα συμπτώματα είναι :
1. Ομιλία με σύντομες ή ημιτελείς προτάσεις
2. Προτάσεις χωρίς νόημα
3. Αντικατάσταση λέξεων ή ήχων με άλλους
4. Προφορά αγνώριστων λέξεων
5. Αδυναμία παρακολούθησης συζήτησης άλλων
6. Γραφή προτάσεων δίχως νόημα
Υπάρχουν πολλοί τύποι αφασίας:
1. Αφασία εκπομπής –έκφρασης του λόγου : Οι πάσχοντες μπορούν να κατανοήσουν τι τους λένε αλλά δεν μπορούν να εκφραστούν με τρόπο κατανοητό, χρησιμοποιούν σύντομες προτάσεις παραλείποντας λέξεις. Ο τύπος αυτός της αφασίας μπορεί να συνοδεύεται από παράλυση ή αδυναμία στη δεξιά πλευρά του σώματος.
2. Αφασία πρόσληψης – κατανόησης του λόγου : Οι ασθενείς μιλούν με μεγάλες, σύνθετες προτάσεις που δεν έχουν νόημα ή περιλαμβάνουν μη αναγνωρίσιμες, λανθασμένες ή περιττές λέξεις. Συνήθως δεν συνειδητοποιούν ότι δεν είναι κατανοητοί από τους άλλους.
3. Ολική αφασία : Εμφανίζεται με φτωχή κατανόηση του λόγου, δυσκολία στον σχηματισμό λέξεων και προτάσεων, προσδίδοντας στο άτομο σοβαρή αναπηρία στην επικοινωνία.
4. Ανομική αφασία: Είναι η ηπιότερη μορφή αφασίας και εκφράζεται με αδυναμία ανεύρεσης των κατάλληλων λέξεων, οπότε συχνά χρησιμοποιείται περιφραστικός ή επεξηγηματικός λόγος για να δοθεί το ακριβές νόημα του λόγου.
Όσο για θεραπευτική αγωγή:
1. Για αποκατάσταση λόγου και γλώσσας: Αν το άτομο που πάσχει από αφασία ξεκινήσει θεραπεία νωρίς, συμμετέχει σε ομάδες ατόμων με αφασία και περιλάβει στην καθημερινότητά του την χρήση υπολογιστών, μπορεί να έχει σημαντική πρόοδο αν και είναι μια σχετικά αργή διαδικασία.
2. Φάρμακα: Είναι υπό μελέτη, ενώ η χορήγηση νευροδιαβιβαστών είναι μία δείχνουν πολλά υποσχόμενη θεραπευτική προσέγγιση.
3. Άλλες θεραπείες: Η διέγερση εγκεφάλου μέσω μαγνητικών πεδίων ή με χαμηλό ρεύμα μέσω ηλεκτροδίων που τοποθετούνται στο κεφάλι, αποτελεί επίσης άλλη θεραπευτική προσπάθεια με αμφίβολα όμως αποτελέσματα.
Υπάρχουν και αρκετές πρακτικές συμβουλές για τα άτομα με αφασία:
1. Να έχετε μαζί σας μια κάρτα που να εξηγεί ότι έχετε αφασία και τι είναι η αφασία.
2. Να έχετε ταυτότητα και στοιχεία επικοινωνίας.
3. Να έχετε μαζί σας μολύβι και χαρτί,
4. Να χρησιμοποιούνται σχέδια, διαγράμματα ή φωτογραφίες.
5. Να Χρησιμοποιούνται χειρονομίες ή αντικείμενα
Και οι συμβουλές για τους κοντινούς ανθρώπους:
1. Μιλήστε αργά και καθαρά
2. Διατηρείστε βλεμματική επαφή κατά τη διάρκεια της συνομιλίας
3. Μειώστε το θόρυβο του περιβάλλοντος προτού μιλήσετε στο άτομο με αφασία
4. Χρησιμοποιείστε απλές λέξεις και εκφράσεις
5. Προσπαθήστε να απευθύνετε ερωτήσεις που απαντώνται με ένα «ναι» ή «όχι»
6. Υποστηρίξτε το λόγο με φωτογραφίες, σχήματα, χειρονομίες, κλπ. αν χρειάζεται
7. Να είστε υπομονετικοί και να θυμάστε ότι η αφασία δεν είναι διαταραχή της νοημοσύνης.
