Θεραπευτικοί Φακοί Επαφής

Γράφει o Χρήστος Κωστάκος,
Προπτυχιακός φοιτητής κατεύθυνση Οπτικής & Οπτομετρίας
Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

Επιστημονική επιμέλεια:
Dr. Βασιλική Κρέμου, Χειρουργός Οφθαλμίατρος

__________________________________________

Πλέον οι φακοί επαφής, εκτός από την διόρθωση διαθλαστικών ανωμαλιών, αντιπροσωπεύουν έναν αρκετά αποδοτικό μέσο θεραπείας για ποικιλία οφθαλμικών διαταραχών. Για παράδειγμα στην αποκατάσταση τραυμάτων του κερατοειδούς, επουλώνουν πληγές του επιθηλίου και του στρώματος.

Επίσης χρησιμοποιούνται για την ελεγχόμενη απελευθέρωση φαρμάκων, την ενυδάτωση του κερατοειδούς καθώς και τη μηχανική προστασία του από ξένα σώματα, είτε από την τριβή με τα βλέφαρα.

Μπορούμε κάλλιστα να τους αποκαλέσουμε και “προστατευτικούς επιδέσμους”, αφού κύριος στόχος τους είναι να συμβάλλουν στην επούλωση του κερατοειδούς μετά από χειρουργείο ή μετά από τραύμα, ελαχιστοποιώντας τα συμπτώματα των ασθενών και ανακουφίζοντας τους από πόνους.

Οι θεραπευτικοί φακοί επαφής συνήθως είναι φακοί με υψηλή διαπερατότητα σε οξυγόνο και χρησιμοποιούνται για ημερήσια ή παρατεταμένη χρήση.

Το ρίσκο της εφαρμογής θεραπευτικών φακών επαφής είναι μεγαλύτερο από την εφαρμογή των κοινών για την διόρθωση διαθλαστικών σφαλμάτων. Είναι απαραίτητο σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά να γίνεται σωστή διάγνωση και αξιολόγηση του περιστατικού ώστε να επιλέξουμε τον κατάλληλο φακό επαφής, για έχουμε ως αποτέλεσμα μια ολοκληρωμένη θεραπεία.

Θεραπευτικοί φακοί ως βοηθητικό οπτικό μέσο

1) Αρχικά σε όχι τόσο συχνές παθήσεις όπως ο ανώμαλος αστιγματισμός, ο οποίος σχετίζεται με τον κερατόκωνο, όταν δεν μπορεί να διορθωθεί με οπτικά μέσα και πριν γίνει απαραίτητη η μεταμόσχευση κερατοειδούς, μπορεί να διορθωθεί με σκληρούς φακούς επαφής. Οι ασθενείς με αστιγματισμό μετά από μεταμόσχευση κερατοειδούς μπορούν επίσης να επωφεληθούν από αυτούς.

2) Οι επιφανειακές ανωμαλίες του κερατοειδούς μπορούν επίσης να εξουδετερωθούν από άκαμπτους φακούς επαφής, οι οποίοι εξομαλύνουν την επιφάνεια του κερατοειδούς και συμβάλουν στην καθαρότερη όραση. Βέβαια η οπτική οξύτητα μπορεί να βελτιωθεί μόνο στην περίπτωση που οι ανωμαλίες δεν είναι πολύ μεγάλες.

3) Η ανισομετρωπία, στην οποία η διόφθαλμη όραση δεν μπορεί να επιτευχθεί με διορθωτικά γυαλιά λόγω της ανισοεικονίας που προκαλούν, αντιμετωπίζεται με φακούς επαφής.

Θεραπευτικοί φακοί για την επούλωση του επιθηλίου

1) Τα επιθηλιακά τραύματα συχνά επουλώνονται με την βοήθεια φακού επαφής, επειδή έτσι η πρόσθια επιφάνεια του κερατοειδούς προστατεύεται από τη συνεχή τριβή του με τα βλέφαρα, επιτρέποντας την ανάπτυξη ημιδεσμοσωμικών προσκολλήσεων των επιθηλιακών κυττάρων πάνω στη βασική μεμβράνη του.

2) Οι υποτροπιάζουσες αποπτώσεις του επιθηλίου του κερατοειδούς που σχετίζονται με τη δυστροφία της βασικής μεμβράνης μπορεί να απαιτούν μακροχρόνια εφαρμογή των φακών επαφής για να μειωθεί ο ρυθμός υποτροπής. Σε μετατραυματικές περιπτώσεις, η εφαρμογή των φακών μπορεί συνήθως μπορεί να διακοπεί μετά από μερικές εβδομάδες.

Η εφαρμογή του φακού μπορεί να λειτουργήσει και ως «παυσίπονο», γιατί προσφέρει άνεση, ελαχιστοποιώντας τον πόνο.

Θεραπευτικοί φακοί επαφής για την απάλυνση του πόνου (bandage lenses)

1) Η Φυσαλιδώδης Κερατοπάθεια είναι μια πάθηση η οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί με μαλακούς φακούς επαφής (bandage) που ανακουφίζουν τον πόνο προστατεύοντας τα εκτεθειμένα άκρα των νεύρων του κερατοειδούς από την πίεση που ασκούν τα βλέφαρα κατά τον βλεφαρισμό. Ο φακός επαφής μπορεί επίσης να καλύψει επιθηλιακές κύστεις και εξογκώματα του κερατοειδή.

2) Η Νηματοειδής Κερατοπάθεια, μια πάθηση ανθεκτική στην θεραπεία τοπικά, μπορεί συνήθως να ανακουφιστεί από την εφαρμογή μαλακών φακών επαφής.

3) Επίσης χρησιμοποιούνται σε παθήσεις όπως: στην επιφανειακή στικτή κερατοπάθεια Thygeson, στην τριχίαση για την προστασία του επιθηλίου του κερατοειδούς από βλεφαρίδες που φυτρώνουν ανώμαλα. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν προσωρινά στο εντρόπιο πριν από την οριστική χειρουργική επέμβαση.

Θεραπευτικοί φακοί επαφής για τη διατήρηση και την προστασία του κερατοειδούς

1) Η ρήξη της δεσκεμετείου μεμβράνης (δεσκεμετοκήλη) μπορεί προσωρινά να καλυφθεί με έναν μαλακό ή σκληρό φακό επαφής μεγάλης διαμέτρου, με στενή εφαρμογή, για να αποφευχθεί η διάτρηση και να συνεχιστεί η επούλωση.

2) Όταν υπάρχει κάποιο βαθύ κερατοειδικό τραύμα, που τα άκρα του είναι απομακρυσμένα, συνήθως χρησιμοποιούμε οφθαλμική κόλλα και από πάνω τοποθετούμε ένα σφιχτό φακό επαφής (bandage), για να μην απομακρυνθεί η κόλλα από το βλεφάρισμα και να προστατέψουμε τα βλέφαρα να μην ερεθιστούν από την ανώμαλη επιφάνεια της κόλλας.

Σπάνιες περιπτώσεις

Ακόμα υπάρχουν ειδικοί φακοί επαφής μεγάλης διαμέτρου που φτάνουν μέχρι τα βλεφαρικά κολπώματα και χρησιμοποιούνται κυρίως για την αποτροπή δημιουργίας συμβλέφαρου σε ουλώδεις επιπεφυκίτιδες (πχ. Ιογενής κερατοεπιπεφυκίτιδα, ουλώδες πεμφιγοειδές).

Επίσης υπάρχουν ειδικοί φακοί επαφής υδρογέλης εμποτισμένοι με οφθαλμικά κολλύρια για αργή αποδέσμευση του φαρμάκου. Είναι σπάνια η χρήση τους και δεν εφαρμόζονται συχνά στην οφθαλμολογική και οπτομετρική ρουτίνα.