της Άγκαθα Καρρά*
Στην κρίσιμη περίοδο που διανύουμε, καλούμαστε όλοι να διαχειριστούμε μια κατάσταση,σε συνθήκες, που μέχρι το τέλος της περασμένης χρονιάς, ούτε που μπορούσαμε να φανταστούμε.
Ο πλανήτης έχει κηρύξει σχεδόν καθολικό logged down, το Κράτος και η κοινωνία μετασχηματίζονται ψηφιακά με γοργούς ρυθμούς, ατομικές ελευθερίες και θεμελιώδη δικαιώματα περιστέλλονται, οι μέχρι τώρα συνήθεις συμπεριφορικές και κοινωνικές μας συνήθειες αναθεωρούνται ριζικά.
Σε αυτό το πλαίσιο της αχαρτογράφητης αβεβαιότητας, έχει αναπτυχθεί τόσο στη χώρα μας, όσο και στους κόλπους της ευρωπαϊκής οικογένειας εν γένει, το ζήτημα των συνταγματικών δικαιωμάτων και τα όρια των επιτρεπτών περιορισμών τους.
Ελληνικό Σύνταγμα
Είναι κοινά αποδεκτό, ότι το ελληνικό Σύνταγμα, λόγω της συσσωρευμένης πλούσιας εμπειρίας από τη σύγχρονη ελληνική και ευρωπαϊκή Ιστορία, θεωρείται το πιο φιλελεύθερο και δημοκρατικό της Ευρώπης. Όπως όλα τα ευρωπαϊκά Συντάγματα, διαπνέεται από τις αδιαμφισβήτητες αρχές της Δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που αποτελούν τους βασικούς πυλώνες κάθε σύγχρονης Δυτικής κοινωνίας. Λόγω της ιδιότυπης κατάστασης έκτακτης ανάγκης που βιώνουμε, εξαιτίας της επαπειλούμενης διακινδύνευσης της συλλογικής υγείας από μια πιθανή γενικευμένη διασπορά του ιού, έχουν ληφθεί τα γνωστά μέτρα, με βάση τα οποία επηρεάζονται ορισμένα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα μας. Ειδικότερα, στον πυρήνα των συνταγματικών δικαιωμάτων, που περιορίζονται σε σημαντικό βαθμό, τροφοδοτώντας τη συζήτηση στη δημόσια σφαίρα, είναι το δικαίωμα της ελεύθερης κίνησης, όπως αυτό κατοχυρώνεται στην παρ.4 του αρ.5 Σ.
Σύμφωνα με την οικεία διάταξη, απαγορεύονται ατομικά διοικητικά μέτρα, που περιορίζουν σε οποιοδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση και εγκατάσταση στη Χώρα. Ο συντακτικός νομοθέτης όμως, έχοντας προβλέψει ανάλογες οριακές περιστάσεις ειδικού χαρακτήρα, συνοδεύει την ως άνω διάταξη με την ακόλουθη ερμηνευτική δήλωση. Στην απαγόρευση της παρ.4, δεν περιλαμβάνεται η λήψη μέτρων που επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας ασθενών όπως νόμος ορίζει. Φυσικά, καθίσταται σαφές, ότι τα μέτρα πρέπει να περιβάλλονται με τις απαιτούμενες συνταγματικές εγγυήσεις και να εφαρμόζεται η αρχή της αναλογικότητας. Στην υπό κρίση περίπτωση, τα μέτρα έχουν πάντα προσωρινό χαρακτήρα, αφού λαμβάνονται με Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου για βραχύ χρονικό διάστημα και μετά τη λήξη τους επανεξετάζεται η παράταση τους με βάση τις εκτιμήσεις των ειδικών επιστημόνων. Συνεπώς, διαφαίνεται ευκρινώς, ότι υπάρχει τήρηση των προβλεπόμενων συνταγματικών εγγυήσεων. Προκειμένου να συντρέχει η αρχή της αναλογικότητας, θα πρέπει το μέτρο να είναι αναγκαίο και πρόσφορο.
Η προσφορότητα του μέτρου, συνδέεται με την αποτελεσματικότητα
Ο περιορισμός των κοινωνικών επαφών και της κυκλοφορίας είναι αναγκαίο μέτρο, διότι σε διαφορετική περίπτωση, λόγω της υψηλής μεταδοτικότητας του ιού και των λίγων διαθέσιμων κλινών στις ΜΕΘ σε σχέση με τους ασθενείς που θα χρειάζονταν αυτές τις υπηρεσίες, το Κράτος δε θα μπορούσε να ανταποκριθεί στην υποχρέωση του για πρόσβαση στις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης για κάθε πολίτη. Η προσφορότητα του μέτρου, συνδέεται με την αποτελεσματικότητα, που μέχρι στιγμής κρίνεται ιδιαίτερα επαρκής.
Το δικαίωμα στην προστασία της υγείας κατοχυρώνεται ως ένα από τα θεμελιώδη και αναφαίρετα δικαιώματα στο ελληνικό Σύνταγμα, έλκοντας την νομιμοποιητική του βάση κυρίως στα άρθρα 21 παρ.3, 7 παρ.2, και 5 παρ.5 αυτού, Ανάγοντας το ύψιστο αυτό έννομο αγαθό σε αντικείμενο κρατικής μέριμνάς. Το αναφερόμενο δικαίωμα είναι διφυές και εκδηλώνεται με δύο όψεις, αφού είναι παράλληλα ατομικό και κοινωνικό. Στο ως άνω πλαίσιο το κράτος υποχρεούται να μεριμνά για την υγεία των πολιτών και να λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για την αποτροπή μετάδοσης των ασθενειών. Εκτός όμως από την προστασία της ατομικής και της δημόσιας υγείας, που συνιστά απόλυτο, αναφαίρετο και αναπαλλοτρίωτο ανθρώπινο δικαίωμα, έχει διαπιστωθεί ότι σε αρκετές περιπτώσεις, τελεί υπό διακινδύνευση ακόμη και το υπέρτατο και απόλυτα προστατευόμενο δικαίωμα της ζωής, βάσει του αρ.5 παρ.2 Σ. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει τυπικά κανονιστική υπεροχή κανενός συνταγματικού δικαιώματος και θεωρούνται όλα ισάξια, εντούτοις η προστασία της ζωής και της υγείας είναι μείζονος σημασίας, διότι χωρίς την ύπαρξη αυτών των δικαιωμάτων δε μπορούμε να μιλάμε για τα υπόλοιπα.
Λήψη θετικών μέτρων προστασίας
Υπό το φως αυτών των διατάξεων, η Κυβέρνηση και η τοπική αυτοδιοίκηση, έχουν προβεί επιπρόσθετα στη λήψη θετικών μέτρων δράσης, για όσους διαβιούν σε δομές κοινωνικής προστασίας, για τους άστεγούς συνανθρώπους μας και έχει δοθεί χρηματοδότηση στους Δήμους, για την ένταξη στο σχεδιασμό τους και των Ρομά συμπολιτών μας. Η υποχρέωση του Κράτους για λήψη θετικών μέτρων προστασίας, δεν απορρέει μόνο από την παρ.3 του αρ.21, με την οποία διασφαλίζεται η δημόσια υγεία. Η ως άνω υποχρέωση εδράζεται επίσης και στη διάταξη της παρ.1 του αρ.25 Σ, με την οποία διασφαλίζεται η αναγκαιότητα της κοινωνικής αλληλεγγύης και της κοινωνική συνοχής. Με τη διάταξη αυτή, εξειδικεύεται το «FRATERNITÉ», όπως κατοχυρώνεται στο αρ.16 του γαλλικού Συντάγματος, του 1790. Πρόκειται για το τρίπτυχο της διακήρυξης του ανθρώπου και του πολίτη, LIBERTÉ, ÉGALITÉ, FRATERNITÉ, ελευθερία, ισότητα, αδερφοσύνη δηλ. αλληλεγγύη, που συνιστά τον πυρήνα της δικαιοκρατικής κοινωνίας μας, Από το οποίο απορρέουν όλα τα διαρκώς εξελισσόμενα δικαιώματά μας. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την παρ.1 του αρ.25, τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου, και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου, τελούν υπό την εγγύηση του Κράτους. Όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκηση τους.
Καθένας αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητα του, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων
Τέλος, διατυπώνεται από ορισμένους, ότι σύμφωνα με την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, όπως αυτή κατοχυρώνεται στην παρ.1 του αρ.5 Σ, υπάρχει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και μπορεί ο καθένας να σταθμίζει ελεύθερα τα δικαιώματα που επιθυμεί να προστατέψει. Ακόμη και στην περίπτωση που είχε βάση ένας τέτοιος
ισχυρισμός, στην ίδια παράγραφο προβλέπεται, ότι καθένας αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητα του, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων.
Τα τελευταία χρόνια, οι ατομικές ελευθερίες που απορρέουν από τον συνταγματικό φιλελευθερισμό, ερμηνεύονται από αρκετούς υπό το πρίσμα της αυτοαναφορικότητας. Στη συγκεκριμένη όμως κρίσιμη στιγμή, καλούμαστε να διαχειριστούμε τη συλλογική μας υγεία και είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι για την εξέλιξη της κατάστασης.
Ενόψει των ανωτέρω συνάγεται το συμπέρασμα, ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί βρίσκονται εντός του συνταγματικού πλαισίου και μέχρι στιγμής κρίνονται ιδιαίτερα αποτελεσματικά για την αποτροπή της μετάδοσης της νόσου.
*Η Άγκαθα Καρρά είναι δικηγόρος με Master στο ευρωπαϊκό δίκαιο και πολιτική και στο αστικό δίκαιο. Είναι μέλος της εκτελεστικής Γραμματείας της Εθνικής Ομοσπονδίας Τυφλών και Αναπληρώτρια Γραμματέας του Πανελληνίου Συνδέσμου Τυφλών, με αρμοδιότητα μεταξύ άλλων τις διεθνείς σχέσεις των ως άνω φορέων.
Πηγή: www.helpis.gr
