Στοχευμένη υποστήριξη και αποκλιμάκωση σε καταστάσεις απορρύθμισης: Όταν κάθε παιδί χρειάζεται κάτι διαφορετικό
(Συνέχεια από το άρθρο: «Βήματα Υποστήριξης στην Κρίση σε Πραγματικό Χρόνο»)
Στο προηγούμενο άρθρο αναδείξαμε πόσο κρίσιμο είναι το πώς μιλάμε και πώς είμαστε παρόντες/ παρούσες στη φάση της κρίσης — τόσο λεκτικά όσο και μη λεκτικά. Σε αυτή τη συνέχεια, θα εστιάσουμε στην προσαρμοσμένη παρέμβαση: όχι απλώς στην τεχνική, αλλά στη διαφοροποιημένη φροντίδα που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες όλων των μαθητών/τριων.
Η αποτελεσματική υποστήριξη δεν είναι ενιαία. Είναι εξατομικευμένη, στοχευμένη, και εστιασμένη στη ρύθμιση, όχι στον έλεγχο.
Κάθε μαθητής και μαθήτρια έχει διαφορετικό νευρο-προφίλ, που επηρεάζει το πώς βιώνει το άγχος, τις μεταβάσεις, την αισθητηριακή επεξεργασία, την προσοχή ή τις κοινωνικές απαιτήσεις.
Ο παρακάτω πίνακας βοηθά στην αναγνώριση πυροδοτών, σημαδιών κλιμάκωσης και τεχνικών που σέβονται το προφίλ του εκάστοτε παιδιού:
| Προφίλ Μαθητή | Πυροδότες | Σημάδια Κλιμάκωσης | Χρήσιμες Τεχνικές | Σημαντικές Υπενθυμίσεις |
| Φάσμα Αυτισμού | Αισθητηριακή υπερφόρτωση, απρόσμενη αλλαγή | Κρύβεται, καλύπτει αυτιά | Μείωση ερεθισμάτων, οπτικά στηρίγματα | Σεβασμός στην ανάγκη για χώρο |
| ΔΕΠΥ | Αναμονή, έλλειψη κινήτρων | Διακόπτει, νευρικότητα | Κίνηση, σύντομες κατευθύνσεις | Όχι σαρκασμός ή διαλέξεις |
| Τραύμα | Έντονες φωνές, αίσθηση απειλής | Πάγωμα ή ξέσπασμα | Μαλακή φωνή, χώρος, μη λεκτικά σήματα | Ασφάλεια και επιλογή πρώτα |
| AuDHD (Αυτισμός + ΔΕΠΥ) | Υπερφόρτωση + βαρεμάρα | Από σιωπή σε έκρηξη | Οπτικοποίηση μεταβάσεων | Σαφής ρουτίνα |
| Τραύμα + ΔΕΠΥ | Απρόβλεπτο, στοχοποίηση | Αντίδραση ή ρίσκο | Τόνος ήρεμος, επικύρωση | Όχι ντροπή – χτίσιμο εμπιστοσύνης |
🔵 Διακρίνοντας τις συμπεριφορές: Πότε να παρέμβω και πώς;
Η παρατήρηση είναι το πρώτο βήμα για την πρόληψη. Κάθε σήμα δεν σημαίνει απαραίτητα παρέμβαση. Κάποιες φορές, η μη παρέμβαση είναι η πιο θεραπευτική απόκριση.
| Συμπεριφορά | Να παρέμβω; | Αν Ναι | Αν Όχι | Γιατί μετρά |
| Ήπια απογοήτευση | ✅ | Προσφορά διαλείμματος, επιλογής | – | Πρόληψη κλιμάκωσης |
| «Άσε με μόνο/η» αλλά μένει κοντά | ❌ | – | Ήρεμη παρουσία | Σέβεται αυτορρύθμιση |
| Βηματισμός/απομόνωση | ✅ | Χωρίς απαιτήσεις | – | Διέξοδος χωρίς σύγκρουση |
| Κρύβεται κάτω από θρανίο | ❌ (αρχικά) | – | Απόσταση και παρακολούθηση | Χώρος για ηρεμία |
❗Είναι καίριας σημασίας η κατανόηση πίσω από τη συμπεριφορά. Δεν είναι όλες οι κρίσεις ίδιες. Πολλοί/ες μαθητές/τριες εμφανίζουν είτε παθητικό «κλείσιμο» είτε εκρηκτικά ξεσπάσματα. Και οι δύο μορφές χρειάζονται συμπόνια, όχι έλεγχο.
- Κλείσιμο: Απόσυρση, σιωπή, βλέμμα στο κενό → Μην πιέζεις, δώσε χώρο, γνώριμα εργαλεία ηρεμίας.
- Ξέσπασμα: Ρίψεις, φωνές, κλωτσιές → Ασφάλεια πρώτα, όχι λεκτικές εντολές. Σύντομες φράσεις, μη συγκρουσιακή στάση.
🆘 SOS: Η απάντηση μας δεν πρέπει να ενεργοποιεί περισσότερο το στρες του παιδιού.
Συμπληρωματικά σε μη λεκτικά παιδιά κινούμαστε ως εξής:
Κλείσιμο (shutdown) – Τι κάνω:
- Μικρό βήμα πίσω, λοξή στάση· δείχνω γωνιά ηρεμίας.
- Αργή ορατή αναπνοή, παλάμη στο στήθος.
- Αφήνω γνωστό εργαλείο (fidget/κάρτα «διάλειμμα»/ακουστικά).
- Όχι επίμονη οπτική επαφή, όχι άγγιγμα.
- Ήσυχη παρουσία 30–90″, μετά δύο οπτικές επιλογές.
Ξέσπασμα (meltdown) – Τι κάνω:
- Ασφάλεια πρώτα: απομάκρυνση συμμαθητών/υλικών.
- Απόσταση 1–2 μ., παλάμες ορατές, κινήσεις αργές.
- Δείχνω κατεύθυνση προς ασφαλή χώρο.
- Αφήνω καρτέλα «αναπνοές/νερό/βαρύ αντικείμενο».
- Περιμένω σημάδια ηρεμίας πριν προτείνω επόμενο βήμα.
🆘 SOS: Τόνος σώματος χαμηλός, ρυθμός αργός, απόσταση σεβασμού.
🔵 Ένα εξατομικευμένο πλάνο ρύθμισης λειτουργεί σαν χάρτης σε δύσκολες στιγμές. Και το πιο σημαντικό: πρέπει να είναι συνδημιουργημένο με το παιδί.
Περιλαμβάνει:
- Προειδοποιητικά σήματα & πυροδότες
- Στρατηγικές
- Ασφαλείς χώροι & φράσεις αυτορρύθμισης
- Πλάνο εξόδου & ρουτίνα επιστροφής
- Ρυθμισμένη επεξεργασία του συμβάντος
❝ Όταν το παιδί έχει συμμετοχή στο πλάνο του, νιώθει ασφάλεια, έλεγχο και εμπιστοσύνη. ❞
Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η ρύθμιση είναι ομαδική δουλειά και απαιτείται συνεργασία Εκπαιδευτικού και Υποστηρικτικού Προσωπικού. Χρειάζεται σαφή κατανομή ρόλων ανά φάση της κρίσης.
| Φάση | Ρόλος Εκπαιδευτικού | Ρόλος Υποστηρικτή | Κλειδί |
| Προ κρίσης | Προεπισκόπηση, μοντελοποίηση | Επαναφορά στηρίξεων | Πρωινό check-in |
| Κλιμάκωση | Μείωση απαιτήσεων | Απομάκρυνση άλλων | Λοξή στάση, μη λεκτικά σήματα |
| Κρίση | Ασφάλεια, όχι λογική συζήτηση | Οπτική επαφή, καταγραφή | Ήρεμη ενότητα |
| Ανάκαμψη | Ανασκόπηση, επανασύνδεση | Καταγραφή, τακτοποίηση | Ανασκόπηση εντός 10′ |
| Μετα-συμβάν | Προσαρμογή πλάνου | Μοιρασμός παρατηρήσεων | Συνεπής ενημέρωση αρχείου |
➣ Σημαντική επισήμανση: Το πιο σημαντικό εργαλείο είναι η δική μας ρύθμιση
➣ Κανένα εργαλείο δεν είναι αποτελεσματικό, αν ο ενήλικας είναι εκτός ρύθμισης. Πριν από οτιδήποτε άλλο, φροντίζουμε τον εαυτό μας.
➣ Ενδείξεις δικού μας στρες: ταχυκαρδία, τάση για λογομαχία, παγωμένο μυαλό, εσωτερική αποσύνδεση.
➣ Εργαλεία αντιστάθμισης δυσκολιών επαγγελματία:
▫️Αγκυρο-φράσεις
▫️3 βαθιές αναπνοές
▫️Παύση και νοητική απόσταση
▫️Αναπλαισίωση: «Δεν είναι επίθεση – είναι επικοινωνία.»
📌 Τι κρατάμε:
✅ Η διαφοροποίηση στη στήριξη δεν είναι εξαίρεση – είναι η ουσία της ένταξης.
✅ Η μη παρέμβαση είναι, πολλές φορές, στήριξη.
✅ Η συν-ρύθμιση προηγείται της συμμόρφωσης.
✅ Κάθε παιδί μπορεί να ρυθμιστεί – με το κατάλληλο πλαίσιο, το σωστό πρόσωπο δίπλα του και χρόνο.
Διαβάστε επίσης:
Η Χρησιμότητα των Σχολικών Νοσηλευτών/τριων στα ΚΕΔΑΣΥ – Ανάγκη ή Πολυτέλεια;
Όταν τα Λόγια Δεν Φτάνουν: Βήματα Υποστήριξης στην Κρίση σε Πραγματικό Χρόνο
