Ρεπορτάζ
Λίνα Γιάνναρου για την «Κ»
Εικονογράφηση: Φίλιππος Αβραμίδης
Ένα πρόγραμμα e-learning, για ένα τρίμηνο ή ένα Σαββατοκύριακο, αρκεί για να δηλώσει κανείς «σύμβουλος ψυχικής υγείας» ή «life coach». Για να ασκήσει το επάγγελμα, δεν χρειάζεται ούτε αυτό.
⚠️ Οι κίνδυνοι ενός αρρύθμιστου πεδίου για τη δημόσια ψυχική υγεία.
Πληκτρολόγησα aade.gr και έκανα πολύ λίγο scroll down. Από τη λίστα των ψηφιακών υπηρεσιών επέλεξα «Τα αιτήματά μου». Κατόπιν επέλεξα διαδοχικά Νέο Αίτημα και Φορολογία και πάτησα Επόμενο. Στην ερώτηση «Για ποιον γίνεται η ενέργεια» επέλεξα «Για εμένα» και συνέχισα. Στο πεδίο Θεματική Ομάδα επέλεξα Μητρώο, στις Διαδικασίες, Έναρξη Εργασιών Φυσικών Προσώπων και στο πεδίο Υπηρεσία, δεδομένου ότι βρίσκομαι στην Αθήνα, επέλεξα ΚΕΦΟΔΕ (Κέντρο Φορολογικών Εργασιών και Εξυπηρέτησης). Στην επόμενη σελίδα, έκανα κλικ στο ‘Εγγραφο Δ211 (δήλωση έναρξης, μεταβολής, διακοπής εργασιών επιχείρησης) και το συμπλήρωσα. Στη σελίδα 7, στην ενότητα Στοιχεία Δραστηριοτήτων Επιχείρησης, πρόσθεσα τον Κωδικό Αριθμό Δραστηριότητας (ΚΑΔ) 86901802, συμπλήρωσα και τα υπόλοιπα στοιχεία που απαιτούνταν, υπέγραψα και…
Αυτό ήταν! Έγινα, επιτέλους, σύμβουλος ψυχικής υγείας!
Ή, για να είμαστε ακριβείς, θα γινόμουν αν είχα ολοκληρώσει τη διαδικασία σώζοντας το έντυπο και ανεβάζοντάς το στη φόρμα μαζί με το Ε9 και την ταυτότητά μου. «Το πολύ σε μια-δυο μέρες θα ήσουν έτοιμη», με διαβεβαίωσε η λογίστρια Μαρία Τζίμα, η οποία με καθοδήγησε στη σχετική διαδικασία. «Αν ζούσες στην επαρχία μπορεί να είχες πάρει έγκριση αυθημερόν». Μια ασφάλιση online στον ΕΦΚΑ και τυπώνεις νέες επαγγελματικές κάρτες! «Είναι πολύ εύκολο, δεν ζητείται καμία άδεια, πιστοποίηση ή πτυχίο. Το δηλώνεις και ξεκινάς να εξασκείς το επάγγελμα. Κάποιος μια φορά μού σύστησε μια ψυχολόγο, ζήτησα τις σπουδές της και είχε κάνει μόνο ένα σεμινάριο!», λέει η ίδια.
Δίχως εφόδιο
Στην Ελλάδα, το επάγγελμα του συμβούλου ψυχικής υγείας δεν είναι θεσμοθετημένο, δεν υφίσταται νομοθετικό πλαίσιο για την άσκησή του. Αυτό είχε παραδεχθεί ο υπουργός Υγείας Αδωνις Γεωργιάδης τον Ιούνιο του ’24 σε σχετική ερώτηση της βουλευτού του ΠΑΣΟΚ Νάντιας Γιαννακοπούλου με αφορμή ρεπορτάζ της «Κ» («Θεραπευτή μου, μήπως δεν είσαι θεραπευτής;», Αγγελική Σπανού, 7/1/24). Η εικόνα παραμένει η ίδια, αν και στο διάστημα που έχει μεσολαβήσει το πιθανότερο είναι ότι έχουν βγει στην αγορά δεκάδες ή και εκατοντάδες νέοι επαγγελματίες, που χωρίς κανένα πραγματικό εφόδιο έχουν ανοίξει γραφεία και δέχονται αληθινούς πελάτες. Με αληθινά προβλήματα.
Ελληνική Εταιρεία Συμβουλευτικής
«Υπάρχει ένα παράδοξο», λέει στην «Κ» η Ρουμπίνη Βασιλοπούλου, ψυχοθεραπεύτρια, σύμβουλος ψυχικής υγείας και αντιπρόεδρος στο Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής (ΕΕΣ). «Το ελληνικό κράτος μάς αναγνωρίζει φορολογικά, μας έχει δώσει ΚΑΔ, αλλά δεν υπάρχουμε θεσμικά». Oπως λέει, από το ’18 έχουν καταθέσει σχετικό έγγραφο 150 σελίδων στον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων, χωρίς όμως ανταπόκριση. «Εμείς προσπαθούμε να αναγνωριστούμε θεσμικά για να προστατεύσουμε και το κοινό, αλλά και τους εαυτούς μας. Oσο το τοπίο παραμένει θολό, ανοίγεται χώρος σε ανθρώπους χωρίς κατάρτιση να εισέλθουν στο επάγγελμα».
Από το ’94 στα μητρώα της ΕΕΣ έχουν εγγραφεί περισσότερα από 1.500 μέλη, από τα οποία ενεργά σήμερα είναι τα 563. «Είναι άνθρωποι που έχουν κατά πλειοψηφία ένα πρώτο πτυχίο ΑΕΙ, όχι υποχρεωτικά ψυχολογίας, και οι οποίοι έχουν κάνει τουλάχιστον τρία χρόνια εκπαίδευση σε κάποιο πρόγραμμα συμβουλευτικής προσέγγισης και έχουν συμπληρώσει έναν μίνιμουμ χρόνο προσωπικής θεραπείας, πρακτικής και εποπτείας». Σύμφωνα με την ίδια πάντως, οι περισσότεροι σύμβουλοι ψυχικής υγείας εκεί έξω δεν είναι εγγεγραμμένοι στον σύλλογο και άρα το πιθανότερο είναι ότι δεν πληρούν τις παραπάνω προδιαγραφές. «Κάποια στιγμή, κάποιες εφορίες σε συνεννόηση με εμάς ζητούσαν από όποιον πήγαινε να ανοίξει ΚΑΔ χαρτί εγγραφής στην ΕΕΣ. Δεν τους υποχρέωνε κάποιος, απλώς αντιλαμβάνονταν την ανάγκη. Μετά την κατάργηση των ΔΟΥ, σταμάτησε να συμβαίνει αυτό».
Σύμφωνα με την κ. Βασιλοπούλου, αλλά και όπως εμπειρικά κάποιος αντιλαμβάνεται, το επάγγελμα ανθεί. «Γενικά οι άνθρωποι στρέφονται προς τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας γιατί οι συνθήκες της ζωής μας είναι πολύ δύσκολες και γιατί οικονομικά μπορούν να το υποστηρίξουν. «Τους κακούς ή ανειδίκευτους επαγγελματίες τούς πετάει μοιραία έξω η αγορά. Το θέμα, όμως, είναι τι ζημιά θα έχει ήδη γίνει. Μιλάμε για ανθρώπους που ανοίγουν τα ευάλωτα κομμάτια τους. Η ανάγκη προστασίας του κοινού είναι μεγάλη». Η ΕΕΣ έχει δεχθεί επανειλημμένως καταγγελίες από πελάτες για συγκεκριμένους συμβούλους ψυχικής υγείας, αλλά δεν μπορεί να παρέμβει εάν δεν ανήκουν στα μητρώα της. Σε υποθέσεις που έλαβαν δημοσιότητα, ωστόσο, η ΕΕΣ έλαβε θέση ξεκαθαρίζοντας ότι ο συγκεκριμένος σύμβουλος ψυχικής υγείας δεν είναι μέλος της.
ΚΑΔ χωρίς ελέγχους – Το ελληνικό κράτος μάς αναγνωρίζει φορολογικά, μας έχει δώσει ΚΑΔ, αλλά δεν υπάρχουμε θεσμικά. Εμείς προσπαθούμε να αναγνωριστούμε θεσμικά για να προστατεύσουμε και το κοινό, αλλά και τους εαυτούς μας. Ρουμπίνη Βασιλοπούλου, Ψυχοθεραπεύτρια, σύμβουλος ψυχικής υγείας και αντιπρόεδρος στο Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής (ΕΕΣ)
Το προηγούμενο
Κάτι τέτοιο είχε συμβεί στο έγκλημα στα Γλυκά Νερά, όπου η σύμβουλος ψυχικής υγείας την οποία επισκεπτόταν η άτυχη Καρολάιν είχε δημοσιοποιήσει προσωπικές πληροφορίες της γυναίκας στα ΜΜΕ. «Καταδικάζουμε την παραβίαση του κώδικα ηθικής και δεοντολογίας, όσον αφορά στο θέμα της άρσης του επαγγελματικού απορρήτου», έλεγε η ανακοίνωση της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής, ενώ αντίστοιχα ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων είχε ζητήσει δημοσίως η επαγγελματίας να προσκομίσει το πτυχίο της. Σημειώνεται ότι σήμερα η εν λόγω επαγγελματίας εξακολουθεί να εξασκεί το επάγγελμα δηλώνοντας «Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας – ψυχοθεραπεύτρια».
Οι διαπιστευμένοι σύμβουλοι καλούν το κοινό να είναι σε εγρήγορση. «Είναι απαραίτητο να μπορούν να δουν τα διαπιστευτήρια του κάθε επαγγελματία», υπογραμμίζει η κ. Βασιλοπούλου. «Ο κόσμος πρέπει να ρωτάει ποιες είναι οι σπουδές του και αν είναι εγγεγραμμένος σε κάποιο σύλλογο γιατί οι σύλλογοι ελέγχουν τους επαγγελματίες ανά πενταετία. Αυτό διασφαλίζει το κοινό, αφού εάν υπάρξει κάποια αντιδεοντολογική συμπεριφορά, ο πελάτης μπορεί να απευθυνθεί στον φορέα».
Οι ψυχοθεραπευτές πάντως ζουν καθημερινά τα αποτελέσματα του θεσμικού κενού. «Συναντάμε συνεχώς ανθρώπους που έχουν περάσει από συμβούλους ή ανεκπαίδευτους ψυχοθεραπευτές και τους βλέπουμε να έχουν ταλαιπωρηθεί οικονομικά, να έχουν κακοποιηθεί συναισθηματικά. Τα παραδείγματα είναι πολλά και αδιανόητα», εξηγεί στην «Κ» η κλινική ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχοθεραπείας Ελλάδος δρ Τσαμπίκα Μπαφίτη, η οποία πρωτοστατεί στην προσπάθεια να διαμορφωθεί ένα σαφές θεσμικό πλαίσιο για την άσκηση της ψυχοθεραπείας στην Ελλάδα. «Είναι θέμα προστασίας της δημόσιας ψυχικής υγείας».
Ασθενείς κακοποιούνται – Συναντάμε συνεχώς ανθρώπους που έχουν περάσει από συμβούλους ή ανεκπαίδευτους ψυχοθεραπευτές και τους βλέπουμε να έχουν ταλαιπωρηθεί οικονομικά, να έχουν κακοποιηθεί συναισθηματικά. Τα παραδείγματα είναι πολλά κι αδιανόητα. Τσαμπίκα Μπαφίτη, Κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχοθεραπείας Ελλάδος
Η δύσκολη διάγνωση
Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Συμβουλευτικής, όταν ένας σύμβουλος ψυχικής υγείας διαπιστώσει ένα πιο «δύσκολο» περιστατικό (σε πολλά εισαγωγικά η λέξη) οφείλει να το παραπέμψει σε ψυχίατρο ή ειδικευμένο ψυχολόγο. Τι γίνεται όμως όταν δεν υπάρχουν οι γνώσεις ή τα κριτήρια για να γίνει η διάγνωση ενός «δύσκολου» περιστατικού; «Σκεφτείτε ότι έχω πάρει δύο πτυχία, ένα μεταπτυχιακό, έχω κάνει ένα διδακτορικό, τετραετή ειδίκευση στην ψυχοθεραπεία και πολυετή προσωπική θεραπεία, που θεωρώ ότι είναι το βασικότερο εφόδιο για να μπορώ να στέκομαι σε αυτόν τον ρόλο επαρκώς», αναφέρει η δρ Μπαφίτη.
Σε αντιδιαστολή, τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί πολυάριθμα e-learning προγράμματα στα πανεπιστήμια, τα οποία στο τέλος απονέμουν πιστοποιητικό επιμόρφωσης. Πράγματι, με μια σύντομη έρευνα σε ελληνικά πανεπιστήμια ανακαλύπτεις ουκ ολίγα προγράμματα συμβουλευτικής και life coaching. «Κάνουν ένα Σαββατοκύριακο ή ένα τρίμηνο μια εκπαίδευση και λένε “είμαι κόουτς”, “είμαι σύμβουλος”, “είμαι ψυχοθεραπευτής”» σχολιάζει η δρ Μπαφίτη.
Αυτό εγκυμονεί κινδύνους τόσο για τους πελάτες όσο και για τους ίδιους. «Η συνομιλία με ανθρώπους που βρίσκονται σε κρίση, δυσκολίες, με συμπτώματα ή και σοβαρές διαταραχές, είναι επιβαρυντική για την ψυχική και κατ’ επέκταση τη σωματική υγεία των συμβούλων-θεραπευτών, καθώς πυροδοτεί πολλά δικά τους ευαίσθητα θέματα και συναισθήματα χωρίς να έχουν επίγνωση γι’ αυτό. Εάν δεν τα έχουν επεξεργαστεί στη δική τους θεραπεία υπάρχει κίνδυνος να επηρεάζουν την κρίση τους σε σχέση με τους θεραπευόμενούς τους, τον τρόπο που θέτουν όρια, τη δική τους ψυχική ή και σωματική υγεία…».
Τα μέλη της ΕΕΣ συμφωνούν. «Εμείς θέλουμε ενιαίο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Το να κάνουμε σεμινάρια δεξιά κι αριστερά δεν το θεωρούμε εκπαίδευση», επισημαίνει η κ. Βασιλοπούλου. Επιπλέον, ο νόμος δεν υποχρεώνει τα πανεπιστήμια να ζητήσουν από τους φοιτητές να κάνουν ατομική θεραπεία και ατομική εποπτεία. «Είναι αδιανόητο ένας επαγγελματίας να κάθεται στην καρέκλα του θεραπευτή και να μην έχει καθίσει ποτέ στην απέναντι καρέκλα».
«Κέντρα εκπαίδευσης» χωρίς πιστοποίηση
Οι σύμβουλοι ψυχικής υγείας είναι μόνο μια έκφανση του προβλήματος. Σήμερα, στην Ελλάδα, η άδεια άσκησης επαγγέλματος του ψυχολόγου δίνεται μετά το πέρας των τετραετών σπουδών, με αποτέλεσμα απόφοιτοι χωρίς ουσιαστική κλινική εμπειρία, προσωπική θεραπεία κι εποπτεία να μπορούν να δηλώνουν ψυχοθεραπευτές. Επίσης, ψυχίατροι που δεν έχουν ειδικευθεί σε κάποιο συγκεκριμένο μοντέλο ψυχοθεραπείας κατά τη διάρκεια των πανεπιστημιακών σπουδών τους θεωρούν τον εαυτό τους αυτοδικαίως ψυχοθεραπευτή.
«Ωστόσο, η ειδίκευση στην ψυχοθεραπεία δεν μπορεί να γίνεται σε ακαδημαϊκό πλαίσιο, γιατί δεν είναι θεωρητική γνώση αλλά μια βιωματική εμπειρία, που εξελίσσει συνολικότερα την προσωπικότητα των ειδικευόμενων ψυχοθεραπευτών μέσα από την εφαρμοσμένη γνώση, την πρακτική άσκηση στο συγκεκριμένο θεραπευτικό μοντέλο, την προσωπική θεραπεία, την κλινική εποπτεία, σε ένα περιβάλλον που δεν διέπεται από το σκεπτικό της ακαδημαϊκής επίδοσης και αξιολόγησης», επισημαίνει η κλινική ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια δρ Τσαμπίκα Μπαφίτη.
Αξίζει να σημειωθεί, πάντως, ότι το τελευταίο διάστημα η Ελληνική Εταιρεία Ψυχοθεραπείας Ελλάδος, η Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία και η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία βρίσκονται σε στενή συνεργασία τόσο μεταξύ τους όσο και με τον υφυπουργό Ψυχικής Υγείας Δημήτρη Βαρτζόπουλο, σε μια προσπάθεια να διαμορφωθεί επιτέλους το θεσμικό πλαίσιο για την άσκηση της ψυχοθεραπείας στη χώρα μας.
Σύμφωνα με πληροφορίες από το υπουργείο Υγείας, προετοιμάζεται η ίδρυση Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου στα πρότυπα του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, που θα κατοχυρώνει πλήρως τον ρόλο και τα επαγγελματικά δικαιώματα του ψυχολόγου, ενώ το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (ΚΕΣΥ) επεξεργάζεται το πλαίσιο που θα προσδιορίζει την εκπαίδευση και πιστοποίηση της δυνατότητας να ασκεί κάποιος ψυχοθεραπεία.
❗Στις προτάσεις που έχουν κατατεθεί και έχουν υιοθετηθεί από το ΚΕΣΥ, η ψυχοθεραπεία αποτελεί ειδίκευση των επαγγελμάτων ψυχικής υγείας (ψυχιάτρων, ψυχολόγων και άλλων), η εκπαίδευση πρέπει να είναι τετραετής και να γίνεται σε ανεξάρτητα κέντρα ψυχοθεραπείας με εκπαιδευτές έμπειρους ψυχοθεραπευτές, όπου οι εκπαιδευόμενοι να εξειδικεύονται σε συγκεκριμένη προσέγγιση στη θεραπεία.
Εδώ και δεκαετίες, λειτουργούν στη χώρα μας κέντρα εκπαίδευσης στην ψυχοθεραπεία που είναι πιστοποιημένα από τους αντίστοιχους ελληνικούς και ευρωπαϊκούς επιστημονικούς συλλόγους της προσέγγισής τους, αλλά και από την Εθνική Εταιρεία Ψυχοθεραπείας Ελλάδος.
Oπως σχολιάζει η δρ Μπαφίτη, όμως, η έλλειψη θεσμικού πλαισίου έχει επιτρέψει να ανοίξουν και να λειτουργούν κέντρα εκπαίδευσης χωρίς καμία εγγύηση για την ποιότητα των σπουδών τους. «Πάντως, είμαστε πιο κοντά από ποτέ σε ξεκαθάρισμα του τοπίου», καταλήγει.
Πηγή: /www.kathimerini.gr
