Της Χριστίνας Πετρακοπούλου
Τι είναι η Προσβάσιμη Γιόγκα (Accessible Yoga):
Η προσβάσιμη γιόγκα είναι ένα κίνημα από άτομα του χώρου, τόσο από αυτά που διδάσκουν όσο και από αυτά που μαθαίνουν, το οποίο αμφισβητεί το εμπορικό κομμάτι της γιόγκα, κάνοντας τη πρακτική προσβάσιμη και ανοιχτή προς όλες, όλους και όλα ώστε ν’ αλλαχθεί το status quo.
Ανήκω περήφανα στο κίνημα αυτό και προσπαθώ να κάνω τα μαθήματα μου προσβάσιμα και ανοιχτά σε όλα τα άτομα ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, σωματικής και πνευματικής ικανότητας, βάρους, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου και οικονομικής κατάστασης.
Η παρερμηνεία του τι είναι η γιόγκα:
Αν ρωτήσεις κάποιο άτομο σήμερα τι είναι η γιόγκα, το πιο πιθανό είναι να σου απαντήσει “κάποιο λευκό μοντέλο που κάνει ακροβατικά στο Instagram.” Και η αλήθεια είναι πως αν κάνουμε μία απλή αναζήτηση στο Google τα περισσότερα αποτελέσματα θα σχετίζονται με τη γιόγκα σαν άσκηση, και τα άτομα που την αναπαραστούν οπτικά θα είναι αδύνατα, “όμορφα” σαν μοντέλα, υπερευλύγιστα και χωρίς κάποια εμφανή βλάβη.
Στη διάρκεια του πρώτου μου εκπαιδευτικού προγράμματος γιόγκα, ενθουσιάστηκα με τα μαθήματα ανατομίας του ανθρώπινου σώματος άλλα όσο περισσότερο διάβαζα και μάθαινα για το σώμα, τόσο περισσότερο άρχισα να νιώθω ότι κάτι έλειπε. Μετά από τα δύο πρώτα χρόνια διδασκαλίας ιδιαίτερα δυναμικών μαθημάτων, άρχισα ν’ αναρωτιέμαι τι προσφέρω σαν δασκάλα. Όταν επιτέλους εστίασα την προσοχή μου, αντιλήφθηκα το μεγάλο πρόβλημα του αποκλεισμού πολλών και διαφορετικών ομάδων.
Πού είναι τα BIPOC άτομα (Black, Indigenous and People of Color), είτε να διδάξουν είτε να διδαχθούν; Πού είναι τα άτομα με αναπηρία; Πού είναι τα διεμφυλικά (trans) και τα κουήρ (queer); Ποιες είναι οι τιμές στα στούντιο στα οποία εργάζομαι; Πώς αποφασίζεται ποιο άτομο θα διδάσκει ή ποιο θα μάθει γιόγκα;
Η γιόγκα δυστυχώς, με τον τρόπο που διδάσκεται σήμερα στον Δυτικό Κόσμο, δεν είναι καθόλου προσβάσιμη. Είναι ιδιαίτερα αθλητική και δυναμική μη επιτρέποντας σε διάφορες ομάδες να συμμετάσχουν ενεργά στο μάθημα. Επίσης τίθεται το θέμα της πολιτισμικής ιδιοποίησης (cultural appropriation) όπου δεν τιμώνται οι ρίζες, η ιστορία και η φιλοσοφία της γιόγκα, που είναι από τα πιο όμορφα και προσβάσιμα κομμάτια της πρακτικής.
Τι είναι πραγματικά η γιόγκα:
Η γιόγκα προέρχεται από την αρχαία Ινδία και η ρίζα της λέξης προέρχεται από το yuj που σημαίνει ένωση (to yoke, to unite). Συμπεριλαμβάνει ένα σύμπλεγμα πρακτικών που στη βάση τους θέλουν ν’ απελευθερώσουν τη ψυχή από την άγνοια, τα πάθη και τον αιώνιο κύκλο της ζωής, του θανάτου και της αναγέννησης. Ο φιλόσοφος Πατάντζαλι (Patanjali) συστηματοποίησε τις —μέχρι τότε προφορικά μεταδιδόμενες— γνώσεις για τη γιόγκα στο κατ’ εξοχήν θεωρητικό κείμενο στη γιόγκα, τους Αφορισμούς (Σούτρες). Στην προσπάθεια συστηματοποίησης της γιόγκα, ο φιλόσοφος δημιούργησε το λεγόμενο οκταπλό μονοπάτι της Ράτζα Γιόγκα (Raja Yoga) που οδηγεί τον άνθρωπο στη φώτιση, δηλαδή στη γνώση του πραγματικού εαυτού.
Το μονοπάτι αυτό έχει τα παρακάτω βήματα:
- Έλεγχος συμπεριφοράς
- Κανόνες πειθαρχίας
- Σωματικές στάσεις
- Έλεγχος της αναπνοής
- Αποτράβηγμα του νου προς τα μέσα/απόσυρση
- Συγκέντρωση του νου σε ένα σημείο εστίασης
- Αβίαστη συγκέντρωση της προσοχής/διαλογισμός
- Ένωση με το αντικείμενο του διαλογισμού, την απόλυτη γνώση, φώτιση, το όλον
Βλέπουμε λοιπόν ότι η πρακτική της γιόγκα είναι πολλά περισσότερα από το κομμάτι της σωματικής άσκησης. Επίσης, πουθενά στ’ αρχαία κείμενα δεν αναγράφεται ότι για να είσαι καλός/-η/-ο γιόγκι, πρέπει να μπορείς να φέρεις το πόδι σου πίσω από το κεφάλι σου. Τότε πώς φτάσαμε από κάτι που έχει το στόχο της ένωσης, στον μερικό ή ολικό αποκλεισμό;
Πώς μπορεί να γίνει ένα μάθημα γιόγκα προσβάσιμο;
Προκειμένου τα μαθήματα μου να είναι προσβάσιμα, προσπαθώ πάντα να μοιράζομαι με τα μαθητευόμενα άτομα κομμάτια από τη φιλοσοφία και την ιστορία της γιόγκα, τα οποία στη συνέχεια είτε συζητάμε είτε βλέπουμε πώς μπορούν να επηρεάσουν τη πρακτική μας τόσο στο ματ (το χαλί της γιόγκα) αλλά και εκτός του ματ, δηλαδή στη ζωή.
Στο κομμάτι των ασκήσεων (άσανα), η ακολουθία είναι έτσι ώστε να επιλέγουν να κάνουν την πρακτική τους σε όρθια, καθιστή η ξαπλωτή θέση ώστε να συμμετάσχουν ενεργά και στο δικό τους ρυθμό.
Επίσης προτείνω τη χρήση βοηθημάτων (props) όπως καρέκλες, τουβλάκια, μαξιλάρια, ζώνες, κουβέρτες και τον τοίχο ώστε να μην υπάρχει το άγχος της ισορροπίας ή της έξτρα δύναμης. Τα αντικείμενα αυτά είναι διαθέσιμα όχι για να μειώσουν την ικανότητα τους αλλά για να κάνουν τη πρακτική όσο πιο άνετη γίνεται.
Κάθε σώμα είναι ανατομικά διαφορετικό
Πιστεύω στη δύναμη των παραλλαγών, καθώς κάθε σώμα είναι ανατομικά διαφορετικό και μπορεί να κάνει τα δικά του μοναδικά σχήματα, αμφισβητώντας έτσι την ομοιομορφία στα πλαίσια του “έτσι πρέπει να γίνεται η άσκηση”. Αυτό καλλιεργεί τη δυνατότητα για επιλογή (agency) και επιτρέπει να διαλέξουν όποιον τρόπο θέλουν και μπορούν για κάνουν μία άσκηση. Σε πολλές περιπτώσεις, όταν η κίνηση είναι μειωμένη ή αδύνατη, τότε δουλεύω μαζί τους πέρα από το φυσικό σώμα, εστιάζοντας στο σώμα που ερχόμαστε σ’ επαφή μέσω του νου και των συναισθημάτων ώστε να βρούμε άλλους δημιουργικούς τρόπους που δεν απαιτούν κίνηση. Το σημαντικό εδώ είναι το κομμάτι της συνεργασίας. Βρισκόμαστε σε ισότιμη σχέση. Επειδή είμαι δασκάλα δε σημαίνει πως ξέρω ακριβώς την εμπειρία που μπορεί εσύ να βιώνεις στο δικό σου σώμα. Μπορώ να υποθέσω σύμφωνα με τις γνώσεις και τη δική μου εμπειρία, αλλά μόνο αν συνεργαστώ μαζί σου —καθώς εσύ γνωρίζεις το δικό σου σώμα και τις ανάγκες σου καλύτερα— θα μπορέσω πραγματικά να σε καθοδηγήσω να έχεις την καλύτερη δυνατή εμπειρία από το μάθημα.
Τέλος, υπάρχει επίσης και η καθοδήγηση μέσω της διαπροσωπικής φυσικής επαφής. Αυτή προσφέρεται αφού έχω εξηγήσει τι θα κάνω και ποιος είναι ο στόχος της συγκεκριμένης καθοδήγησης και, φυσικά, μόνο αν έχω πάρει τη συναίνεση του ατόμου για σωματική επαφή ή με τη βοήθεια τυχόν συνοδού που μπορεί να είναι μαζί. Όλα τα άτομα μαθαίνουμε διαφορετικά, οπότε είμαι υπέρ του να δείχνω τις ασκήσεις αλλά και να χρησιμοποιώ ένα κατανοητό και εξατομικευμένο λεξιλόγιο.
Ως τώρα είχα τη τιμή να δουλέψω με άτομα που ζουν με σωματικές βλάβες όπως MS, CP, παραπληγία-τετραπληγία καθώς επίσης και με άτομα που αντιμετωπίζουν θέματα ψυχικής υγείας τόσο από κοντά αλλά και διαδικτυακά.
Λίγα λόγια για τη Χριστίνα
Η Χριστίνα Πετρακοπούλου (η/αυτή) είναι δασκάλα γιόγκα και πρόσφατα μετακόμισε στην Αθήνα μετά από 8 χρόνια διαμονής σε χώρες του εξωτερικού όπως η Γαλλία, η Αγγλία, η Σουηδία, και η Ιαπωνία. Έχει εκπαιδευτεί από διδάσκοντα άτομα που παλεύουν καθημερινά για να κάνουν τη γιόγκα προσβάσιμη όπως για παράδειγμα ο Jivana Heyman, ιδρυτής της Accessible Yoga, ο Matthew Sandford, ιδρυτής της Mindbody Solutions, η Susana Barkataki και η Alexandia Crow.
Μπορείτε να έρθετε σ’ επαφή με τη Χριστίνα με τους παρακάτω τρόπους:
✥ Instagram: christie_p
✥ Facebook: https://www.facebook.com/anasayogabychristie
✥ Email: anasayogabychristie@gmail.com
