Στην αρχαιότητα κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων σταματούσαν οι εχθροπραξίες μεταξύ αντιπάλων κρατών προκειμένου οι αθλητές τους να μετέχουν σ’ αυτούς. Από πού όμως ξεκινά η εφαρμογή τής αντίληψης αυτής, πώς εξελίσσεται, κατά πόσον λειτουργεί σήμερα, ποιες είναι οι σχετικές γνώσεις που παρέχει η κατά σύστημα εκπαίδευση και τέλος ποιο είναι το μήνυμα των 12ων χειμερινών Παραολυμπιακών αγώνων, οι οποίοι πραγματοποιήθηκαν στην Πιονγκτσάνγκ τής Νότιας Κορέας από 9 έως 18 Μαρτίου 2018;
Απάντηση – τοποθέτηση στα ερωτήματα αυτά αποτελεί το παρόν 3ο και τελευταίο μέρος των άρθρων τής σειράς “Προσεγγίζοντας τα μηνύματα των Παραολυμπιακών αγώνων “(βλ. εδώ). Αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να είχε πραγματοποιηθεί με το προηγούμενο άρθρο, όμως εξελίξεις μη αναμενόμενες ανέστειλαν την διατύπωση των μηνυμάτων στα οποία προσβλέπαμε. Διότι, τελικά, το μήνυμα που μας έστειλαν οι 12οι χειμερινοί Παραολυμπιακοί Αγώνες δεν ήταν ανάλογο με αυτό των αντίστοιχων χειμερινών Ολυμπιακών, οπότε έπαψε και να έχει ισχύ ο αρχικός προσανατολισμός σηματοδότησής τους.
Εν τω μεταξύ, οι εξελίξεις αυτές υπήρξαν αφορμή για παράγωγες σκέψεις και προβληματισμούς. Έτσι, ένα τυχαίο γεγονός με οδήγησε σε μια γενικότερη θεώρηση των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών αγώνων, χωρίς η θεώρηση αυτή να περιορίζεται πλέον στους αντίστοιχους χειμερινούς τού 2018.
…Κάποια ημέρα περιμένοντας σε μια στάση τού τραμ άκουσα μια μητέρα να λέει στον συνομιλητή της μέσω τού “κινητού” της τηλεφώνου, ότι –διαβάζοντας το παιδί της– έμαθε όλη την ιστορία των Ολυμπιακών αγώνων. Μόλις τελείωσε τη συζήτησή της –και με αφορμή τον μεταξύ μας διάλογο για την αιτία καθυστέρησης του οχήματος– βρήκα την ευκαιρία να την ρωτήσω για το εάν μαθαίνουν τα παιδιά στο Σχολείο τόσο για την εκεχειρία των εχθροπραξιών κατά την διάρκεια των αρχαίων Ολυμπιάδων όσο και για τους Παραολυμπιακούς αγώνες.
Είναι προφανές, ότι η ερώτησή μου δεν ήταν τυχαία, διότι με απασχολούσε η υποχρέωσή μου για παρουσίαση του παρόντος 3ου μέρους τής υπόψη σειράς, η οποία επιχειρεί μία συνολική αλλά σύντομη προσέγγιση: (i) των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων, (ii) τού Ολυμπισμού [«το ολυμπιακό ιδεώδες και ιδιαίτερα η αξία τού ευ αγωνίζεσθαι και το πνεύμα τής ευγενούς άμιλλας». Ακαδημία Αθηνών (2014). Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας, Εθνικό Τυπογραφείο, λήμμα “ολυμπισμός”, σ. 1156] και, κυρίως, (iii) της υπέρβασης τής εκεχειρίας.
Διότι το να “μαζέψει” τα χέρια του κάθε αντίπαλος-αντίδικος ειναι τελείως διαφορετική ενέργεια από το να “τείνει” το χέρι του ο ένας στον άλλο. Άλλο ζήτημα η εκεχειρία (αναστολή των εχθροπραξιών-αντιδικιών για συγκεκριμένη χρονική περίοδο)· άλλο η ολυμπιακή εκεχειρία [η «ιδέα και το κίνημα για την επαναφορά του θεσμού της κατάπαυσης των εχθροπραξιών στην υφήλιο κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων», ό.π. Ακαδημία Αθηνών (2014), λήμμα “ολυμπιακός”, σ.1156] και άλλο η έμπρακτη έναρξη εφαρμογής τής συνδιαλλαγής. Το τελευταίο αυτό μήνυμα είναι εκείνο που αναμέναμε να προβάλουν οι χειμερινοί Παραολυμπιακοί τού 2018, προσβλέποντας να έλθει ως συνέχεια ή συμπλήρωμα του προηγουμένου μηνύματος των Παραολυμπιακών, το οποίο το έχουμε “μεταφράσει” ως γκρέμισμα του τείχους τής διάκρισης κα της διαφοράς [βλ. Προσεγγίζοντας τα μηνύματα των Παραολυμπιακών αγώνων ( Μέρος 2ο) ].
Κλείνω εδώ την αιτιολογία τής ερώτησής μου και έρχομαι στην απάντηση τής μητέρας, η οποία αντί ευθείας απάντησης μου λέει το εξής:
-Ακούστε, κύριε, όλα ξεκινούν από τον Ηρακλή, ο οποίος …
Όμως εκείνη την στιγμή έφτασε το τραμ και επειδή ο προορισμός μας ήταν διαφορετικός αποχαιρετιστήκαμε χωρίς συνέχεια …
Την επoμένη ημέρα επισκέφθηκα την ηλεκτρονική πύλη του Ψηφιακού Σχολείου (http://ebooks.edu.gr/new) και με κριτήριο την εκτιμώμενη ηλικία τής μητέρας ξεκίνησα από το πρώτο σχολικό βιβλίο της Ιστορίας, αυτό τής Γ΄ τάξης Δημοτικού, για να δω τι μαθαίνουν τα παιδιά για τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες και, παράλληλα, κατά πόσον γίνεται γίνεται κάποια αναφορά στους Παραολυμπιακούς, στη σημασία τους και τα μηνύματά τους.
Ι. ” Ιστορία. Από τη Μυθολογία στην Ιστορία. Γ΄ Δημοτικού “ (βλ. εδώ)
«Οι αρχαίοι Έλληνες, που δε γνώριζαν όσα σήμερα μας εξηγεί η επιστήμη, έπλασαν πολλούς μύθους για να τα εξηγήσουν όλα αυτά. Έτσι μέσα σε κάθε μύθο υπάρχει πάντοτε κάποια κρυμμένη αλήθεια. […]Οι αρχαίοι ποιητές Όμηρος και Ησίοδος με τα ποιήματά τους έκαναν και σε εμάς γνωστούς όλους αυτούς τους μύθους.» (σ. 7).
«Ο Ηρακλής γεννήθηκε στη φαντασία των ανθρώπων σε μια πολύ παλιά εποχή. […]. Ο Ηρακλής είναι ο μεγαλύτερος ήρωας της ελληνικής μυθολογίας. […] Εξολόθρευσε άγρια θηρία και τέρατα, έδιωξε τυράννους και σκότωσε κακούς βασιλιάδες. Ήταν πάντα δίκαιος, καλόκαρδος και πρόθυμα βοηθούσε τους ανθρώπους. Ήταν ατρόμητος κι ανίκητος και τα κατορθώματά του (άθλοι) έμειναν για πάντα αξέχαστα.» (σ. 21).
«Μια μέρα, όταν ο Ηρακλής ήταν ακόμη νέος, καθόταν σ’ ένα ήσυχο σταυροδρόμι και σκεφτόταν ποιο δρόμο ν’ ακολουθήσει στη ζωή του. Τον δρόμο του αγώνα και της προσφοράς στους ανθρώπους ή τον δρόμο της διασκέδασης και της απόλαυσης; Τότε του φάνηκε ότι τον πλησίασαν δύο γυναίκες. Η μια ήταν ντυμένη απλά χωρίς κανένα στολίδι, ενώ η άλλη ήταν ντυμένη πολύ όμορφα κι είχε πολλά στολίδια. Αυτή μίλησε πρώτη στον Ηρακλή και του είπε:
– Ηρακλή, είσαι ο δυνατότερος άνθρωπος στη γη. Μπορείς ν’ αρπάξεις ό,τι θέλεις, χωρίς ποτέ να εργαστείς. Αν με ακολουθήσεις, ο δρόμος της ζωής σου θα είναι πολύ εύκολος κι ευχάριστος. Θα απολαύσεις χωρίς κόπο πολλές χαρές και διασκεδάσεις.
– Ποια είσαι εσύ; τη ρώτησε ο Ηρακλής.
– Οι φίλοι μου με λένε Ευτυχία και οι εχθροί μου με λένε Κακία, του απάντησε.
Πλησίασε τότε και η άλλη γυναίκα.
– Ηρακλή, του είπε, με λένε Αρετή. Αν ακολουθήσεις τον δικό μου δρόμο, η ζωή σου θα είναι γεμάτη κόπους και αγώνες αλλά και καλά έργα. Με τη δύναμη που σου έδωσαν οι θεοί θα ευεργετείς τους ανθρώπους κι εκείνοι θα σε αγαπούν και θα σε τιμούν.
Ο Ηρακλής αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τη δύναμή του, για να βοηθήσει τους ανθρώπους. Γι’ αυτό διάλεξε τον δρόμο της Αρετής. [Ξενοφώντας, Απομνημονεύματα, 2, 1, 21 (διασκευή)]». (σ. 25).
«…Κάποια μέρα όμως η Ήρα, που πάντα τον μισούσε, τον τρέλανε κι ο Ηρακλής έκανε κακό στα παιδιά και στη γυναίκα του, νομίζοντας πως είναι εχθροί του. Συνήλθε όμως και κατάλαβε το κακό που είχε κάνει. Πήγε τότε στο μαντείο των Δελφών, για να ρωτήσει τον Απόλλωνα τι έπρεπε να κάνει για να τον συγχωρέσουν οι θεοί.
Η Πυθία, η ιέρεια του Απόλλωνα, του είπε ότι έπρεπε να γυρίσει στις Μυκήνες, την πατρίδα της μητέρας του, και να υπηρετήσει πιστά δώδεκα χρόνια τον εξάδερφό του, τον Ευρυσθέα, που βασίλευε εκεί. Μετά θα γινόταν αθάνατος και θα ανέβαινε στον Όλυμπο. (σ. 23).
[…] Ο Ευρυσθέας, που φοβόταν τον Ηρακλή, τον έστειλε να κάνει δώδεκα άθλους, δηλαδή δώδεκα δύσκολα κατορθώματα, ελπίζοντας ότι σε κάποιο από αυτά θα σκοτωνόταν. (σ. 26).
[…]ο Ευρυσθέας τον έστειλε να καθαρίσει τους στάβλους του βασιλιά Αυγεία σε μια μέρα. Ο Αυγείας ζούσε στην Ήλιδα κι είχε αμέτρητα κοπάδια που του τα είχε χαρίσει ο πατέρας του, ο Ήλιος. Τα ζώα ήταν πάρα πολλά και οι βοσκοί του δεν προλάβαιναν να καθαρίζουν τους στάβλους. Είχαν μαζευτεί λοιπόν πολλοί σωροί από κοπριά που μύριζαν πολύ άσχημα. Ο Ηρακλής έσκαψε δύο βαθιά χαντάκια, που περνούσαν μέσα από τους στάβλους κι έφταναν μέχρι τους ποταμούς Αλφειό και Πηνειό. Έστρεψε μετά το ρεύμα των ποταμών μέσα στα χαντάκια. Τα ορμητικά νερά μπήκαν στους στάβλους, παρέσυραν την κοπριά και την πήγαν στη θάλασσα. Έτσι, ο Ηρακλής καθάρισε τους στάβλους του Αυγεία σε μια μόνο μέρα. (σ. 30).
[…] Ο Αυγείας είχε υποσχεθεί μεγάλη αμοιβή στον Ηρακλή, αν καθάριζε τους στάβλους του. Δεν κράτησε όμως την υπόσχεσή του. Γι’ αυτό ο Ηρακλής μάζεψε στρατό, τον νίκησε και τον σκότωσε. Για να θυμούνται όλοι αυτή τη νίκη, όρισε να γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια αγώνες, κοντά στον ποταμό Αλφειό, προς τιμήν του πατέρα του, του Δία. Το μέρος αυτό ονομάστηκε Ολυμπία και οι αγώνες Ολυμπιακοί. Ο ίδιος ο Ηρακλής οργάνωσε τους πρώτους Ολυμπιακούς αγώνες και στεφάνωσε τους νικητές με κλαδί αγριελιάς. Στους αγώνες αυτούς έρχονταν αθλητές και θεατές απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας κι όσο κρατούσαν οι αγώνες σταματούσαν οι έχθρες και οι πόλεμοι. Και τα έκανε όλα αυτά ο Ηρακλής, γιατί είχε την ιδέα ότι η συγκέντρωση αυτή θα βοηθούσε τους Έλληνες να γίνουν όλοι φίλοι μεταξύ τους. [Πίνδαρος, Ολυμπιόνικοι 10, 26 και Λυσίας, Ολυμπιακός 1-2 (διασκευή)].» (σ. 32)
Μετά και τις παραπάνω πληροφορίες, οι οποίες έδειξαν ότι η μητέρα τού μαθητή ορθώς ξεκίνησε την απάντησή της στο ερώτημά μου λέγοντας: “Ακούστε, κύριε, όλα ξεκινούν από τον Ηρακλή”, σκέφτηκα ότι πρέπει να συνεχίσω την ιχνηλασία στα σχολικά βιβλία και των υπολοίπων τάξεων (Δημοτικού, Γυμνασίου και Γενικού Λυκείου – Γενικής Παιδείας), προκειμένου να δω όχι πλέον τι ενδεχομένως θα περιελάμβανε η ολοκληρωμένη απάντησής της, αλλά τι περιλαμβάνεται στη γνώση που παρέχεται μέσω τής κατά σύστημα ή τυπικής εκπαίδευσης.
Βέβαια, όπως προανέφερα, ο κύριος στόχος μου δεν ήταν πλέον η αυτοτελής προσέγγιση τού μηνύματος των Παραολυμπιακών αγώνων τού 2018 αλλά η θεώρησή τους σε συνάρτηση με την όλη εξέλιξη και τη σημασία των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων. Για τον λόγο αυτό κατέφυγα συμπληρωματικά ή εναλλακτικά και σε άλλες έγκυρες πηγές (εύκολα προσβάσιμες για τυχόν ενδιαφερόμενους για περισσότερες πληροφορίες). Τέτοιες πηγές ήσαν, π.χ., οι ιστοσελίδες τού ψηφιακού σχολείου τού Υπουργείου Παιδείας: “Ολυμπιακοί Αγώνες. Από την αρχαιότητα ώς τις μέρες μας ” [Π.1, βλ. εδώ] και του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού “από την αρχαία Ολυμπία στην Αθήνα του 1896” [Π.2, βλ. εδώ και εδώ].
ΙΙ. “Ιστορία. Στα Αρχαία Χρόνια. Δ´ Δημοτικού” (βλ. εδώ)
«Στα αρχαϊκά χρόνια δημιουργήθηκαν οι πόλεις-κράτη. Οι Έλληνες ίδρυσαν πολλές αποικίες στα παράλια της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Παρά το γεγονός ότι οι Έλληνες ζούσαν διασκορπισμένοι σε πολλά μέρη, είχαν συνείδηση της κοινής τους καταγωγής και με διάφορες εκδηλώσεις (Ολυμπιακοί αγώνες, ίδρυση Αμφικτιονιών κ.ά.) διατηρούσαν μεταξύ τους δεσμούς.» (σ. 45).
«Φρόντιζαν μάλιστα να τους ανανεώνουν. Μια τέτοια ευκαιρία ήταν οι Ολυμπιακοί αγώνες. Στους αγώνες αυτούς, που γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια στην Ολυμπία, έπαιρναν μέρος μόνο Έλληνες. Πριν αρχίσουν οι αγώνες, αγγελιαφόροι μετέφεραν το μήνυμα των αγώνων σ’ όλες τις πόλεις. Οι πόλεμοι σταματούσαν. Οι αθλητές και οι συνοδοί τους μπορούσαν έτσι να πάνε στην Ολυμπία χωρίς να κινδυνεύουν. Οι νικητές των αγώνων στεφανώνονταν με κλαδί ελιάς και κέρδιζαν την αγάπη και την εκτίμηση όλων. Πανελλήνιοι αγώνες γίνονταν επίσης στον Ισθμό, τους Δελφούς και τη Νεμέα.
Οι αρχαίοι Έλληνες τιμούσαν ιδιαίτερα τους νικητές. Οι Ολυμπιονίκες, όταν γύριζαν στην πατρίδα τους, έμπαιναν στην πόλη όχι από την κύρια πύλη, αλλά από ένα άνοιγμα που γινόταν στο τείχος. Μ’ αυτόν τον τρόπο οι πολίτες πίστευαν ότι σε περίπτωση κινδύνου το κενό θα το κάλυπτε με το στήθος του ο αθλητής.» (σ. 24).
Βλέπουμε λοιπόν ότι η ιδέα τού Ηρακλή δεν βρήκε απλώς απήχηση αλλά και συνέχεια.
ΙΙΙ.α.“Αρχαία Ιστορία. A’ Γυμνασίου ” (βλ. εδώ)
«Η είσοδος γινόταν συνήθως πάνω σε άρμα […] . Στη Σπάρτη μάλιστα ο ολυμπιονίκης αποκτούσε το προνόμιο να πολεμάει στη μάχη δίπλα στον βασιλιά». ( σ. 55).
Ενώ όμως ο Ηρακλής, σύμφωνα με τον μύθο, καθιερώνει τους αγώνες, επειδή θεωρεί ότι η εκδήλωση αυτή θα βοηθούσε τους Έλληνες να γίνουν όλοι φίλοι μεταξύ τους και για τον λόγο αυτό ορίζει να επαναλαμβάνονται προς τιμή τού πατέρα του, τού Ολύμπιου Δία, εμφανίζονται αργότερα οι κάτοικοι της Μεσσήνης και της Ναυπάκτου και, επειδή ο θεός τούς βοήθησε… να νικήσουν τους Σπαρτιάτες, αφιερώνουν στον Δία το άγαλμα τής θεάς Νίκης, η οποία έρχεται από τον ουρανό.
Το σχόλιο αυτό σε καμιά περίπτωση δεν αναιρεί, ούτε μειώνει τη μεγάλη σημασία των ολυμπιακών αυτών αγώνων, η οποία μάλιστα εμπνέει ανάλογες μεταγενέστερες στάσεις και δράσεις. Η διαρκής αξία των αγώνων αυτών καταδεικνύεται, εκτός των άλλων, και από το γεγονός ότι επί σειρά αιώνων η χρονολόγηση γινόταν με βάση τις Ολυμπιάδες (βλ. εικόνα 1.).
ΙΙΙ.β. Χαρακτηριστικά, σημασία και εξέλιξη των εκδηλώσεων (βλ. ό.π. Π.2)
Σε μία άλλη πηγή (εκτός σχολικής ύλης) διαβάζουμε για τον σύνθετο χαρακτήρα των σχετικών εκδηλώσεων και την προοδευτική διεύρυνση της σημασίας τού χώρου τής αρχαίας Ολυμπίας:
«Οι Ολυμπιακοί ήταν οι αρχαιότεροι και σημαντικότεροι από όλους τους ελληνικούς αγώνες και η σπουδαιότερη θρησκευτική γιορτή προς τιμήν του Ολύμπιου Δία, του πατέρα των θεών. Η φήμη του ιερού της Ολυμπίας διαδόθηκε σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο, ενώ σύντομα οι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν το σύμβολο της πανελλήνιας ενότητας.
Με το πέρασμα του χρόνου η θέση και η σημασία της Ολυμπίας διευρύνθηκαν. Από απλός χώρος λατρείας εξελίχθηκε σε ένα ιερό γεμάτο περίτεχνους ναούς -ο μεγαλύτερος από τους οποίους ήταν του Δία- κοσμικά κτήρια και αγάλματα. Νέα αγωνίσματα προστέθηκαν στους Αγώνες και καινούργιες εγκαταστάσεις χτίστηκαν για να εξυπηρετήσουν τους αθλητές που συμμετείχαν σε αυτούς.
Τα Ολύμπια τελούνταν […] κατά τη διάρκεια των πιο ζεστών ημερών του καλοκαιριού. Στις περίπου πέντε ημέρες που διαρκούσαν, αφιερώνονταν στους βωμούς των θεών θυσίες, με πιο μεγαλειώδη εκείνη των εκατό βοδιών στο βωμό του Δία. Αθλητικοί αγώνες διεξάγονταν στο Στάδιο και τον Ιππόδρομο, μπροστά σε χιλιάδες θεατές από όλες τις πόλεις του γνωστού ελληνικού κόσμου.» (βλ. εδώ και εδώ)).
IV .” Ιστορία. Στα Βυζαντινά Χρόνια. Ε´ Δημοτικού” (βλ. εδώ)
Τελικά, η σκέψη τού Ηρακλή ότι οι Ολυμπιακοί αγώνες θα βοηθούσαν τους Έλληνες να γίνουν όλοι φίλοι μεταξύ τους έχασε το νόημά της, όταν ο αυτοκράτορας Ιουλιανός (361-363), ως θαυμαστής του ελληνικού πολιτισμού, των ολύμπιων θεών και της λατρείας τους «προσπάθησε να επαναφέρει τη λατρεία της παλαιάς θρησκείας και να περιορίσει τη χριστιανική. […] Η προσπάθεια αυτή του Ιουλιανού, παρότι δεν είχε άμεσα αποτελέσματα, δημιούργησε σοβαρές αντιδράσεις και διαμάχες ανάμεσα στους πιστούς των δύο θρησκειών. Γι’ αυτό ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος, που τον διαδέχτηκε κήρυξε τον Χριστιανισμό επίσημη θρησκεία και πήρε αυστηρά μέτρα κατά της θρησκείας των εθνικών.» (σ. 29-30).
Μεταξύ των μέτρων αυτών ήταν και η κατάργηση των Ολυμπιακών αγώνων το 392 μ. Χ. ( ό.π. σ. 30). Την ίδια εποχή μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη ένα από τα εφτά θαύματα του κόσμου, το άγαλμα τού Δία, το οποίο 100 χρόνια αργότερα κάηκε σε μία μεγάλη πυρκαγιά (βλ. Ιστορία Δ´ Δημοτικού, ό.π. σ. 133).
V. Ιστορικό τής αναβίωσης των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων: Οι Ολυμπιακοί Αγώνες, 776 π.Χ.-1896, Αθήνα, 1896 (βλ. εικόνες. 2-7)
Παρ’ όλα αυτά οι Ολυμπιάδες δεν έμελλε να εκλείψουν οριστικώς. Το 1896, δηλαδή 27 αι. μετά την πρώτη Ολυμπιάδα και 15 αι. μετά την κατάργησή τους, αναβιώνουν με διεθνή συμμετοχή.
«Η ιδέα της σύνδεσης του νέου ελληνικού κράτους με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό -ζήτημα που απασχολούσε έντονα λογίους και πολιτικούς της εποχής- έβρισκε ταυτόχρονα κάποια ανταπόκριση σε ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού.
Αντίθετα με την κοινή άποψη, οι Ολυμπιακοί του 1896 δεν ήταν οι πρώτοι σύγχρονοι Αγώνες. Οι Έλληνες τους είχαν αναβιώσει πριν ακόμη γεννηθεί ο Coubertin, διοργανώνοντας τις Ζάππειες Ολυμπιάδες στην Αθήνα συνολικά τέσσερις φορές (1859, 1870, 1875 και 1889). Ωστόσο, οι αγώνες αυτοί ήταν αποκλειστικά ελληνικού ενδιαφέροντος, τόσο αναφορικά με τους αθλητές που έλαβαν μέρος όσο και με το κοινό που τους παρακολούθησε.» (βλ. εδώ, ό.π. Π.2).
Για το ιστορικό τής “ανασύστασης” των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, όπως το περιγράφει ο ίδιος ο Κουμπερτέν (βλ. εικόνες 5. έως 7.), παραθέτουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα, τα οποία έχουν ληφθεί από την ανατύπωση του λευκώματος του Charles Beck, Les Jeux Olympiques (βλ. εικόνες 2. και 3.).
[Σημείωση: σε μία μη αριθμημένη σελίδα τής υπόψη ανατύπωσης (πριν από τη σ. 153 ) σημειώνονται τα εξής: « Το βιβλίο “Οι Ολυμπιακοί Αγώνες, 776 π.Χ.-1896” ανατυπώθηκε σε 5.000 αντίτυπα για λογαριασμό τής Επιτροπής Προετοιμασίας Ολυμπιακών Αγώνων το 1987 στο λιθογραφείο Δ. Κρανιού Δ. Τσατσανιφός Ο.Ε. Η Α΄ έκδοση έγινε το 1896 από τον εκδότη Κάρολο Μπεκ»]
Στα παρακάτω αποσπάσματα οι παραπομπές στις σελίδες τού υπόψη λευκώματος θα σημειώνονται με την λέξη ανατύπωση και τον αντίστοιχο α.α. αριθμό τής σελίδας, από την οποία προέρχεται το απόσπασμα.
Η αναβίωση αυτή δεν ήταν στιγμιαία έμπνευση ή ένα εύκολο ζήτημα. Χρειάστηκε μια υπερδεκαετής προσπάθεια ενός νέου “Ηρακλή”, τού βαρόνου Πιερ ντε Κουμπερτέν και αυτών που συνεργάστηκαν μαζί του. Όπως ο ίδιος σημειώνει, η ιδέα τής «ανασυστάσεως» των Ολυμπιακών Αγώνων «δεν ήτο τι το φαντασιώδες, αλλά το λογικόν αποτέλεσμα μεγάλης τινός κινήσεως. Ο ΙΘ’ αιών είδεν απανταχού αναγεννωμένην την προς τας φυσικάς ασκήσεις κλίσιν, …[…] Ούτω δε η των Ολυμπιακών Αγώνων αναβιώσις καθίστατο δυνατή». (ανατύπωση σ. 7, βλ. εικόνα 5.)
Δηλαδή η “ανασύσταση” δεν ήταν προϊόν μιας εικόνας, η οποία υπήρχε μόνο στο νου τού Κουμπερτέν, ή ενέργεια προς επαλήθευση μιας ερευνητικής υπόθεσης· ήταν η συνισταμένη των γενικότερων εξελίξεων και αντιλήψεων του ΙΘ’ αιώνα και συγκεκριμένα τής κλίσης προς τις “φυσικές ασκήσεις”, αφενός, και τις εμπορικές εκθέσεις και τα επιστημονικά συνέδρια με παγκόσμιο χαρακτήρα, αφετέρου.
Άλλωστε –όπως πίστευε ο εκπαιδευτικός Κουμπερτέν (“Εγκυκλοπαίδεια, ΤΟ ΒΗΜΑ, Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάννικα”, λήμμα Κουμπερτέν)– η φυσική άσκηση θα έπρεπε να δοκιμαστεί στο χώρο τής εκπαίδευσης ως μέσον ηθικής αγωγής, καθόσον μάλιστα με μια τέτοια ενέργεια αποκαθίσταται ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία τού Ελληνικού πολιτισμού: «Είνε δε το έργον τούτο η αποκατάστασις, συμφώνως προς τας σημερινάς χρείας, μέρους τινός εκ των αξιολογωτάτων τού Ελληνικού πολιτισμού, τουτ΄ έστι τής συμμετοχής των μυών εν τη εργασία τής ηθικής μορφώσεως.» (ανατύπωση σ. 7, βλ. εικόνα 5.)
Στο σημείο αυτό καταθέτω, επ’ ευκαιρία ή κατά παρέκβαση, μία σκέψη-πρόταση. Με αφορμή τα αφορώντα στη “συμμετοχή των μυών” στο έργο “της ηθικής μορφώσεως ” οδηγήθηκα συνειρμικά στο γνωστό γνωμικό “νους υγιής εν σώματι υγιεί” (βλ. εικόνα 4.), από το οποίο και προέκυψε ένας προβληματισμός για το εννοιολογικό περιεχόμενό του. Έτσι, έχοντας κατά νουν από τη μία πλευρά τον ρωμαίο σατιρικό ποιητή Ιουβενάλιο και από την άλλη τόσο τον Τυρταίο, τον Όμηρο και τον Ήφαιστο όσο και τον διάσημο αστροφυσικό Στίβεν Χόκινγκ και τους Παραολυμπιακούς, σκέφτηκα ότι θα ήταν χρήσιμη η διεξαγωγή ενός συνεδρίου που θα αποβλέπει στην ερμηνευτική προσέγγιση της έννοιας τού γνωμικού αυτού. Θα ήταν, λοιπόν, ευχής έργο να συμβάλει στην προώθηση τής ιδέας αυτής ο αγαπητός Βαγγέλης Αυγουλάς, προς το πρόσωπο τού οποίου τρέφω ιδιαίτερη εκτίμηση και θαυμασμό ήδη από την εποχή που τον γνώρισα ως φοιτητή.
Κλείνω εδώ την παρέκβαση και επανέρχομαι στο ιστορικό της ανασύστασης των Ολυμπιακών αγώνων, λέγοντας ότι: συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ανασύσταση αυτή ήταν φυσικό επακόλουθο των γεγονότων τής εποχής και ειδικά αυτών που αφορούσαν στις νέες προσεγγίσεις τού αθλητισμού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλα τα κράτη που μετείχαν στο συνέδριο του 1894 στο Παρίσι συμφώνησαν αμέσως. (ανατύπωση σ. 9, βλ. εικόνα 7.)
Ουσιαστικά όλα ξεκινούν το 1889 όταν ο Κουμπερτέν αναλαμβάνει την οργάνωση τού Συνεδρίου «αγωγής φυσικής», ένα από τα πολλά που είχε συγκαλέσει η Γαλλική Κυβέρνηση στο πλαίσιο τής Παγκόσμιας Έκθεσης του έτους αυτού. Μετά το γεγονός αυτό, καθώς και άλλων που αφορούσαν επίσης στον αθλητισμό, ο Κουμπερτέν σημειώνει: «Εκ πάντων δε τούτων ηδυνήθην να καταστήσω σαφές ότι ο αθλητισμός εκινδύνευεν […] Πανταχού είχον εύρη την διχόνοιαν, τον εμφύλιον πόλεμον μεταξύ των θιασωτών ή των εναντίων τής τοιαύτης ή της τοιαύτης ασκήσεως. […] Και άλλο τι υπήρχε προσέτι, το εμπορικόν πνεύμα, το απειλούν να εισβάλη εις τους αγωνιστικούς συλλόγους· και εκεί έθα έτρεχον …, ησθάνοντο ουχ ήττον τάσιν τινά προς συναλλαγάς τινάς λυπηράς, […] τούτο δε ουδέν άλλο ήτο ή η αναβίωσις των Ολυμπιακών Αγώνων· το όνομα επεβάλλετο, ουδ’ ήτο μάλιστα δυνατόν να ευρεθή άλλο.» (ανατύπωση σ. 8, βλ. εικόνα 6.)
[Σημείωση: «Το παραπάνω κείμενο ιχνογραφεί αδρά το τι πίστευαν το 19ο αιώνα για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Ωστόσο, δεν αναφέρει τίποτα για τις πρώτες απόπειρες των Ελλήνων προς αυτή την κατεύθυνση. Αργότερα, το 1896, έγιναν στην Αθήνα οι πρώτοι Διεθνείς Ολυμπιακοί Αγώνες. Το 19ο αιώνα, η κοινωνική δομή των εθνικών κρατών ήταν ιδανική για τη σταδιακή αποδοχή της Ολυμπιακής Ιδέας σε ένα καινούργιο -εθνικό- πλαίσιο. Ο συμβολισμός των Ολυμπιακών Αγώνων φανερώνει τη διαδικασία με την οποία οι άνθρωποι κατανοούσαν τις νέες έννοιες της εποχής τους». (βλ. εδώ, ό.π. Π.2) ]
Τελικά, τον Ιούνιο του 1893 αποφασίστηκε ομόφωνα η “ανασύσταση” των Ολυμπιακών Αγώνων και μετά από πρόταση του Βικέλα «ωρίσθησαν αι Αθήναι τόπος τής πρώτης τελέσεως των Αγώνων». (ανατύπωση σ. 9, βλ. εικόνα 7.)
VI. “Ιστορία του νεότερου και του σύγχρονου κόσμου (από το 1815 έως σήμερα). Γ΄ Γενικού Λυκείου και Δ΄ Εσπερινού Λυκείου Γενικής Παιδείας.” (βλ. εδώ)
«Οι μαζικές εκδηλώσεις παίζουν ρόλο αποφασιστικό και υπογραμμίζουν τη στροφή της εποχής (δεκαετίες ’20 και ’30) προς την ομαδική ψυχαγωγία […]. Ο αθλητισμός, που αποτελούσε μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ασχολία των εκλεκτών, τώρα γίνεται προσιτός στο μεγάλο κοινό είτε ως πρακτική άσκηση σε κάποιο σπορ είτε ως μαζικό θέαμα με μεγάλη διάδοση χάρη στον τύπο και το ραδιόφωνο. Τυπική περίπτωση αποτελεί η ποδηλασία, με δύο κυρίαρχες διεθνείς εκδηλώσεις, τον “Γύρο της Γαλλίας” και τον “Γύρο της Ιταλίας”, όπου συμμετέχουν τα ευρωπαϊκά αστέρια του ποδηλάτου, και με τις δημοφιλείς “εξαήμερες ποδηλατοδρομίες” του Παρισιού, του Λονδίνου, του Βερολίνου ή των Βρυξελλών, οι οποίες συγκεντρώνουν μέχρι και 25.000 θεατές κάθε βράδυ. […]. Τέλος, οι μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, με εξαίρεση το Λος Άντζελες που φιλοξένησε το 1932 τους αγώνες της 10ης Ολυμπιάδας, είναι αυτές που αναλαμβάνουν ανά τετραετία την οργάνωση αυτού του παγκόσμιου αθλητικού θεσμού». «Serge Berstein – Pierre Milza, Ιστορία της Ευρώπης, μτφρ. Μιχ. Κοκολάκης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1997, τ. 3, σ. 160-161.» ( σ. 98-99).
«Επιστολή του Γεωργίου Βλάχου προς τον Αδόλφο Χίτλερ […] … Αυτούς τους στρατιώτας φύλακας θα υπάρξη Στρατός διά να τους κτυπήση; Αλλ’ όχι, δεν πρόκειται να γίνη αυτό. Ο ολίγος ή πολύς Στρατός των Ελλήνων, που είναι ελεύθερος, όπως εστάθη εις την Ήπειρον, θα σταθή, αν κληθή, εις την Θράκην. Και τι να κάμη; Θα πολεμήση. Και εκεί. Και θα αγωνισθή. Και εκεί. Και θ’ αποθάνη. Και εκεί. Και θ’ αναμείνη την εκ Βερολίνου επιστροφήν του δρομέως, ο οποίος ήλθε προ πέντε ετών και έλαβεν από την Ολυμπίαν το φως, διά να μεταβάλη εις δαυλόν την λαμπάδα και φέρη την πυρκαϊάν εις τον μικρόν την έκτασιν, αλλά μέγιστον αυτόν τόπον ο οποίος, αφού έμαθε τον κόσμον όλον να ζη, πρέπει τώρα να τον μάθη και να αποθνήσκη». «Περιοδικό Ευθύνη, Κείμενα της Μεθορίου/5, “28 Οκτωβρίου 1940. Η Ελλάδα στο χαράκωμα της ελευθερίας. Έκκληση και Μανιφέστο πνευματικών ανθρώπων την 28η Οκτωβρίου 1940”, Αθήνα 19802, σ. 55-56. »
( σ. 121).
«Ωστόσο, μία άλλη παλαιστινιακή τρομοκρατική οργάνωση, ο «Μαύρος Σεπτέμβρης» συνέλαβε και εκτέλεσε 11 Ισραηλινούς αθλητές κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου το 1972.» (σ. 153).
«Οι 28οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 στην Αθήνα αποτέλεσαν κορυφαίο παγκόσμιο αθλητικό και πολιτιστικό γεγονός με επίκεντρο τη χώρα που τους γέννησε.» ( σ. 231).
VII. Ολυμπιακοί και Παραολυμπιακοί Αγώνες
Μετά την ίδρυση, την διακοπή και την αναβίωση των Ολυμπιάδων με τα θετικά μηνύματά τους και αφού αντιπαρέλθουμε τις “παρενέργειες” που προοδευτικά εμφανίζονταν στον αθλητισμό [π.χ. εμπορευματοποίηση και ντόπινγκ ((βλ. εδώ)], αφού και ο Κουμπερτέν τα τέλη τού ΙΘ’ αι. κάνει λόγο -όπως είδαμε- για το εμπορικό πνεύμα που απειλεί να εισβάλει στους αθλητικούς συλλόγους (ανατύπωση σ. 8, βλ. εικόνα 6) μένει να έλθουμε στο σήμερα, τόσο για τον αθλητισμό, γενικώς, όσο και για τα αφορώντα στα μηνύματα των Παραολυμπιάδων.
Από την ιστορική διαδρομή μέσα από τα σχολικά βιβλία τής Ιστορίας –και εφόσον δεν μας έχουν διαφύγει οι σχετικές πληροφορίες– διαπιστώνεται ότι ενώ για τις Ολυμπιάδες γίνεται κατ’ επανάληψη λόγος (Γ’, Δ’, Ε’ Δημοτικού, Α’ Γυμνασίου, Γ΄ Γενικού Λυκείου – Δ’ Εσπερινού Λυκείου Γενικής Κατεύθυνσης), για τους Παραολυμπιακούς αγώνες δεν γίνεται οποιασδήποτε αναφορά. Για τον λόγο αυτό επαναλαμβάνουμε και για τους αναγνώστες τού παρόντος άρθρου, ότι η αφετηρία των Παραολυμπιακών συνδέεται με την λειτουργική αποκατάσταση και όχι με τον συναγωνισμό ή τον πρωταθλητισμό και ασφαλώς προσβλέπει ή οφείλει να έχει ως οδηγό την ευγενή άμιλλα. Δηλαδή με αφορμή τις ενέργειες ενός τρίτου “Ηρακλή”, τού γιατρού σερ Λάνβιτς Γκούντμαν, προς όφελος των παραπληγικών έχουμε στη Μ. Βρετανία το 1948 τους πρώτους αγώνες Προσώπων με Αναπηρία (βλ. εδώ ή εδώ).
Προοδευτικά, οι αγώνες αυτοί απέκτησαν διεθνή χαρακτήρα και έτσι το 1960 έχουμε τους πρώτους Παραολυμπιακούς αγώνες στη Ρώμη, ενώ το 1976 διεξήχθησαν και οι πρώτοι Χειμερινοί Παραολυμπιακοί Αγώνες στο Ερνσκέλντσβικ της Σουηδίας (μια πλήρης περιγραφή περί των Παραολυμπιακών Αγώνων και αθλημάτων περιέχεται στη διπλωματική εργασία τής Αναστασίας Καρουλάνη: Ιστορική Ανασκόπηση και Περιγραφή των Παραολυμπιακών Αθλημάτων (βλ. εδώ και ειδικά σ. 7-17).
VIII. Ο αθλητισμός σήμερα
Για μια συνολική πληροφόρηση περί των σημερινών διαστάσεων του αθλητισμού, γενικώς, αρκεί μια επίσκεψη στα σχετικά κείμενα που περιγράφουν τη θέση τής ΕΕ απέναντι στον αθλητισμό. Εκεί το εννοιολογικό περιεχόμενο τού αθλητισμού το προσδιορίζουν οι στόχοι της, τα επιτεύγματά της, ως προς τις ενέργειες πραγμάτωσής των στόχων αυτών, ο ρόλος τού Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο πλαίσιο των στόχων αυτών και η Έκθεση της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας.
(α) “Θεματολογικό δελτίο για την Ευρωπαϊκή Ένωση – 04/2018″ (βλ. εδώ)
Στο Δελτίο αυτό περιλαμβάνονται οι στόχοι, τα επιτεύγματα και ο ρόλος τού ΕΚ για τον αθθλητισμό.
«Στόχοι […] Η ΕΕ καταβάλλει προσπάθειες για να επιτευχθούν οι στόχοι για μεγαλύτερη αμεροληψία και διαφάνεια των αθλητικών διοργανώσεων και για μεγαλύτερη προστασία της ηθικής και σωματικής ακεραιότητας των αθλητών, χωρίς να αγνοεί την ιδιομορφία του αθλητισμού. Συγκεκριμένα, η ΕΕ καλύπτει τρεις τομείς δραστηριοτήτων στον χώρο του αθλητισμού: 1) τον κοινωνικό ρόλο του αθλητισμού· 2) την οικονομική του διάσταση· 3) το πολιτικό και νομικό πλαίσιο του τομέα του αθλητισμού.
Επιτεύγματα […] Λευκή Βίβλος για τον αθλητισμό και το σχέδιο δράσης «Pierre de Coubertin» (2007). Η Λευκή Βίβλος για τον αθλητισμό που δημοσίευσε τον Ιούλιο του 2007 η Επιτροπή υπήρξε η πρώτη ολοκληρωμένη πρωτοβουλία για τον αθλητισμό της ΕΕ. Κατά την εφαρμογή των προταθέντων μέτρων, η Επιτροπή συνέλεξε χρήσιμα στοιχεία σχετικά με θέματα που θα χρειαζόταν να αντιμετωπίσει στο μέλλον. Στο πλαίσιο της Λευκής Βίβλου προβλέπονταν διάφοροι στόχοι, όπως η ενίσχυση του κοινωνικού ρόλου του αθλητισμού, η προαγωγή της δημόσιας υγείας μέσω της σωματικής άσκησης, η τόνωση των εθελοντικών δραστηριοτήτων, η ενίσχυση της οικονομικής διάστασης του αθλητισμού και της ελεύθερης κυκλοφορίας των παικτών, η καταπολέμηση του ντόπινγκ, της διαφθοράς και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, και ο έλεγχος των δικαιωμάτων αναμετάδοσης, μεταξύ πολλών άλλων στόχων.
[…]Στο πλαίσιο της ανακοίνωσης της Επιτροπής προτείνεται επίσης να υπογράψει η ΕΕ τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά του Ντόπινγκ, να αναπτύξει και να εφαρμόσει ρυθμίσεις και απαιτήσεις ασφάλειας για διεθνείς αθλητικές εκδηλώσεις, να συνεχίσει τα βήματα προόδου προς την υιοθέτηση εθνικών στόχων με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τη σωματική άσκηση, και να αναπτύξει πρότυπα για την πρόσβαση ατόμων με αναπηρία σε αθλητικές εκδηλώσεις και αθλητικούς χώρους.
[…] Ακεραιότητα του αθλητισμού, με έμφαση στη χρηστή διακυβέρνηση, στην προστασία των ανηλίκων, στην καταπολέμηση των προσυνεννοημένων αγώνων, της φαρμακοδιέγερσης και της διαφθοράς· […] Η Επιτροπή έχει επίσης κληθεί να δώσει συνέχεια στο έργο των προηγούμενων Ομάδων Υψηλού Επιπέδου, στους τομείς «μαζικός αθλητισμός» και «αθλητισμός και διπλωματία».
[…] Μέσω της προσέγγισης των λαών, της ανάπτυξης κοινοτήτων και της καταπολέμησης ξενοφοβικών και ρατσιστικών συμπεριφορών, ο αθλητισμός έχει τη δυνατότητα να συμβάλει σημαντικά στην ενσωμάτωση των μεταναστών στην ΕΕ.
Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου […] Ο καθοριστικός ρόλος του αθλητισμού αναφέρεται επίσης στο ψήφισμα για την ένταξη στην αγορά εργασίας και την κοινωνική ένταξη των προσφύγων, όπου υπογραμμίζεται ο σημαντικός ρόλος του αθλητισμού ως μέσου προαγωγής του κοινωνικού και διαπολιτισμικού διαλόγου, με την προώθηση της δημιουργίας θετικών σχέσεων μεταξύ του τοπικού πληθυσμού και των προσφύγων και αιτούντων άσυλο.»
(β) ΕΚΘΕΣΗ της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας “σχετικά με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της πολιτικής για τον αθλητισμό: χρηστή διακυβέρνηση, προσβασιμότητα και ακεραιότητα (2016/2143(INI)” (βλ. εδώ)
Μία επιγραμματική αλλά σαφή διατύπωση τής έκτασης τού εννοιολογικού περιεχομένου που εμπερικλείει σήμερα ο όρος αθλητισμός μας δίνουν τα 80 σημεία, τα οποία περιλαμβάνονται στην παραπάνω Έκθεση ως “Πρόταση Ψηφίσματος” του ΕΚ. Παραθέτουμε, ενδεικτικά, τέσσερα από τα σημεία αυτά, τα οποία αναφέρονται αμέσως στο Ολυμπιακό κίνημα, στους Διεθνείς Παραολυμπιακούς Αγώνες, στις εθνικές σημαίες και στα εθνικά σύμβολα:
«[…] 40. επικροτεί τη διοργάνωση του ετήσιου φόρουμ της ΕΕ για τον αθλητισμό, το οποίο προάγει τον διάλογο με τους ενδιαφερόμενους φορείς από διεθνείς και ευρωπαϊκές αθλητικές ομοσπονδίες, το Ολυμπιακό Κίνημα, ευρωπαϊκές και εθνικές διακλαδικές αθλητικές οργανώσεις και άλλες οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο του αθλητισμού· επισημαίνει ότι η διάρθρωση του διαλόγου με τους ενδιαφερόμενους φορείς, τα καθήκοντα του φόρουμ και η συνέχεια που δίδεται στις συζητήσεις χρήζουν περαιτέρω βελτίωσης·
[…] 61. τονίζει ότι τα άτομα με αναπηρίες θα πρέπει να έχουν ίση πρόσβαση σε όλες τις αθλητικές εγκαταστάσεις και στις απαιτούμενες συγκοινωνίες και άλλες διευκολύνσεις – καθώς και στο αρμόδιο υποστηρικτικό προσωπικό· ζητεί μεγαλύτερη συνοχή μεταξύ όλων των σχετικών με τον αθλητισμό επιμέρους στοιχείων, σύμφωνα με την αρχή ότι οι αθλητικές εγκαταστάσεις πρέπει να είναι προσβάσιμες σε όλους· παροτρύνει τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν αθλητικά προγράμματα χωρίς αποκλεισμούς για άτομα με αναπηρίες σε σχολικά και πανεπιστημιακά ιδρύματα, παρέχοντας ιδίως εκπαιδευμένους προπονητές και κατάλληλα προσαρμοσμένα προγράμματα σωματικής άσκησης στο σχολείο, ξεκινώντας ήδη από τις πρώτες τάξεις, ούτως ώστε οι μαθητές και οι σπουδαστές με αναπηρίες να μπορούν να συμμετέχουν στα μαθήματα φυσικής αγωγής και σε αθλητικές εξωσχολικές δραστηριότητες·
62. αναγνωρίζει τον θεμελιώδη ρόλο που διαδραματίζουν οι Διεθνείς Παραολυμπιακοί Αγώνες στην προώθηση της ευαισθητοποίησης, της καταπολέμησης των διακρίσεων και της πρόσβασης των ατόμων με αναπηρίες στον αθλητισμό· καλεί τα κράτη μέλη να εντείνουν τις προσπάθειες για την ένταξη των ατόμων με αναπηρίες σε αθλητικές δραστηριότητες και για την αύξηση της προβολής και της αναμετάδοσης των Παραολυμπιακών Αγώνων, καθώς και άλλων αθλητικών διοργανώσεων με τη συμμετοχή ατόμων με αναπηρίες, από τα δημόσια μέσα ενημέρωσης·
[…] 77. καλεί τις εθνικές ολυμπιακές επιτροπές και τις αθλητικές ομοσπονδίες των κρατών μελών να υιοθετήσουν και να χρησιμοποιούν, σε περιπτώσεις διεθνών αθλητικών διοργανώσεων, τη σημαία και το σύμβολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης μαζί με τις εθνικές σημαίες και τα εθνικά σύμβολα·
IX. Μηνύματα των χειμερινών Παραολυμπιακών τού 2018
Όταν άρχισα την συγγραφή των τριών άρθρων της σειράς Προσεγγίζοντας τα μηνύματα των Παραολυμπιακών αγώνων, είχα υπόψη μου τα εξής δεδομένα:
(α) Την εφαρμογή τής εκεχειρίας, δηλαδή την διακοπή των εχθροπραξιών μεταξύ των πόλεων-κρατών κατά την περίοδο τέλεσης των αρχαίων Ολυμπιακών αγώνων.
(β) Την άποψη ότι οι εκδηλώσεις του όλου τελετουργικού των Ολυμπιακών Αγώνων συνέβαλαν στην προαγωγή τής πολιτιστικής συνείδησης, γενικώς, και την ενδυνάμωση τής ελληνικής ταυτότητας, ειδικότερα. Διότι: «Η πρόκληση … που αντιμετώπιζε ο ελληνικός κόσμος ήταν να προάγει τη συνεργασία και να επιδείξει πολιτική ενότητα. Χάρη στην εκεχειρία, όλες οι ελληνικές πόλεις μπορούσαν να στέλνουν τις επίσημες αποστολές τους, τις θεωρίες, να παρακολουθήσουν τους αγώνες. Οι πόλεις έδιναν μεγάλη σημασία στο ιερό, όπως φαίνεται από τις αποστολές που έστελναν και τους Θησαυρούς που ανέγειραν στην περιοχή. Εκεί, επίσης, διάβαζαν τα έργα τους οι διάσημοι Έλληνες φιλόσοφοι, ποιητές και ιστορικοί ενώπιον του κοινού. Αυτές οι εθνικές συναντήσεις εξελίχθηκαν σε ονομαστές πανελλήνιες γιορτές και αποτέλεσαν το μέσο για να προαχθεί η πολιτιστική συνείδηση και να ενδυναμωθεί η ελληνική ταυτότητα.» (Π2., βλ. εδώ)
(γ) Τις προσπάθειες της τελευταία 25ετίας για “αναβίωση” όχι μόνο των αγώνων αλλά και τής εκεχειρίας, όπως συνέβαινε κατά την αρχαιότητα (βλ. εδώ).
(δ) Η επί Κουμπερτέν ανασύσταση απέβλεπε και στην μη επικράτηση τής εμπορευματοποίησης αφενός και την προαγωγή της ψυχοσωματικής υγείας αφετέρου.
[Σημείωση: Περισσότερες πληροφορίες για το ιστορικό και τη σημασία τής εκεχειρίας περιλαμβάνονται στο ψηφιακό σχολείο (βλ. εδώ), όπου η λέξη εκεχειρία αναφέρεται 18 φόρες ).]
Με τα δεδομένα αυτά προσέβλεπα στο νέο μήνυμα τής χειμερινής Ολυμπιάδας του2018 που, όπως πίστευα, θα επαναλάμβανε και η αντίστοιχη χειμερινή Παραολυμπιάδα, “επικυρώνοντάς” το.
Ποιο ήταν το νέο αυτό μήνυμα;
Όχι πλέον απλή αναστολή τής αντιπαλότητας, αλλά εγκαθίδρυση τής συμφιλίωσης. Όμως, ενώ στους χειμερινούς Ολυμπιακούς τα μηνύματα δεν αφορούσαν πλέον στην απλή αναστολή των εχθροπραξιών [όπως κατά την αρχαιότητα], αλλά στην έναρξη των ενεργειών ειρήνης και “ένωσης” αντίπαλων πλευρών ( βλ. παρακάτω: VII. α. Δημοσιεύματα θετικής προοπτικής), στους Παραολυμπιακούς που επακολούθησαν δεν έχουμε επανάληψη των μηνυμάτων αυτών, και έτσι έναρξη μια τέτοιας νέας τακτικής , αλλά “αντιγραφή” κάποιων αρνητικών προτύπων και μάλιστα όχι “εκ των έσω” αλλά “εκ των έξω” (βλ. παρακάτω: VII. β. Δημοσιεύματα διατήρησης αρνητικών πρακτικών).
X. Δημοσιεύματα θετικής προοπτικής: 23οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες στην Πιονγκτσάνγκ
“ΤΑ ΝΕΑgr” – 17.01.2018: «Με κοινή σημαία θα βαδίσουν οι αθλητές της Νότιας και της Βόρειας Κορέας στην τελετή έναρξης των επικείμενων Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων, στην πρώτη κοινή εμφάνιση των δυο χωρών σε τελετή έναρξης διεθνούς αθλητικής διοργάνωσης τα τελευταία 11 χρόνια.
Το ανακοινωθέν ήρθε έπειτα από τη συμφωνία στην οποία κατέληξαν οι δυο Κορέες στο χωριό Πανμουντζόμ, στην αποστρατικοποιημένη ζώνη στα σύνορα, εκεί όπου υπογράφτηκε η κατάπαυση του πυρός με την οποία τελείωσε ο πόλεμος της Κορέας. Πρόκειται για τις πρώτες υψηλόβαθμες διμερείς επαφές την τελευταία διετία.» (βλ. εδώ)
“Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ” ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ – 09.02.2018: «Υπό κοινή σημαία Βόρεια και Νότια Κορέα – Η selfie «ειρήνης» των αθλητών…Πρόκειται αδιαμφισβήτητα για μία ιστορική στιγμή: οι αθλητές της Βόρειας και της Νότιας Κορέας εισήλθαν στο γήπεδο όπου πραγματοποιήθηκε η τελετή έναρξης των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων, υπό μία κοινή σημαία. […] Το ολυμπιακό πνεύμα ένωσε τις δύο χώρες που για τέταρτη φορά στην ολυμπιακή ιστορία παρέλασαν μαζί. Η τελετή έναρξης είχε θέμα «Ειρήνη και ρυθμός» και όλοι εύχονται αυτό το μήνυμα να αποκλιμακώσει την ένταση στη χερσόνησο από εδώ και στο εξής.» (βλ. εδώ)
“Newsroom, CNN Greece” – 09.02.2018: «… και παρακολουθήσαμε την ιστορική στιγμή που Νότια και Βόρεια Κορέα κράτησαν την ίδια σημαία.» (βλ. εδώ)
“euronews” – 25.02.2018: Για μια ακόμα φορά ο αθλητισμός απέδειξε την μοναδική του ικανότητα να χτίζει γέφυρες ειρήνης.
Ο πρόεδρος της Νότιας Κορέας ήλπιζε αυτοί οι αγώνες να δώσουν μια ευκαιρία στο διάλογο ανάμεσα σε Σεούλ και Πιονγκγιάνγκ.
Σύμφωνα με το γραφείο του Νοτιοκορεάτη προέδρου μέλη της αντιπροσωπείας της Βόρειας Κορέας εξέφρασαν την επιθυμία της χώρας για διάλογο με τις ΗΠΑ.» (βλ. εδώ)
XI. Δημοσιεύματα περί “διατήρησης” αρνητικών πρακτικών: 12οι Χειμερινοί Παραολυμπιακοί Αγώνες στην Πιονγκτσάνγκ
“Newsroom, CNN Greece” – 09. 03.2018: «Στραμμένα στην Πιονγκτσάνγκ είναι και πάλι στραμμένα τα βλέμματα όλου του κόσμου, λόγω της έναρξης των Χειμερινών Παραολυμπιακών Αγώνων.» (βλ. εδώ)
“ΤΑ ΝΕΑgr” – 09.03.2018: «Με την Τελετή Έναρξης, η οποία έδωσε έμφαση στο πάθος και τη συνύπαρξη, άνοιξε την Παρασκευή η «αυλαία» των Χειμερινών Παραολυμπιακών Αγώνων της Πιονγκτσάνγκ. Έχοντας τη φράση «το πάθος μας κινεί» ως θέμα, η Τελετή Έναρξης των πρώτων Χειμερινών Παραολυμπιακών Αγώνων που διεξάγονται στη Νότια Κορέα έλαβε χώρα στο χωρητικότητας 35.000 θεατών Ολυμπιακό Στάδιο της Πιονγκτσάνγκ. […] Οι 12οι Παραολυμπιακοί Αγώνες θα είναι η μεγαλύτερη διοργάνωση Χειμερινών στην Ιστορία… Η Νότια και η Βόρεια Κορέα ήταν αρχικά προγραμματισμένο να παρελάσουν μαζί, όπως έγινε και στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς, ωστόσο το σχέδιο αυτό «ναυάγησε», καθώς δεν «γεφυρώθηκαν» οι διαφορές τους αναφορικά στη χρήση της σημαίας της κορεατικής ενοποίησης… […] Η Νότια Κορέα, ωστόσο, ήθελε η σημαία της κορεατικής ενοποίησης να μην έχει τις νησίδες Ντόκντο, απο σεβασμό προς την πρόταση της Διεθνούς Παραολυμπιακής Επιτροπής να μην πολιτικοποιούνται οι αθλητικές εκδηλώσεις» (βλ. εδώ)
XII. Συμπέρασμα – Μήνυμα των χειμερινών Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών τού 2018
Συμπερασματικά, τόσο το μήνυμα που προδηλώνει προθέσεις επανένωσης των αντιπάλων μερών [στο πλαίσιο της συμβολικής ενέργειας των χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων] όσο και η σχεδόν άμεση “ανάκλησή” του [αφού δεν εκπέμφθηκε και με τους χειμερινούς Παραολυμπιακούς] δεν αποτελούν, τελικά, στοιχεία της ταυτότητας των Ολυμπιακών ιδεωδών αλλά τής χρησιμοποίησης ή εκμετάλλευσης των αγώνων για θεωρητικά θετικό σκοπό. Διότι από τον Ηρακλή, την Ολυμπία και την αναβίωση έχουμε φθάσει σε επ’ ευκαιρία υπερθέαμα με παγκόσμιο ενδιαφέρον και σε ό, τι αυτό συνεπάγεται από εμπορικής πλευράς.
Δηλαδή οι ενέργειες αυτές, επειδή δεν προκύπτουν από την αγωνιστική πράξη, καταδεικνύουν –για άλλη μια φορά– τις προσπάθειες “χρησιμοποίησης” του αθλητισμού ως “μέσου” (medium) προκειμένου να συντελεστούν πράξεις μη συνδεόμενες με το πνεύμα τού αθλητικού ιδεώδους, ακόμη και όταν, κατά την θεωρία, στοχεύουν σε ειρηνικούς σκοπούς. Διότι οι στόχοι των αγώνων δεν αποβλέπουν στην αυτοτελή και αυτοδύναμη έκφραση του αθλητικού ιδεώδους, αλλά στην εκμετάλλευση της δημοσιότητας των αγώνων για την προβολή “διακεκριμένου” προϊόντος ή/και της “καταλληλότερης” προετοιμασίας τού αθλητή και των αγώνων. Έτσι το μήνυμα μεταλλάσσεται ως εξής: όχι ευγενής άμιλλα αλλά ανταγωνισμός, μη εξαιρουμένης τής κάθε μορφής καταδίκης τού “αντιπάλου” κράτους.
Παρ’ όλα αυτά είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, παρά την “αναίρεση” του συμβολισμού τής πρώτης παρέλασης των αθλητών της Β. και Ν. Κορέας κάτω από κοινή σημαία, είχαμε στη συνέχεια μια “αναίρεση της αναίρεσης”, αφού «ο Κιμ Γιονγκ Ουν και ο Μουν Τζε Ιν τερμάτισαν μια διαμάχη 65 ετών και ανακοίνωσαν ουσιαστικά το επίσημο τέλος του κορεατικού πολέμου.» (βλ. εδώ)
Έπειτα απ’ αυτά δεν έχουμε παρά να κρατήσουμε, τελικά, το προηγούμενο αυτοδύναμο μήνυμα των Παραολυμπιακών, το οποίο τίποτε δεν μπορεί να το αποχρωματίσει ούτε να το αποδυναμώσει, οπότε αποκτά διαχρονική ισχύ η σχετική διατύπωση: Κάθε ενέργεια συνεργατικής συμπληρωματικότητας, με τη μορφή τής συνεργασίας Προσώπων με Αναπηρία και Προσώπων χωρίς Αναπηρία, γκρεμίζει ένα μέρος των τειχών που υψώνονται μεταξύ των ανθρώπων -ή απλούστερα- που δημιουργούν τη διαφορά. (βλ. εδώ)
Κλείνοντας εδώ, αφενός μεν, την αναφορά στους Παραολυμπιακούς αγώνες και την αυτοδύναμη δυναμική των μηνυμάτων τους και, αφετέρου, την επ’ ευκαιρία παρέκβαση στο ιστορικό των Ολυμπιάδων, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι ο αθλητισμός μπορεί να δώσει και δίνει και θετικά μηνύματα, αρκεί να ακολουθούμε το παράδειγμα των μελισσών. «Οι μέλισσες δεν πετάνε σε όλα τα λουλούδια με τον ίδιο τρόπο. Κι όπου καθίσουν, δεν κοιτάνε να τα πάρουν όλα. Παίρνουν μονάχα όσο χρειάζεται στη δουλειά τους και το υπόλοιπο το παρατούν και φεύγουν. […] Κι όπως, κόβοντας το τριαντάφυλλο, αποφεύγουμε τ’ αγκάθια της τριανταφυλλιάς, έτσι […] θα πάρουμε ό,τι είναι χρήσιμο και θα φυλάξουμε τον εαυτό μας απ’ ό,τι είναι επιζήμιο. Από την πρώτη, λοιπόν, στιγμή πρέπει να εξετάζουμε τα διδάγματα χωριστά και να τα προσαρμόσουμε στον σκοπό μας, φέρνοντας, κατά τη δωρική παροιμία τη σχετική με τούς κτίστες, την πέτρα στο αλφάδι.» [Μ. Βασίλειος, Προς τους νέους, όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων. Απόδοση στη Νεοελληνική: Βασίλειος Μουστάκης (βλ σχ. εδώ)].
