κόσμος μαζεμένος σαν μάζα

Από το σπήλαιο του Πλάτωνα, την «Ψυχολογία των μαζών» του Γκιστάβ λε Μπον, τον «Ανθρωπάκο» του Ράιχ, το «1984» του Όργουελ, μέχρι την σύμπλευση με τα ολοκληρωτικά, φασιστικά και ναζιστικά καθεστώτα του μεσοπολέμου, οι μάζες έχουν διαχρονικά μια υπερβολική ροπή προς την υποβολή και την ευπιστία.

Οι προσδοκίες, τα συναισθήματα, η τάση για λατρεία του παράλογου, οδηγούν συχνά τις μάζες σε πράξεις που η λογική αρνείται να συλλάβει. Ακόμη και ιδιοφυίες, άνθρωποι με ενσυναίσθηση, κοινωνική μόρφωση, όταν βρεθούν μέσα στη μάζα γίνονται ένα με αυτή, χάνοντας κάθε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους.

Στο πλαίσιο της μάζας, θρύλοι και μύθοι δημιουργούνται και διαδίδονται με ασύλλυπτη ευκολία. Η λογική απόδειξη απορρίπτεται γιατί δεν πουλάει και οι μυθοπλασίες γίνονται κτήμα όλων. Άλλωστε, οι μυθοπλασίες αγγίζουν τη φαντασία και το συναίσθημα. Τις δύο βασικές λειτουργίες της μάζας.

Όταν η ανάγκη γίνεται ιστορία, η ανάγκη στην πίστη, το δικαίωμα στην πλάνη, τότε πώς η ιστορία θα γίνει διδαχή;

Μάλλον μένει στη σιωπή.

Στο παρελθόν, θα μπορούσε να προσάψει κανείς στις μάζες την ελλειπή πρόσβαση στη γνώση και την πληροφόρηση.

Ας δούμε τι συμβαίνει σήμερα, στον 21ο αιώνα, όπου η πρόσβαση στην πληροφόρηση εκτείνεται στο άπειρο. Οι μάζες συνεχίζουν την ίδια πορεία που ξεκίνησαν μερικούς αιώνες πριν. Πείθονται από ψευδείς ειδήσεις (fake news), αρνούνται τη λογική παρατήρηση και την αναζήτηση της εγκυρότητας των πηγών. Όσο πιο ψευδής είναι η είδηση, τόσο περισσότερο ιντριγκάρει τη μάζα, η οποία πειθήνια ακολουθεί τον ειρμό των λέξεων που ενός τρολαρίσματος.

Και όταν ένα τέτοιο γεγονός γίνει κτήμα της μάζας, τότε έχει περισσότερες πιθανότητες να αναγραφεί στα βιβλία του ιστορικού του μέλλοντος, σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη επιστημονική ανακάλυψη, η διάδοση της οποίας θέλει πιο πολύ κόπο από την απήχηση που μπορεί να έχει ένα θαυματουργό κάστανο στη σύγχρονη πραγματικότητα.

Κι εδώ, ίσως, θα πρέπει να προβληματιστούμε όλοι σαν κοινωνία για την προσφορά ή μη των Whistleblowers-των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος-, βλ. Ασάνζ, οι οποίοι δημοσιεύουν απόρρητα έγγραφα τα οποία κατακεραυνώνουν, υπηρεσίες, εταιρείες, στρατούς και Κυβερνήσεις. Κανείς δεν ξέρει σε ποιά πλευρά της ιστορίας βρίσκεται καθείς. Αλλά το σίγουρο είναι πως με την πληροφόρηση που διαθέτουμε, αλλά και τη δυναμική των ανοιχτών δεδομένων, έχουμε υλικό, τόσο ώστε καμία δικαιολογία δεν υπάρχει για την προσχώρηση στην παράλογη λογική της μάζας.

Η κοινωνία, όπως και η φύση είναι ποικιλόμορφη και πολυσυλλεκτική. Εμείς;

 

Σχετικά με τον συντάκτη

Πολιτική επιστήμονας, επικοινωνιολόγος, επιστημονική συνεργάτιδα Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ.

Αφήστε σχόλιο

ΧΟΡΗΓΟΙ

Επιστροφή στην κορυφή