Το τελευταίο διάστημα, παρά τα συχνά lockdown, και παρά τη μειωμένη κυκλοφορία αυτοκινήτων στους δρόμους, τα ατυχήματα και τα δυστυχήματα παγκοσμίως φαίνεται να έχουν αυξηθεί. Η πανδημία Covid-19, αν και δεν υπάρχουν ακόμη πολλά ερευνητικά δεδομένα, επηρέασε την οδηγική συμπεριφορά με διάφορους τρόπους.
Συγκεκριμένα, το ΑΑΑ Foundation for Traffic Safety επισημαίνει πως σχεδόν το 80% των οδηγών το περασμένο διάστημα βίωσε συναισθήματα όπως θυμός, οργή, νευρικότητα, κατά τη διάρκεια της οδήγησης. Μάλιστα, ενώ στατιστικά μέχρι στιγμής οι άνδρες εμφάνιζαν μεγαλύτερα ποσοστά επιθετικότητας, απ’ την αρχή της πανδημίας κι έπειτα, οι γυναίκες εμφανίζουν επίσης επιθετικές συμπεριφορές αυξημένης επικινδυνότητας.
Μία εξήγηση για τα παραπάνω ευρήματα είναι πως η πανδημία αύξησε τη συμπτωματολογία του άγχους και της κατάθλιψης, συναισθήματα τα οποία αναφέρονται ως παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση επιθετικής ή ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς, θέτοντας έτσι το ερώτημα κατά πόσο μπορεί να επηρεαστεί η οδηγική συμπεριφορά και η ασφάλεια. Ένας ακόμη λόγος είναι η αύξηση που παρατηρείται στην κατανάλωση αλκοολ, ουσιών και ψυχοτρόπων φαρμάκων.
Η ταχύτητα όμως δεν είναι η μόνη μορφή επιθετικής συμπεριφοράς, αλλά σύμφωνα με τη Zendrive, εταιρία ανάλυσης δεδομένων σχετικά με την οδική συμπεριφορά, φαίνεται πως οι οδηγοί ασχολούνται περισσότερο με το κινητό τους (αύξηση περίπου 38%), φρενάρουν πολύ απότομα (25% αύξηση), παραβιάζουν σηματοδότες και προκαλούν περισσότερα τρακαρίσματα σε σχέση με την προ-lockdown εποχή.
Ας προσπαθήσουμε όμως με συγκεκριμένα και απλά παραδείγματα να αναλύσουμε τις πιο συχνές συμπεριφορές υψηλού κινδύνου στο τιμόνι:
1. Πορτοκαλί φανάρι: Σταματάω ή περνάω;
Έχεις μπροστά σου ένα φανάρι το οποίο ξαφνικά γίνεται πορτοκαλί και έχεις ελάχιστα δευτερόλεπτα στη διάθεση σου για να αποφασίσεις αν προλαβαίνεις να περάσεις πριν γίνει κόκκινο ή όχι. Τι κάνεις;
• Η παρορμητικότητα, η υψηλή ταχύτητα, οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινότητας που μας κάνουν να είμαστε μονίμως βιαστικοί, η ριψοκίνδυνη οδήγηση και οι λάθος υπολογισμοί του χρόνου και της απόστασης είναι οι βασικές αιτίες που μπορεί να περάσει κάποιος οδηγός με κόκκινο.
• Το σωστό βέβαια δεν είναι να σταματάμε αυτομάτως το αυτοκίνητο με το που θα ανάψει το πορτοκαλί φανάρι γιατί με αυτόν τον τρόπο πάλι υπάρχει ο κίνδυνος ατυχήματος, ούτε όμως και να γκαζώνουμε με το που θα δούμε πορτοκαλί φανάρι.
• Η διάρκεια ενός πορτοκαλί φαναριού στην πόλη είναι περίπου 2,8 με 3 δευτερόλεπτα και θέλουμε περίπου 1 επιπλέον δευτερόλεπτο για να αποφασίσουμε αν θα περάσουμε ή όχι το φανάρι. Όταν λοιπόν πλησιάζεις ένα φανάρι πηγαίνοντας για παράδειγμα με 80 χιλ./ώρα και είσαι περίπου 80 μέτρα από το φανάρι το πιο πιθανό είναι ότι θα πατήσεις το γκάζι στο τέρμα για να φύγεις, όμως ο διαθέσιμος χρόνος δεν είναι αρκετός έτσι ώστε να εγγυηθεί την ασφάλεια σου. Γιατί την ώρα που θα περνάς το φανάρι, το πιο πιθανό είναι ότι θα βρεθείς με μεγάλη ταχύτητα στη μέση μιας διασταύρωσης με τους οδηγούς του άλλου φαναριού να ξεκινούν ή να έχουν ήδη ξεκινήσει και έτσι μία σύγκρουση είναι πολύ πιθανή.
2. Υποτίμηση των κινδύνων σε κοντινές αποστάσεις
Μπορεί να:
• είσαι εσύ που θα πας να πάρεις το παιδί απ’ το σχολείο
• είναι η μητέρα σου που θέλει να πάει μέχρι το σούπερ μάρκετ της γειτονιάς για να ψωνίσει
• είναι ο πατέρας σου που έχει να πάει στη δουλειά του η οποία απέχει μόλις δύο χιλιόμετρα απ’ το σπίτι
• Μπορεί να είναι ο καθένας μας που σε μία κοντινή διαδρομή με το αυτοκίνητο θα ξεχάσει να βάλει ζώνη ή κράνος αν είναι με τη μηχανή του, ή που ακόμα χειρότερα θα σκεφτεί ότι δεν το χρειάζεται.
Σίγουρα οι περισσότεροι από εμάς έχει τύχει να δούμε κάποιο τρακάρισμα στη γειτονιά μας ή σε ένα σημείο απ’ το οποίο περνάμε συνέχεια.
Ίσως οι οδηγοί αυτών των αυτοκινήτων να μένουνε και αυτοί κάπου κοντά. Το ότι μία απόσταση είναι κοντινή δε διασφαλίζει ότι δεν θα συμβεί τίποτα και δυστυχώς τα δεδομένα δείχνουν ότι αρκετά ατυχήματα συμβαίνουν σε διαδρομές κάτω των 2 χιλιομέτρων.
Κι όμως! Αν προσέξεις υπάρχει πολλές φορές η νοοτροπία του «έλα μωρέ εδώ δίπλα πάω…τι ζώνη μου λες να βάλω;» ή «σιγά, είναι τόσο κοντά που μέχρι να βάλω το κράνος πρέπει να το βγάλω».
Η ζωή μας όμως δεν εξαρτάται από το πόσο μικρή ή μεγάλη είναι η διαδρομή.. Δεν πάει με την απόσταση για να πούμε ότι μέχρι τα τόσα χιλιόμετρα είμαστε ασφαλείς. Έτσι λοιπόν όσο κοντά κι αν πάμε… φοράμε πάντα τη ζώνη ή το κράνος μας.
3. Η κλήση σας προωθείται….
Όλοι έχουμε ακούσει άπειρες φορές ότι κινητό και οδήγηση δεν πάνε μαζί, όμως σίγουρα έχουμε βρεθεί σε κάποιο αυτοκίνητο φίλου, γνωστού ή ακόμα και σε ένα ταξί που ο οδηγός μόλις χτυπήσει το κινητό του το σηκώνει σαν να μην τρέχει τίποτα. Ίσως γιατί πιστεύει ότι μία κλήση δεν θα αποσπάσει την προσοχή του ή θα επηρεάσει το πώς οδηγεί. Μάλλον όμως υπερεκτιμά τις δυνάμεις του καθώς έρευνες δείχνουν ότι οι οδηγοί που μιλούν στο κινητό όταν είναι στο δρόμο:
• Δεν έχουν καλή αντίληψη του τι συμβαίνει στο δρόμο
• Είναι αφηρημένοι και δεν παρατηρούν τις πινακίδες και τα σήματα κυκλοφορίας
• Τους «φεύγει» το αυτοκίνητο από τη λωρίδα
• Δεν διατηρούν σταθερή ταχύτητα
• Δεν τηρούν τις σωστές αποστάσεις από τα προπορευόμενα οχήματα
• Δεν έχουν καλά αντανακλαστικά
• Έχουν περισσότερο άγχος
Μία λύση που θα έχεις ακούσει είναι η συνομιλία με το hands free ή το Bluetooth έτσι ώστε να μπορεί ο οδηγός να κρατάει το τιμόνι. Κι όμως.. σύμφωνα με έρευνες φαίνεται ότι όσοι μιλούν και οδηγούν, ακόμα και αν δεν κρατούν το τηλέφωνο στα χέρια τους, έχουν 4 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να εμπλακούν σε ατύχημα από τους υπόλοιπους οδηγούς.
4. Texting, Facebook και…οδήγηση
Αλήθεια.. εσύ πόσες φορές τη μέρα χρησιμοποιείς το κινητό σου; Να δεις ένα post στο facebook, να «ανεβάσεις» μια φωτογραφία στο Instagram, να στείλεις ένα sms ή να πάρεις ένα τηλέφωνο; Σίγουρα αν τις μετρήσεις θα είναι αρκετές… και για να κάνεις κάτι από τα παραπάνω χρειάζονται μόνο μερικά δευτερόλεπτα. Ήξερες όμως ότι:
• Όταν κρατάμε στα χέρια μας το τιμόνι αυτά τα δευτερόλεπτα μπορεί να παίξουν καθοριστικό ρόλο για την ασφάλεια τη δική μας και των άλλων;
• Έρευνες δείχνουν ότι η πρώτη αιτία θανάτου σε τροχαία ατυχήματα εφήβων στις ΗΠΑ είναι η αποστολή SMS κατά την οδήγηση, ενώ δεύτερη αιτία είναι η κατανάλωση αλκοόλ;
• Σου φαίνεται υπερβολικό; Πιθανόν! Σκέψου όμως ότι το 2012 στην Αμερική πάνω από 3000 νέοι έχασαν τη ζωή τους λόγω του ότι χρησιμοποιούσαν το κινητό την ώρα που οδηγούσαν.
• Στην ίδια έρευνα, 8.947 έφηβοι ηλικίας 15-18 ετών δήλωσαν ότι στέλνουν μηνύματα την ώρα που οδηγούν.
• Να θυμάσαι ότι ο χρόνος αντίδρασης των οδηγών την ώρα που στέλνουν ένα sms μειώνεται κατά 35% ενώ όταν κάποιος έχει πιει αλκοόλ μέσα στο επιτρεπτό όριο η αντίδραση του μειώνεται κατά 12%1.
Κάτι λοιπόν που φαίνεται τόσο απλό και χρειάζεται μόλις μερικά δευτερόλεπτα για να ολοκληρωθεί μπορεί να έχει τόσο καταστροφικά αποτελέσματα. Άραγε αξίζει για ένα like ή ένα tweet να ρισκάρει κανείς την ασφάλεια του;
5. Κάνοντας πολλά πράγματα ταυτόχρονα
Αν σκεφτούμε μία μέρα της καθημερινότητας μας, σίγουρα υπάρχουν στιγμές που είμαστε αφηρημένοι ή που σκεφτόμαστε κάτι ενώ κάνουμε κάτι άλλο. Μία όμως από τις πιο συνηθισμένες αιτίες τροχαίων ατυχημάτων είναι η απόσπαση της προσοχής. Αυτό μπορεί να συμβεί για παράδειγμα, αν την ώρα που οδηγούμε μιλάμε στο κινητό, στέλνουμε κάποιο μήνυμα (texting), ασχολούμαστε με το ραδιόφωνο ή το gps, τρώμε, ψάχνουμε κάτι ή αποφασίζουμε τα κορίτσια να ανανεώσουμε το μακιγιάζ μας.
Με άλλα λόγια περισπασμός στην οδήγηση μπορεί να ονομαστεί οποιαδήποτε πράξη παίρνει την προσοχή του οδηγού από το τιμόνι και από το δρόμο.
• Σκέψου όμως ότι για κάθε ένα 1,6 χιλιόμετρα, ο οδηγός πρέπει να πάρει 20 αποφάσεις και ότι έχει στη διάθεση του λιγότερο από μισό δευτερόλεπτο για να αποφύγει μια σύγκρουση!
• Κάποιοι μπορεί να πούμε ότι εντάξει εγώ μπορώ να κάνω κι άλλα πράγματα χωρίς να επηρεάζεται η προσοχή μου γιατί είμαι καλός/η οδηγός. Κι όμως., έρευνες έχουν δείξει ότι περίπου το 80% των οδηγών θεωρούν ότι οδηγούν καλύτερα απ’ ότι ο μέσος οδηγός και άρα δύσκολα θα συμβεί κάτι σε αυτούς. Τα στατιστικά όμως σύμφωνα με τα οποία τα τροχαία είναι από τις πιο συχνές αιτίες θανάτου δείχνουν ότι αυτό δεν ισχύει.
Κλείνοντας, η οδήγηση είναι μία σύνθετη ικανότητα που χρειάζεται όλη μας την προσοχή και τα αντανακλαστικά μας σε ετοιμότητα. Έτσι λοιπόν, όταν έχουμε μία άσχημη μέρα, δεν είμαστε συγκεντρωμένοι, έχουμε πιει ή οποιοσδήποτε λόγος και να υπάρχει που μας κάνει να μην μπορούμε να είμαστε σε εγρήγορση, τότε είναι καλύτερο να αφήσουμε το αυτοκίνητο στο πάρκινγκ. Σίγουρα τον τελευταίο χρόνο έχουν έρθει τα πάνω κάτω στη ζωή όλων και είναι αναμενόμενο να υπάρχει μία αύξηση των δυσκολιών και των προβλημάτων σε όλους τους τομείς. Όταν όμως πιάνουμε το τιμόνι στα χέρια μας, οτιδήποτε άλλο μπορεί και πρέπει να περιμένει.
Και επειδή πάντα θα υπάρχουν και οι «βιαστικοί» που θα περάσουν με κόκκινο, πάντα όταν είμαστε πρώτοι σε φανάρι πριν ξεκινήσουμε ελέγχουμε μην περνάει κάποιος άλλος με κόκκινο το απέναντι φανάρι.
Vingilis, E., Johnson, J., Rapoport, M. J., Beirness, D., Boase, P., Byrne, P. A., Jonah, B., Mann, R. E., Seeley, J., Wickens, C. M., & Wiesenthal, D. L. (2021). Addendum – Coronavirus Disease 2019: What Could Be the Effects on Road Safety?. Accident; analysis and prevention, 149, 105712. https://doi.org/10.1016/j.aap.2020.105712
