Ο μόνιμος πληθυσμός της χώρας και ο δείκτης γήρανσης
Με βάση τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο μόνιμος πληθυσμός της χώρας κατά την 1-1-2019 ήταν 10.724.599 άτομα με το 51,4% εξ αυτών να είναι γυναίκες και το 48,6% να είναι άνδρες. Είναι χαρακτηριστικό ότι την 1-1-2011 ο μόνιμος πληθυσμός ήταν 11.123.392 κάτοικοι. Η μείωση αυτή (3,6%) οφείλεται στη διαφορά θανάτων από γεννήσεις που μόνο την περίοδο 2015-2019 ήταν 166.226 και στις μεταναστευτικές ροές. Είναι χαρακτηριστική η πρόβλεψη της Eurostat ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας το 2080 θα είναι 7,2 εκατομμύρια κάτοικοι. Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο δείκτης γήρανσης του πληθυσμού από 132,9 το 2011 παρουσίασε μια αύξηση 15,7% για να φτάσει το 2019 στο 153,8 Ο δείκτης γήρανσης είναι η αναλογία γεροντικού πληθυσμού (ηλικίας 65 ετών και άνω) προς τον ηλικιακά νεότερο (0-14 ετών). Ο πληθυσμός ηλικίας 0-14 ετών ανήλθε σε 14,3% του συνολικού πληθυσμού, έναντι 63,6% του πληθυσμού 15-64 ετών και 22,1% του πληθυσμού 65 ετών και άνω. Το 2001 οι ηλικίες (0-14) αντιστοιχούσαν στο 17,7% και οι άνω των 65 στο 67,8% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Στην Αττική είναι συγκεντρωμένο το 34.9% του συνολικού πληθυσμού και ακολουθεί η κεντρική Μακεδονία με το 17,4% και η Θεσσαλία με το 6,7%.
Μείωση των γεννήσεων
Παράλληλα εξακολουθεί να εμφανίζεται μια σοβαρή μείωση του αριθμού των γεννήσεων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) από 114.766 γεννήσεις το 2010, το 2019 είχαμε μια μείωση κατά 31.003 δηλαδή σε ποσοστό 27% φτάνοντας στις 83.763. Από τις γεννήσεις αυτές το 34% αντιστοιχεί σε γυναίκες 30-34 ετών, το 26% σε γυναίκες 35-39 ετών και το 20% σε γυναίκες 25-29 ετών. Η μέση ηλικία των μητέρων που γέννησαν το 2019 ήταν τα 31,6 έτη όταν το 2011 ήταν τα 30,5 έτη. Το 2019 οι θάνατοι ξεπέρασαν τις γεννήσεις κατά 41.202! Από τους θανάτους το 22,7% αντιστοιχεί σε ηλικίες 85-89 ετών, το 18,2% σε ηλικίες 80-84 και το 16,2% σε ηλικίες 90-94 ετών. Η διαφορά γεννήσεων θανάτων μεταξύ 2011 και 2018 έχει εννεαπλασιαστεί! Το 2011 η διαφορά γεννήσεων-θανάτων ήταν 4.671 για να φτάσουμε το 2019 στους 41.202 περισσότερους θανάτους! Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2010 στο ξεκίνημα της κρίσης οι γεννήσεις ήταν 5.682 περισσότερες από τους θανάτους! Μεταξύ 2017 και 2019 είχαμε μια μείωση των γεννήσεων κατά 5,4% και μια οριακή αύξηση των θανάτων κατά 0,4%. Δυστυχώς λόγω της πανδημίας το 2020 αναμένεται μια δραματική αύξηση των θανάτων και μια περαιτέρω μείωση των γεννήσεων. Οι Γάμοι το 2019 παρουσίασαν μια μείωση κατά 0,6% σε σχέση με το 2018, ενώ στα σύμφωνα συμβίωσης το αντίστοιχο διάστημα είχαμε μια αύξηση κατά 24,4%! Το 2019 το 42,3% των γάμων ήταν θρησκευτικοί, το 43,3% πολιτικοί και το 14,4% σύμφωνα συμβίωσης.
Οι 10 νομοί με τις περισσότερες γεννήσεις το 2019 είναι οι ακόλουθοι:
| ΝΟΜΟΣ | ΓΕΝΝΗΣΕΙΣ |
| ΑΤΤΙΚΗΣ | 31.277 |
| ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ | 8.565 |
| ΗΡΑΚΛΕΙΟ | 3.147 |
| ΑΧΑΪΑ | 2.454 |
| ΛΑΡΙΣΑ | 2.212 |
| ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ | 2.144 |
| ΧΑΝΙΑ | 1.598 |
| ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑ | 1.509 |
| ΕΥΒΟΙΑ | 1.447 |
| ΜΑΓΝΗΣΙΑ | 1.380 |
Μείωση Μαθητών στο σχολείο
Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ την 1-1-2019 το 14,3% των κατοίκων της χώρας έχει ηλικίες από 0-14 ετών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η υπογεννητικότητα που ακολούθησε μετά το ξέσπασμα της κρίσης και συνεπώς η μείωση του μαθητικού πληθυσμού, είναι ήδη ορατή στην προσχολική και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και περνά πλέον και στη δευτεροβάθμια! Το σχολικό έτος 2010/11 οι εγγεγραμμένοι μαθητές στα Νηπιαγωγεία ήταν 166.233 και στα δημοτικά 634.048. Το σχολικό έτος 2018/19 ο αντίστοιχος αριθμός στα νηπιαγωγεία ήταν 154.744 ( μείωση 7%) και στα Δημοτικά 631.700 (μείωση 0,4%). Αντίστοιχα στα Γυμνάσια το 2010/11 ήταν 332.005 και στα Λύκεια 247.209. Το έτος 2018/19 ο αντίστοιχος αριθμός για τα Γυμνάσια ήταν 317.622 (μείωση 4,3%) και για τα Λύκεια 254.351 (αύξηση 2,9%). Για τα ΕΠΑΛ μεταξύ 2010/11 (113.658 μαθητές) και 2018/19 (103.440 μαθητές) αντίστοιχα η μείωση είναι 8,9%! Είναι προφανές ότι οι αριθμοί αυτοί έχουν επηρεαστεί και από την παρουσία μαθητών/τριων προσφύγων. Για την Α/θμια το σχολικό έτος 2018/19 είχαμε 8.811, για τα Γυμνάσια 2.298 και στα Λύκεια 1.578 εγγεγραμμένους μαθητές και μαθήτριες αιτούντων/δικαιούχων διεθνούς προστασίας.
Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εκπαίδευση στην Ελλάδα (2019), ο αριθμός των μαθητών σχολείου στην Ελλάδα ενδέχεται να μειωθεί σχεδόν κατά ένα πέμπτο εντός των επόμενων 20 ετών. Εκτιμάται ότι το ποσοστό των παιδιών ηλικίας 3-18 ετών θα συρρικνωθεί κατά 12% έως το 2030 και σχεδόν κατά 20% έως το 2040!
Μείωση του ποσοστού ατόμων που εγκαταλείπουν την εκπαίδευση
Ένα πολύ σημαντικό και θετικό στοιχείο για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση (18-24 ετών). Το 2009 το ποσοστό ήταν 14,2% και το 2018 μειώθηκε στο 4,7% τη στιγμή που ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 10,6%! Στον τομέα αυτό η Ελλάδα πρωτεύει πανευρωπαϊκά!
Το διδακτικό προσωπικό για το κατά το σχολικό έτος 2018/19 για τα Γυμνάσια ήταν 39.470 άτομα, για τα Λύκεια 23.652 και για την Επαγγελματική Εκπαίδευση 13.151 άτομα.
Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας κατά το σχολικό έτος 2018/19 παρουσίασαν αυξητικές τάσεις συγκριτικά με το 2017/18 7,7% οι σχολικές μονάδες, 17,1% οι εγγεγραμμένοι μαθητές 16,5% το εκπαιδευτικό προσωπικό, 4,6% οι αλλοδαποί μαθητές ενώ οι μαθητές που έλαβαν απολυτήριο αυξήθηκαν κατά 9,3%! Δυστυχώς τη φετινή σχολική χρονιά έχουμε μια μεγάλη μείωση του διδακτικού προσωπικού, με τα ΣΔΕ να παρουσιάζουν σοβαρά κενά εκπαιδευτικών!
Την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στην Ελλάδα το 2018 ολοκληρώνει το 44,3% των νέων ηλικίας 30-34 ετών (μόλις 26,6% το 2009). Το ποσοστό αυτό κατανέμεται στο 37,5% για τα αγόρια και 51,3% για τα κορίτσια (ΕΛΣΤΑΤ). Ο αντίστοιχος Μ.Ο. στην Ε.Ε είναι 40,7%. Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Εκπαίδευση και την κατάρτιση (2019), τα επίπεδα απασχόλησης των πρόσφατων αποφοίτων έχουν αυξηθεί κατά 10% από το 2015 και ανήλθαν στο 59% αλλά εξακολουθούν να είναι χαμηλά. Ωστόσο η κατοχή πτυχίου βελτιώνει την απασχολησιμότητα αφού το αντίστοιχο ποσοστό της δευτεροβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας είναι 45,2%
Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ η προσδοκώμενη διάρκεια σπουδών το 2018 ήταν τα 19 έτη. Η προσδοκώμενη διάρκεια σπουδών αντιστοιχεί στα προσδοκώμενα έτη εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου και υπολογίζεται αθροίζοντας τα ποσοστά εγγραφών για κάθε έτος ηλικίας από την ηλικία των 5 ετών και άνω.
Η έκθεση της ΕΕ αναφέρεται στα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει στην προσφυγική εκπαίδευση.
Την περίοδο 2018/2019 καταβλήθηκαν σημαντικές προσπάθειες για την παροχή σχολικής εκπαίδευσης σε 12.867 παιδιά πρόσφυγες, από τα οποία 8.290 φοίτησαν σε κανονικές τάξεις με παράλληλη εκπαιδευτική στήριξη και 4.577 σε χωριστές σχολικές εγκαταστάσεις που λειτουργούν το απόγευμα. 30 περίπου παιδικοί σταθμοί λειτουργούν σε καταυλισμούς προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που βρίσκονται στα νησιά. 690 εκπαιδευτικοί έλαβαν ειδική κατάρτιση. Παρασχέθηκαν υπηρεσίες διερμηνείας στο πλαίσιο της συνδρομής για την εγγραφή των παιδιών προσφύγων ενώ προσλήφθηκαν ψυχολόγοι προς υποστήριξη των μαθητών προσφύγων, των οικογενειών τους και των εκπαιδευτικών. Ωστόσο, για την ένταξη των παιδιών προσφύγων στην εκπαίδευση εξακολουθούν να απαιτούνται επίπονες προσπάθειες, δεδομένου ότι σε ολόκληρη την Ελλάδα ζουν κατ’ εκτίμηση της UNICEF 28 000 παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες. Δυστυχώς παρά τη θετική αναφορά της έκθεσης στην πολιτική ένταξης των προσφύγων την περίοδο 2018/19, για τα δύο επόμενα σχολικά έτη, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο από το Υπουργείο Παιδείας για την εξέλιξη της προσφυγικής εκπαίδευσης, καθώς δεν δημοσιοποιήθηκε απολογισμός για το έτος 2019-2020. Στο τρέχον σχολικό έτος, παρά το ότι οι ΣΕΠ έχουν αιτηθεί εγγραφές μαθητών προσφύγων, ελάχιστοι από αυτούς έχουν καταχωριστεί στο myschool. Επίσης οι μαθητές πρόσφυγες είναι πλήρως αποκλεισμένοι από την τηλεκπαίδευση και οι Τάξεις Υποδοχής και οι τάξεις ΔΥΕΠ δεν λειτουργούν μέχρι σήμερα!
Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που αναδεικνύεται έντονα και λόγω της Πανδημίας είναι ο κίνδυνος φτώχειας που το 2019 ήταν 17,9%
Τα άτομα με υλικές στερήσεις ανέρχονται το 2019 στο 30,2%! Σχετικά με τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών από τα νοικοκυριά από τα στοιχεία της έρευνας της ΕΛΣΤΑΤ για το 2019 προκύπτει ότι: 8 στα 10 νοικοκυριά έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο από την κατοικία τους (ποσοστό 78,5%). Υψηλότερο ποσοστό, 83,5% αφορά στους κατοίκους της Αττικής και το χαμηλότερο 68,8% στα νησιά Αιγαίου και Κρήτης. Μάλιστα ενώ όλες οι περιφέρεις είχαν αύξηση συγκρίνοντας τα έτη 2017 και 2018, στα νησιά δεν υπήρξε καμία αύξηση. Όσον αφορά σε αυτήν την παράμετρο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat η διαφορά μεταξύ των αγροτικών περιοχών και των αστικών κέντρων-κωμοπόλεων είναι ιδιαίτερα έντονη στην Ελλάδα (και την Πορτογαλία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία) κάθε μια χώρα εκ των οποίων διέθετε χαμηλότερο συνολικό επίπεδο πρόσβασης στο διαδίκτυο από τον μέσο όρο της ΕΕ-28. Στα παραπάνω ποσοστά δεν προσμετρούνται οι πρόσφυγες και οι έγκλειστοι στις φυλακές. Αυτές οι δυο πληθυσμιακές ομάδες δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση! Οι συνθήκες που βιώνουμε αυτήν την περίοδο, όπου η τηλεργασία των γονέων και η εξ αποστάσεως εκπαίδευση γίνονται συγχρόνως, δυσχεραίνει κατά πολύ την πρόσβαση των μαθητών στις εικονικές τάξεις. Τα περισσότερα νοικοκυριά δεν διαθέτουν επαρκή εξοπλισμό, ώστε να δουλεύουν συγχρόνως τρία ή τέσσερα άτομα σε ένα σπίτι μέσω διαδικτύου! Η αναστολή της δια ζώσης εκπαίδευσης πλήττει έντονα τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού των μαθητών!
Σε σχέση με την ηλικιακή επιβάρυνση των εκπαιδευτικών στην Ελλάδα, τα αναλυτικά στοιχεία είναι αποκαλυπτικά:
- Από 52 ετών και άνω, δηλαδή γεννηθέντες από το 1968 και προγενέστερα είναι 38.276 εκπαιδευτικοί δηλαδή το 54,28% των υπηρετούντων εκπαιδευτικών (μονίμων και αναπληρωτών)!
- Από 40 ετών και κάτω είναι μόλις 6.941 εκπαιδευτικοί που αντιστοιχεί μόλις στο 9,84% όλων των υπηρετούντων εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας!
- Από 35 ετών και κάτω είναι μόλις 2.039 εκπαιδευτικοί που αντιστοιχεί μόλις στο 2,89% όλων των υπηρετούντων εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας!
- Η πλειονότητα των εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας είναι οι γεννηθέντες μεταξύ 1963-1968 που είναι 21.989 εκπαιδευτικοί δηλαδή το 31,18% των μονίμων εκπαιδευτικών. Συνεπώς σχεδόν το 1/3 των εκπαιδευτικών (μονίμων και αναπληρωτών) είναι σε ηλικίες από 52-57 ετών!
Είναι προφανές ότι η χρόνια αδιοριστία και οι ασφαλιστικές ρυθμίσεις που οδηγούν τους εκπαιδευτικούς να εργάζονται μέχρι και τα 68 έτη, θα επιβαρύνουν συνεχώς τα μεγέθη αυτά! Το 2020 αποχώρησαν αυτοδικαίως οι γεννηθέντες το 1952 ενώ το 2021 θα αποχωρήσουν οι γεννηθέντες το 1953! Η Ελλάδα βρίσκεται στην 5η θέση της σχετικής κατάταξης με τους πιο ηλικιωμένους εκπαιδευτικούς σε όλη την ΕΕ! Με τα δεδομένα αυτά πολλοί εκπαιδευτικοί έχουν –πλέον- σχεδόν 50 χρόνια διαφορά ηλικίας με τους μαθητές τους! Παρότι η παιδαγωγική και διδακτική εμπειρία, που συσσωρεύεται στους «παλιούς» καθηγητές είναι εξαιρετικής σημασίας για το εκπαιδευτικό σύστημα, μια τόσο μεγάλη διαφορά ηλικίας θα δυσχεράνει πολύ την επικοινωνία με τους μαθητές και την κατανόηση της ψυχικής τους ιδιομορφίας. Οι εκπαιδευτικοί μεγάλης ηλικίας και με πολλά χρόνια υπηρεσίας είναι αυτοί που απειλούνται περισσότερο από το «σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης» (burnout) και θεωρείται βέβαιο ότι η αύξηση της μέσης ηλικίας των εκπαιδευτικών θα αυξήσει το ποσοστό όσων πάσχουν από burnout και άρα θα μειώσει την αποδοτικότητά τους, με προφανείς συνέπειες στην αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού συστήματος! Είναι σαφές ότι οι συνθήκες εργασίας των εκπαιδευτικών, αποτελούν και συνθήκες μάθησης των μαθητών μας! Η αναγκαιότητα μαζικών μόνιμων διορισμών εκπαιδευτικών, με δεδομένο ότι τη φετινή χρονιά εργάζονται πάνω από 43.000 αναπληρωτές είναι προφανής και ζωογόνος για όλο το εκπαιδευτικό μας σύστημα! Επιβάλλεται προφανώς οι 10.500 μόνιμοι διορισμοί στη Γενική Εκπαίδευση να γίνουν άμεσα –εντός του 2021- και όχι σε βάθος διετίας! Είναι αυτονόητο ότι –το ελάχιστο- για τη Δευτεροβάθμια είναι η ισοκατανομή των διορισμών αυτών μεταξύ των δύο βαθμίδων της εκπαίδευσης!
Σχετικά με τις παραιτήσεις εκπαιδευτικών την περίοδο 2010-2020 είχαμε συνολικά σχεδόν 24.600 αποχωρήσεις από τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Οι συνολικές αποχωρήσεις των εκπαιδευτικών από όλη την εκπαίδευση ανέρχονται σε 40.000! Μέσα στα πλαίσια αυτά θεωρούμε απαραίτητο να αναγνωριστεί η ιδιαιτερότητα του επαγγέλματος και να μειωθούν τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης. Το αίτημα για πλήρη σύνταξη με 30 χρόνια εργασίας, ώστε να ανανεωθεί το έμψυχο δυναμικό της εκπαίδευσης, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και να αμβλυνθεί το οξύ πρόβλημα της ανεργίας των νέων εκπαιδευτικών, παραμένει πάντα στην πρώτη γραμμή!
Πιο αναλυτικά οι αποχωρήσεις από τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση:
| ΕΤΟΣ | ΑΠΟΧΩΡΗΣΕΙΣ |
| 2010 | 2839 |
| 2011 | 3503 |
| 2012 | 3186 |
| 2013 | 3442 |
| 2014 | 3235 |
| 2015 | 1836 |
| 2016 | 977 |
| 2017 | 509 |
| 2018 | 890 |
| 2019 | 1676 |
| 2020 | 2420 |
Οι προσλήψεις αναπληρωτών μέχρι σήμερα το σχολικό έτος 2020-21 προσεγγίζουν τις 43.000! Οι ελαστικές μορφές εργασίας αυξάνονται συνεχώς στη Δημόσια εκπαίδευση με τους αναπληρωτές να αποτελούν πλέον σχεδόν το 25% επί του συνόλου των υπηρετούντων εκπαιδευτικών!
Η αναλυτική κατανομή των προσλήψεων από το 2014 στη Δευτεροβάθμια ήταν η ακόλουθη:
Προσλήψεις Αναπληρωτών
| ΣΧ. ΕΤΟΣ | ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ |
| 2014-15 | 5164 |
| 2015-16 | 6162 |
| 2016-17 | 6007 |
| 2017-18 | 7404 |
| 2018-19 | 9578 |
| 2019-20 | 12.148 |
| 2020-21 | 13.778 |
Από τα στοιχεία αυτά φαίνεται ότι η οικονομική κρίση και οι περιοριστικές πολιτικές λιτότητας στα μνημονιακά χρόνια, έχουν επιβαρύνει συνολικά το δημόσιο σχολείο και τον εκπαιδευτικό ειδικότερα. άμεσης προτεραιότητας συνεπώς, είναι οι αγωνιστικές διεκδικήσεις με βάση τις ψηφισμένες θέσεις και αποφάσεις του κλάδου με αιτήματα την αύξηση των δημόσιων εκπαιδευτικών δαπανών, τους μαζικούς διορισμούς μόνιμων εκπαιδευτικών στην Γενική και Ειδική εκπαίδευση, την αποκατάσταση των απωλειών σε μισθούς και συντάξεις, τα εργασιακά δικαιώματα μονίμων και αναπληρωτών, την πολύπλευρη στήριξη του εκπαιδευτικού έργου και την διεκδίκηση ριζικών δημοκρατικών αλλαγών στη δημόσια εκπαίδευση επιβάλλοντας εξελίξεις στην κατεύθυνση των θέσεων και των αναγκών του κλάδου ανοίγοντας δρόμους για τη ζωή που μας αξίζει, για το σχολείο των αναγκών και των οραμάτων μας, που θα χωρά όλα τα παιδιά, όλους τους εκπαιδευτικούς, όλη τη γνώση!
Σε κάθε περίπτωση –απέναντι στις αυταρχικές ιδεοληψίες του ΥΠΠΑΙΘ και της Κυβέρνησης των «αρίστων» της ΝΔ- υπερασπιζόμαστε τις σημαντικές κατακτήσεις του κλάδου που αμφισβητούνται ξανά!
