Γράφει ο Κωνσταντίνος Ορλώφ, φοιτητής του Παιδαγωγικού τμήματος δημοτικής εκπαίδευσης ΠΤΔΕ της Σχολής επιστημών αγωγής του Εθνικού και καποδιστριακού πανεπιστημίου Αθηνών ΕΚΠΑ.
Κάθε χρόνο στις 3 Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί να γιορτάζεται η Παγκόσμια ημέρα για τα άτομα με αναπηρία. Πληθώρα εκδηλώσεων πραγματοποιούνται σε όλα τα επίπεδα, από σχολεία μέχρι λαμπερές ομιλίες πολιτικών και μη προσώπων που διαλαλούν την ισότητα και την υποστήριξη τους στα άτομα με αναπηρία. Δυστυχώς όμως υπάρχει αρκετά μεγάλη απόκλιση μεταξύ αυτών των δράσεων και της πραγματικότητας και δυστυχώς το ερώτημα που θα έπρεπε να μας απασχολεί αυτήν την μέρα (όπως και κάθε παγκόσμια μέρα) είναι πολύ πιο απλό από ότι φαίνεται κι είναι το εξής: Μπορούν να διορθωθούν οι αντιλήψεις μιας ολόκληρης κοινωνίας αφιερώνοντας θεωρητικά μια μέρα στην ευαισθητοποίηση για τα άτομα με αναπηρία, όταν 364 μέρες τον χρόνο τα άτομα αυτά είναι ουσιαστικά αόρατα για τους υπόλοιπους;
Οι σύγχρονες ελληνικές μεγαλουπόλεις, είτε θέλουμε να το δεχτούμε είτε όχι, είναι φτιαγμένες ειδικά και μόνο για αρτιμελείς και όλοι μας φροντίζουμε αν μη τι άλλο να συντηρούμε και να αναπαράγουμε αυτήν την άθλια κατάσταση. Καθώς οι υποδομές δεν βοηθούν καθόλου και με το κυκλοφοριακό να παίζει αν όχι τον βασικότερο ρόλο, τον δεύτερο κατά σειρά, τα άτομα με αναπηρία καταβάλουν διπλάσια προσπάθεια να κυκλοφορήσουν στην πόλη, με αποτέλεσμα ουσιαστικά να αποκλείονται από αυτήν με τρόπο τέτοιο που αγγίζει τα όρια τους κοινωνικού αποκλεισμού.
Για να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα, και ξεκινώντας από τις υποδομές, άτομα με κινητική αναπηρία, αλλά και άτομα με αναπηρία όρασης είναι οι ομάδες που πλήττονται περισσότερο. Τα πεζοδρόμια όπως και οι δρόμοι είναι επιεικώς απαράδεκτοι. Σε μια διαδρομή πεντακοσίων μέτρων, εκτός από τα δέντρα, που οι ρίζες τους δημιουργούν εξογκώματα στις πλάκες του πεζοδρομίου και τις τοποθετημένες στη μέση(!) πλάγιες κολόνες τις ΔΕΗ, ο οδηγός όδευσης τυφλών, (τα ανάγλυφα πλακάκια χρώματος κίτρινου ή άσπρου) πέραν του ότι πολλές φορές είναι κατασκευασμένοι τελείως λάθος κι αντί να οδηγούν σε κάποια διάβαση οδηγούν σε κάποιον τοίχο, μαγαζί, ή στάση λεωφορείου(!), συνήθως είναι κατειλημμένοι από παρκαρισμένα αυτοκίνητα ή μηχανάκια, τραπεζοκαθίσματα καταστημάτων εστίασης και σταντ εμπορικών καταστημάτων. Υπό αυτές τις συνθήκες άτομα με αναπηρικό αμαξίδιο απλώς αποκλείονται από την χρήση του πεζοδρόμιο, καθώς ο χώρος που τελικά απομένει για τους πεζούς είναι μικρός. Από την άλλη πλευρά, άτομα με οπτική αναπηρία, ακόμη και με μέτρια οπτική αντίληψη, αναγκάζονται να κατεβούν στον δρόμο, θέτοντας σε κίνδυνο την σωματική τους ακεραιότητα. Στην ίδια κατηγορία βέβαια εντάσσονται οι ηλικιωμένοι και οι μητέρες με τα καροτσάκια.
Μια δυστυχώς πολύ συνηθισμένη και πολύ θλιβερή εικόνα είναι αυτή των επαιτών. Μια εικόνα συνυφασμένη με την σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα (τουλάχιστον των τελευταίων 50 χρόνων), που όμως πραγματικά έρχεται σε πλήρη σύγκρουση με τους αγώνες για την απόκτηση και κατοχύρωση πολύ σημαντικών δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, ειδικά σε “δυσκίνητες” κοινωνίες, (όπως η ελληνική), όπου πολύ δύσκολα αλλάζουν αντιλήψεις και στερεότυπα. Αναμφίβολα μερικά χρόνια πριν και κάτω από συγκεκριμένες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, κάτι τέτοιο όντως ήταν ο μοναδικός τρόπος βιοπορισμού των ανθρώπων αυτών, σίγουρα όμως δεν θα μπορούσαμε να πούμε κάτι τέτοιο για την σημερινή εποχή.
Από την άλλη όσον αφορά τα μέσα μαζικής μεταφοράς, (ΜΜΜ) επικρατεί η ίδια και χειρότερη κατάσταση. Όταν οι οδηγοί των αστικών λεωφορείων βλέπουν άτομο με αναπηρία είναι υποχρεωμένοι να σταματούν μπροστά του και να εξασφαλίζουν την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση του, όπως να σταματούν μπροστά στο λευκό μπαστούνι και να ενημερώνουν τον χειριστή του για το ποιο λεωφορείο είναι καθώς και να κάνουν σωστή χρήση της ράμπας αναπήρων για τα άτομα με αναπηρικό αμαξίδιο. Σε αντίθεση με αυτό οι οδηγοί επιμένουν στο να κάνουν τις αντίθετες ακριβώς πράξεις, με αποκορύφωμα την αγενή αντιμετώπιση των ατόμων με αναπηρία που ζητούν τη βοήθεια τους, καθώς βέβαια και μεγάλο μέρος των επιβατών. (!)
Επιπλέον, αξιοσημείωτη είναι η μεταχείριση και αντιμετώπιση των ατόμων με αναπηρία από τους απλούς πολίτες. Ο οίκτος είναι ίσως η κυριότερη αντίδραση πολλών Ελλήνων πολιτών ακόμη και στην τυχαία συναναστροφή τους με κάποιον “ανάπηρο”. Πολλές φορές το συναίσθημα αυτό οδηγεί τους ανθρώπους να θεωρούν τους εαυτούς τους υποχρεωμένους να βοηθήσουν και πεπεισμένοι πως αυτοί ξέρουν τι ή που θέλουν να πάνε τα άτομα με αναπηρία που συναντούν στον δρόμο (!) καταλήγουν να τους αντιμετωπίζουν ως άβουλα όντα και φυσικά παραξενεύονται ή/και παρεξηγούνται ακόμη όταν τα άτομα αυτά αρνηθούν ευγενικά την βοήθειά τους, προφανές αποτέλεσμα θεμελιωμένων επί χρόνια πεποιθήσεων και στερεοτύπων για το πόσο ικανά ή όχι είναι τα άτομα με αναπηρία να κάνουν πράγματα απλά και αυτονόητα.
Τα προβλήματα όμως σίγουρα δεν σταματούν εδώ. μπορούν να επεκταθούν στην εκπαίδευση και σε πολλούς άλλους τομείς της καθημερινότητας, αλλά οι θεματικές αυτές διαφέρουν από την θεματική και τον στόχο του παρόντος άρθρου. Ο στόχος, εκτός της παραθέσεως κι αναφοράς των προβλημάτων όπως τα παρουσιάσαμε παραπάνω, είναι να κάνει κάποιες προτάσεις-λύσεις προς αξιοποίηση τους από αρμόδιους φορείς κι υπηρεσίες. Οι προτάσεις αυτές προέρχονται από τα ίδια τα άτομα με αναπηρία για την πρακτικότερη εφαρμογή τους και λαμβάνοντας υπ’ όψιν πολιτικοοικονομικούς παράγοντες της χώρας.
Αναφορικά με τα προβλήματα που προαναφέρθηκαν, πρώτο και σημαντικότερο είναι η συνεχής και ολοκληρωμένη ενημέρωση τόσο των υπεύθυνων τομέων στους δήμους για την σωστή κατασκευή των οδηγών όδευσης τυφλών, των καταστηματαρχών για την απομάκρυνση των τραπεζοκαθισμάτων και των σταντ από αυτόν, όσο και των οδηγών των αστικών λεωφορείων για την τοποθέτηση και σωστή χρήση της ράμπας για τα αναπηρικά αμαξίδια και την ενεργοποίηση του φωνητικού σήματος αναγγελίας στάσεων, που πέρα από τα άτομα με οπτική αναπηρία βοηθούν το σύνολο των επιβατών. Πολύ σημαντική είναι επίσης η ενημέρωση σε θέματα συνοδείας (τεχνικές συνοδείας) και παροχής βοήθειας σε άτομα με αναπηρία (κυρίως άτομα με προβλήματα όρασης), με βασικότερη έμφαση στην ερώτηση παροχής βοήθειας και στην αποδοχή της άρνησης του ατόμου .
Δεύτερος τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων αυτών είναι οι ποινικές κυρώσεις με την επιβολή προστίμου σε οδηγούς και επαγγελματίες για την παραβίαση χώρου στάθμευσης αναπήρων και πεζοδρομίων (ράμπες, θέσεις πάρκινγκ), κάτι που ήδη υφίσταται, αλλά δυστυχώς δεν εφαρμόζεται λόγω της έλλειψης αστυνόμευσης ή του απαραίτητου ελέγχου, (συνεπώς προτείνεται ο αυστηρότερος έλεγχος).
Συνοψίζοντας και κλείνοντας, είναι γνωστό πως η μίμηση μιας συμπεριφοράς ξεκινά από τα “ανώτερα” ιεραρχικά στρώματα. Έτσι σε μια κοινωνία όπου η πολιτεία πραγματικά απουσιάζει και αδιαφορεί στην αντιμετώπιση σοβαρότατων προβλημάτων, ειλικρινά δεν μπορούμε να απαιτήσουμε από τους πολίτες να πράττουν διαφορετικά. Όμως καθώς ο σεβασμός στην διαφορετικότητα κι η αντιμετώπιση των άλλων ως ανθρώπων ποτέ δεν υπήρξε αποτέλεσμα μεγαλόπρεπων εκδηλώσεων, αλλά αγώνων, ο στόχος που θα πρέπει να τεθεί είναι να γνωρίσει ο κόσμος, και πολύ περισσότερο μάλλον οι πλήρως αποστασιοποιημένοι “μεγάλοι”, τα άτομα με αναπηρία. Αυτό βεβαίως θα επιτευχθεί μόνο όταν οι αρμόδιες αρχές δώσουν βήμα στους ανθρώπους αυτούς για να ακουστούν. Ας
θέσουμε λοιπόν ένα μότο που θα αποτελέσει την κινητήριο δύναμη για μια αλλαγή, ‘μην βλέπεις απλώς, κοίτα, μην ακούς απλώς, αφουγκράσου”..!
