Tο κράτος Πρόνοιας αποτελεί ένα σύγχρονο φαινόμενο. Μια ιστορικά, πολιτικά, πολιτιστικά και πολιτισμικά προσδιοριζόμενη φάση της ανάπτυξης του σύγχρονου κράτους.
Η κρίση του κράτους πρόνοιας είτε τη θεωρούμε έκφραση της ευρύτερης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης είτε ως γενεσιουργό της αιτία, σηματοδοτεί μια σημαντική στροφή. Την κάμψη της παντοδυναμίας του ιδεολογικού μοντέλου, την κριτική αξιολόγηση των πολιτικών που εφαρμόσθηκαν και την αναδιάρθρωση δομών και κοινωνικών σχέσεων.
Κοινό χαρακτηριστικό των σύγχρονων απόψεων είναι η μείωση της αμιγούς παροχής υπηρεσιών από κρατικούς φορείς και η αύξηση του ενδιαφέροντος για την ανεπίσημη φροντίδα, τον ιδιωτικό κερδοσκοπικό και μη τομέα, τον επονομαζόμενο τρίτο χώρο (τα εθελοντικά σχήματα).( Ο. Στασινοπούλου 1995)
Για να μπορέσουμε ν’ αντιληφθούμε το ρόλο των εθελοντών στις κοινωνικές οργανώσεις, πρέπει να προσδιορίσουμε τη θέση και τις αρμοδιότητές τους στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής της οποίας πλέον αποτελoύν δυναμικό στοιχείο.
Οι καταιγιστικές αλλαγές σε επίπεδο οργάνωσης και δομής της κοινωνίας, η εξέλιξη των κοινωνικών επιστημών η ανάγκη για ανάπτυξη ευέλικτων κοινωνικο-προνοιακών προγραμμάτων, συμπαρέσυρε και την εθελοντική εργασία η οποία περνάει σ’ ένα καινούριο στάδιο που απέχει από την παραδοσιακή αντίληψη περί εθελοντισμού.
Οι εθελοντές πλέον δεν παρέχουν μόνον την οικονομική και υλική ενίσχυση στους ‘αδυνάτους’, ‘νοιάζονται’ εισέρχονται στον χώρο των συναισθημάτων και των ψυχολογικών αναγκών. Παύουν ν’ αποτελούν μονάδες αυτοτελούς δράσης και γίνονται ενεργό μέρος ενός συστήματος παροχών.
Ένας ευρύς ορισμός της εθελοντικής εργασίας, είναι αυτός που έδωσε ο Οργανισμός Volonteurope, σύμφωνα με τον οποίο εθελοντισμός είναι :
-Προσφορά εργασίας σε άλλα άτομα (εκτός του συγγενικού περιβάλλοντος) ή στο κοινωνικό σύνολο.
-Εργασία σε οργανωμένα πλαίσια.
-Εργασία προσφερόμενη με ελεύθερη βούληση και με ειρηνικά μέσα
-Εργασία προσφερόμενη χωρίς χρηματική ανταμοιβή.
Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΙ:
• Το δικαίωμα κάθε γυναίκας, άνδρα, παιδιού να συνεργασθεί ελεύθερα, να προσφέρει εθελοντικά έργο, ανεξάρτητα από την όποια κουλτούρα, εθνική ταυτότητα, θρησκευτική πεποίθηση, ηλικία και κοινωνικοοικονομική κατάσταση.
• Όλοι οι άνθρωποι –παγκόσμια- θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να προσφέρουν ελεύθερα το χρόνο, το ταλέντο και την ενέργειά τους, σε άλλους ανθρώπους και τις κοινότητές τους είτε ατομικά είτε μέσα από κάποια εθελοντική οργάνωση, χωρίς να περιμένουν κάποιο όφελος.
Η ύπαρξη σήμερα φορέων κυβερνητικών και μη καθώς και εθελοντικών οργανώσεων, μη κερδοσκοπικών αλλά και κερδοσκοπικών δομών βασίζεται στην ανάγκη αξιοποίησης όλων των διαθέσιμων πηγών σ’ ένα δίκτυο (το οποίο κατά κοινή ομολογία λειτουργεί ελάχιστα στην πράξη ) και την ανάγκη για κοινωνική συμμετοχή. Το ζητούμενο πλέον είναι μια νέα ισορροπία ανάμεσα στους κρατικούς και μη κρατικούς φορείς με σκοπό την κοινωνική ευημερία.
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών αφιέρωσε το πρώτο έτος της χιλιετίας που διανύουμε στον Εθελοντισμό. Σημειολογικά αντανακλώντας σε παγκόσμιο επίπεδο την αναγνώριση ότι ο εθελοντισμός αποτελεί καταλύτη στην κοινωνική συνοχή, αποτελώντας πλεονέκτημα τόσο για το άτομο όσο και για την κοινωνία γενικότερα καθώς ενισχύει την συνοχή των κοινωνιών δημιουργώντας εμπιστοσύνη και αμοιβαιότητα μεταξύ των πολιτών.
. Έθεσε παράλληλα τους ακόλουθους στόχους:
-Αναγνώριση της σπουδαιότητας της Εθελοντικής Προσπάθειας
-Διευκόλυνση της όποιας Εθελοντικής δράσης
-Επικοινωνία μεταξύ των Εθελοντικών Οργανώσεων
-Προώθηση του Εθελοντισμού
-Συμμετοχή των εθελοντών αλλά και δυνατότητα συμμετοχής όλων των ανθρώπων στον εθελοντισμό χωρίς διακρίσεις.
Παρόλο που μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ΄90 στην χώρα μας υπήρχε ένας αρκετά μεγάλος κατάλογος εθελοντικών οργανώσεων και συλλόγων ( η Volmed είχε καταγράψει περίπου 1600) πολύ λίγοι από αυτούς παρείχαν ουσιαστικές υπηρεσίες και ακόμα λιγότεροι λειτουργούσαν παρέχοντας εκπαίδευση και πιστοποίηση στα μέλη τους, για τον τρόπο άσκησης του έργου τους, τα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις τους απέναντι στον εξυπηρετούμενο, την οργάνωση που εκπροσωπούσαν και την ομάδα των εθελοντών στην οποία ανήκαν. Πολλές φορές η συνεργασία με τους επαγγελματίες ήταν δυσχερής ή και ανύπαρκτη και άλλοτε επικρατούσε η άποψη (κυρίως στους εθελοντές) ότι αποτελούν δωρεάν εργατικό δυναμικό ενώ στους επαγγελματίες ότι οι εθελοντές απομυζούν τις δυνάμεις τους στην εποπτεία, δεν αποτελούν αξιόπιστο συνεργάτη λόγω της χαλαρής δέσμευσης, ενώ παράλληλα η πολιτεία προσπαθεί να συμπληρώσει τις ελλείψεις σε επαγγελματικό προσωπικό με εθελοντές. Η πόλωση αυτή εμπόδιζε και τα δύο μέρη από την εκπλήρωση του κοινού σκοπού που δεν ήταν άλλος από την αλληλοσυμπλήρωση των ρόλων και την πολύπλευρη παροχή βοήθειας για την προαγωγή της ποιότητας ζωής, αναγνωρίζοντας ότι:
α) ότι η συμμετοχή των εθελοντών στην κοινωνική φροντίδα μειώνει το κόστος των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Το Ερευνητικό Κέντρο για τον Εθελοντισμό στην Μ. Βρετανία έχει προβεί σε ανάλυση της οικονομικής αξίας του εθελοντισμού σύμφωνα με την οποία:
-Η επίσημη μορφή εθελοντισμού αποτιμάται σε 25 δισ. λίρες ετησίως
-Η ανεπίσημη μορφή εθελοντισμού αποτιμάται σε 16 δισ. λίρες
Η επίσημη μορφή εθελοντισμού είναι κάθε εθελοντική δραστηριότητα που υλοποιείται για ή μέσω μιας οργάνωσης ή ομάδας.
Η ανεπίσημη μορφή εθελοντισμού είναι η μη αμειβόμενη δραστηριότητα που αναλαμβάνεται από ένα άτομο όχι μέσω μιας οργάνωσης ή για άλλα άτομα αλλά αποκλειστικά για στενούς συγγενείς.
- Γυναίκες και άνδρες έχουν ισότιμη οικονομική συμμετοχή μέσω της εθελοντικής προσφοράς, αλλά οι γυναίκες συνεισφέρουν σχεδόν διπλάσια από τους άνδρες μέσω της ανεπίσημης προσφοράς τους.
- Άνθρωποι όλων των ηλικιών παρουσιάζουν σημαντική εθελοντική προσφορά αλλά δυο εκατομμύρια εθελοντές ηλικίας 65-74 χρόνων προσφέρουν περισσότερο απ’ ότι 5 εκατομμύρια εθελοντές ηλικίας 25-34 χρόνων. [volunteer center U.K. ‘Η οικονομική αξία του εθελοντισμού]
β) Συμβάλλει στην κατακόρυφη αύξηση των ποιοτικών δεικτών των προσφερομένων υπηρεσιών αφού ο καλά εκπαιδευμένος και με σωστή εποπτεία εθελοντής συνειδητά μπορεί ν΄ αποτελέσει συνδετικό κρίκο ανάμεσα στον εξυπηρετούμενο και τον οργανισμό παροχής φροντίδας αλλά επιπλέον να επανασυνδέσει τον εξυπηρετούμενο με τον κοινωνικό ιστό καθώς ενσαρκώνει τον ‘ιδανικό συνάνθρωπο’ ο οποίος στις στιγμές της κρίσης δεν κοιτά αδιάκριτα, δεν εκπέμπει συναίσθημα οίκτου, είναι εχέμυθος, έχει λάβει εκπαίδευση για να παρέχει βοήθεια. Κυρίως όμως βρίσκεται ‘εκεί’ την δεδομένη στιγμή από καθαρή επιλογή του.
Ανατρέχοντας στο θεσμό της πρόνοιας βρίσκουμε ότι η εμφάνισή της είναι παράλληλη με την εμφάνιση του εθελοντισμού, ο οποίος χρονολογείται όσο και η οργανωμένη ζωή του ανθρώπου με τις πρώτες εκδηλώσεις του στα πλαίσια της εκτεταμένης οικογένειας και αργότερα της οργανωμένης κοινότητας. Εξάλλου ως πρόνοια λογίζεται μια σειρά μέτρων που λαμβάνει η κοινωνία για την ευημερία και την ανάπτυξή της.
− Οι ιδέες της κοινωνικής δικαιοσύνης και της κοινωνικής αλληλεγγύης πηγάζουν από τον φιλοσοφικό ιδεαλισμό του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη και των Στωικών φιλοσόφων. Οι ιδέες αυτές επηρέασαν τα άτομα των κοινωνιών της εποχής και τα πρότρεψαν σε εκδηλώσεις φροντίδας και συμπαράστασης προς ομάδες φτωχών, αναξιοπαθούντων, υστερούντων σωματικά και πνευματικά.
– Η κοινωνική νομοθεσία του Σόλωνα και Περικλή, περιελάμβανε μέτρα για την προστασία χηρών και ορφανών, την συνταξιοδότηση αναπήρων και ηλικιωμένων.
– Η εμφάνιση του Χριστιανισμού, οι πρωτοχριστιανικές κοινότητες πέραν του ότι με την φιλοσοφία τους έθεσαν το θεμέλιο για την υγεία και την κοινωνική πρόνοια, ανήγαγαν τον εθελοντισμό και πιο συγκεκριμένα εθελοντικές ομάδες αυτοβοήθειας στηριγμένες σ’ ένα ισχυρό σύστημα πίστης και κοινωνικού ελέγχου στο βασικό εργαλείο άσκησης κοινωνικής πολιτικής, το οποίο συνεχίστηκε με αρκετές διαφοροποιήσεις στην πρωτοβυζαντινή περίοδο από ιεράρχες όπως ο Μ. Βασίλειος, όπου πέραν της αντιμετωπίσεως των αμέσων αναγκών των φτωχών, αδυνάτων, ξένων δημιούργησε το πρώτο οργανωμένο σύστημα επανένταξης ή ένταξης για κάποιους στην κοινωνία με την εκμάθηση τέχνης.
–Στην Βυζαντινή περίοδο ιδρύθηκαν από την Αγία Ελένη νοσοκομεία, αναπτύχθηκαν τα συσσίτια και η χορήγηση επιδομάτων σε απόρους και αναπήρους πολέμου. Το κράτος και η εκκλησία ανέπτυξαν πλήθος ιδρυμάτων, ξενώνων, ορφανοτροφείων, γηροκομείων, πτωχοκομείων κ.α. Η Άννα Κομνηνή έκτισε ολόκληρη πολιτεία για την στέγαση, σίτιση, φροντίδα αναπήρων.
–Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αναπτύχθηκε αρχικά ανεπίσημα, στην πορεία επίσημα και πάντα με την ανοχή των κατακτητών δίκτυο υπηρεσιών με φορείς την οικογένεια, την εκκλησία και την τοπική αυτοδιοίκηση. Τεράστια ήταν και η συμβολή των μεγάλων ευεργετών, Ελλήνων του εξωτερικού.
–Σε άλλες χώρες η μελέτη και ανάλυση του ρόλου της θρησκείας, της εκκλησίας και των μοναχικών ταγμάτων αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο της κοινωνικής πολιτικής. Στη χώρα μας αντίθετα η ανάλυση της τεράστιας σημασίας του ρόλου της ορθοδοξίας, η έννοια της διακονίας και του εθελοντισμού δυστυχώς δεν έχει προχωρήσει (Σταθόπουλος 1990).
– Από το 1877 στην Ελλάδα δημιουργείται Εθνικός Σύλλογος Ερυθρού Σταυρού και γίνεται η πρώτη προσπάθεια για οργάνωση και εκπαίδευση του εθελοντικού δυναμικού, το οποίο συνυπήρχε με τα υπόλοιπα παραδοσιακά δίκτυα παροχής υπηρεσιών.
Κατά την διάρκεια των 2 παγκοσμίων πολέμων, το μεσοδιάστημα και την φάση της ανοικοδόμησης φάνηκε καθαρά πλέον η ανάγκη οργάνωσης του Εθελοντικού Δυναμικού και τίθεται σε νέα βάση η προσφορά υπηρεσιών των εθελοντών στις κοινωνικές οργανώσεις.
Η μεταπολεμική εποχή με την εσωτερική μετανάστευση, το πέρασμα από την εκτεταμένη στην πυρηνική οικογένεια, ο μαρασμός της γειτονιάς και της μικρής αυτοβοηθούμενης κοινότητας δημιουργούν νέες προκλήσεις για την κοινωνική πρόνοια, που εξελίσσεται αργά αλλά σταθερά σε κοινωνική πολιτική και αναπλαισιώνουν την δράση των ομάδων εθελοντών.
Το 1964 ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός δημιουργεί το σώμα Εθελοντών κοινωνικής Προνοίας. Σκοπός η οργανωμένη παροχή κοινωνικής φροντίδας κυρίως σε χώρους οργανωμένων ιδρυμάτων.
Ο εθελοντισμός έχει απέναντί του κατάλοιπα της παρελθούσας αντίληψης που τον ταύτιζε με την ομάδα ανθρώπων που ανήκαν στα υψηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα και πραγματοποιούσαν φιλάνθρωπες πράξεις κατά βούληση, προσφέροντας υλικά κυρίως αγαθά στους ‘αναξιοπαθούντες’. Η πρακτική αυτή έχει δεχθεί σκληρή κριτική ως προς την ορθότητά της. Είναι σίγουρο ότι οι σημερινές συνθήκες καθιστούν απαγορευτική την εφαρμογή της. Όσον αφορά το πλαίσιο των μεσο- (ουσιαστικά μετά την μικρασιατική καταστροφή) και μετα-πολεμικών (μετά και το τέλος του εμφυλίου πολέμου) χρόνων που κυρίως εφαρμόστηκε –δεδομένων των συνθηκών κοινωνικής συναλλαγής οικονομικής οργάνωσης και πολιτισμικών παραγόντων- ο εθελοντισμός σ’ αυτή του τη μορφή συνέβαλλε τα μέγιστα στην άσκηση ‘κοινωνική πολιτική’. Η οπτική αυτή θα ήταν, πρέπει να τονίσω, περιορισμένη κατά το ήμισυ αν στο κάδρο δεν προσθέσουμε ένα άλλο δίκτυο εθελοντών (οι οποίοι αρνούνταν πεισματικά αυτόν τον τίτλο) οι οποίοι προέρχονται από το οικογενειακό περιβάλλον (ευρύτερη οικογένεια) την τοπική κοινωνία. Αυτοί οι «εθελοντές» κάλυπταν υλικές, συναισθηματικές ανάγκες. Με τα δεδομένα της εποχής η προσωπική εξέλιξη και η πρόοδο κάθε μέλους της κοινότητας σχετιζόταν περισσότερο με την ανάπτυξη και την επιβίωση της οικογένειας, κοινότητας, γειτονιάς παρά με την προσωπική επιτυχία και καταξίωση. Αυτό το δίκτυο επιβίωσης της κοινωνίας ήταν εξαιρετικά ευαίσθητο σε ερεθίσματα και λειτουργούσε με ένα αυστηρό σύστημα κυρώσεων και κοινωνικού ελέγχου όπου με την απαξίωση και τον αποκλεισμό αυτού που δεν γινόταν κοινωνός του φρόντιζε για την ευημερία της κοινότητας αλλά και την συντήρηση και ανατροφοδότησή του. Λειτουργούσε ως μέσο πρόληψης και αντιμετώπισης προβληματικών καταστάσεων και ήταν ανοικτό στην εξωτερική βοήθεια (όπως αυτή των προαναφερομένων ομάδων εθελοντών) όταν επρόκειτο να συμπληρώσει τις υπηρεσίες που το ίδιο το σύστημα αδυνατούσε να προσφέρει. Για παράδειγμα ήταν ευπρόσδεκτη η βοήθεια σε τρόφιμα, ιματισμό, υγειονομικό υλικό που προσέφεραν οι υπηρεσίες πρόνοιας ή οι εθελοντές αλλά η «γειτονιά» γνώριζε τις ανάγκες και ασκούσε τον ανάλογο έλεγχο προς τους αποδέκτες της βοήθειας ώστε να μην γίνεται κατάχρηση της βοήθειας.
Σήμερα μετά το πέρασμα (το οποίο έγινε με σχεδόν βίαιο τρόπο) από την εκτεταμένη στην πυρηνική οικογένεια αφού ο Ελληνικός πληθυσμός υπέστη την αστικοποίηση και την συνακόλουθη ανάμειξη πολιτισμικών στοιχείων. Η ’εσωστρέφεια’ που χαρακτηρίζει τον πληθυσμό των αστικών κέντρων απόρροια της οριζοντίου ιδιοκτησίας όπως την περιγράφει η Χ.Κατάκη, παραπέμπει περισσότερο σε περίοδο συγκέντρωσης και αναζήτησης της νέας ισορροπίας παρά την απονέκρωση του αισθήματος της αλληλοβοήθειας. Η στροφή των ανθρώπων στην εθελοντική προσφορά, με οργανωμένο χαρακτήρα έχει αρχίσει να γίνεται αισθητή ως μια συνειδητή επιλογή.
Η μετάλλαξη της Ελληνικής κοινωνίας σε πολυπολιτισμική καθιστά τον εθελοντισμό δυναμικό στοιχείο κοινωνικής ανάπτυξης και δια-πολιτισμικό έρεισμα ένταξης μέσω της συμμετοχής. Δράση που σε συντονισμό με άλλους παράγοντες μπορεί να αντιμετωπίσει σημερινά προβλήματα και ανάγκες με σύγχρονες μεθόδους, γνώσεις και αντιλήψεις, αφού απέβαλλε σταδιακά τον χαρακτήρα της αγαθοεργίας, προσαρμόσθηκε στο σημερινό κοινωνικό γίγνεσθαι και αναγνωρίστηκε σαν υποχρέωση του ατόμου προς το κοινωνικό σύνολο με στόχο την κοινωνική ευημερία.
Ο εθελοντισμός έχει πάψει πλέον να αποτελεί ερασιτεχνική απασχόληση που την προσφέρει όποιος θέλει όταν και όπου θέλει. Προσφέρεται οργανωμένα με την μορφή της εθελοντικής ομάδας διέπεται από κανόνες και αρχές.
Τα τελευταία χρόνια έχει άτυπα –στην Ελλάδα- καθιερωθεί (επίσημα σε πολλές χώρες του εξωτερικού) ο θεσμός του αμειβομένου εθελοντή που όχι με κριτήριο το κέρδος αλλά την οικονομική στήριξη επιτυγχάνεται η εξασφάλιση διαρκούς και εξειδικευμένης εθελοντικής προσφοράς στο χώρο της κοινωνικής φροντίδας.
Στον χώρο της κοινωνικής πολιτικής και κοινωνικής πρόνοιας είναι συχνή πλέον η ενασχόληση έμπειρων και ικανών στελεχών με φορείς και οργανώσεις στις οποίες προσφέρουν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους που αφορούν κυρίως την μετάδοση γνώσεων, την εποπτεία, την συμμετοχή σε συμβούλια και επιτροπές, την εκπόνηση ερευνητικών προγραμμάτων, την στήριξη συλλόγων αυτοβοήθειας (εταιρείες για την Ν. Alzheimer- σύλλογοι ατόμων με αναπηρία κλπ)
Τα κίνητρα για τον εθελοντισμό
Σύμφωνα με την άποψη του DrDavid Deitch υπάρχουν τέσσερις βασικές ανάγκες οι οποίες ζητούν εκπλήρωση και αυτές είναι:
•Being (να υπάρχω)
•Believe (να πιστεύω)
•Belong (να ανήκω)
•Benevolence (να βοηθώ τους άλλους)
Σύμφωνα με αυτήν την θέση η ανάγκη για προσφορά βοήθειας στους άλλους χωρίς την ανταπόδοση αυτού που συμβατικά ονομάζουμε κέρδος και αφορά οικονομική απολαβή ή διευκόλυνση, αλλά διακρίνεται κατά κύριο λόγο από τον ωφελισμό, χωρίς να σημαίνει ότι κέρδος δεν μπορεί να θεωρηθεί η ηθική ανταμοιβή, η αίσθηση της διαφοράς από το σύνολο με την απαλλαγή από την παθητικότητα, η ‘εποπτεία’ κλπ.
Σύμφωνα με μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 10 χώρες της Ευρώπης με τον τίτλο «Μια νέα κοινωνία των πολιτών στην Ευρώπη – είναι συνδυασμός προσωπικών, αλτρουιστικών και λειτουργικών αιτιών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε ποσοστό 40% τα κίνητρα των Εθελοντών αφορούν την κάλυψη προσωπικών αναγκών, σε ποσοστό 26% τον ελεύθερο χρόνο, 30% τις ανάγκες της κοινότητας, 20% το ταλέντο τους σε κάποια δραστηριότητα, 14% την ανάγκη επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους.
Διαπιστώθηκε επίσης ότι στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης ο γηράσκων πληθυσμός χρησιμοποιεί τον εθελοντισμό ως «ευκαιρία για ενεργό συνταξιοδότηση» εδώ πρέπει να συνυπολογίσουμε ότι τις δύο τελευταίες δεκαετίες μεγάλο ποσοστό αυτού του πληθυσμού είχε υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο και ήταν σε καλλίτερη φυσική κατάσταση.
Κατά μια άλλη άποψη, η αναζήτηση εναλλακτικών μορφών οργάνωσης και κάλυψης κοινωνικών αναγκών μπορεί ν’ αποτελέσει σημαντικό κίνητρο, ως έμπρακτη έκφραση ιδεοπολιτικών αντιλήψεων για κοινωνία των πολιτών.
Αντεξουσιαστικές αντιγραφειοκρατικές αντιλήψεις έχουν σημαντική παρουσία σε χώρους κοινωνικών κινημάτων όπως το αντί – ρατσιστικό, φεμινιστικό, οικολογικό.
Γνωστά επιμέρους κίνητρα αποτελούν οι ανάγκες συλλογικής δράσης και δημιουργίας ομάδων πίεσης με στόχο την κάλυψη των αναγκών μιας συγκεκριμένης ομάδας πληθυσμού αλλά και των ίδιων των εθελοντικών στελεχών ή των συγγενών τους, των ομοεθνών τους κλπ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. DrΣΠΥΡΟΣ ΚΟΚΚΙΝΑΚΗΣ ‘ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΙΣ’ Η ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ. ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ
2. ΜΑΡΙΑ ΛΙΑΚΟΥ ‘Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ’
3. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΠΟΥΝΤΑΛΗΣ ‘ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ’
4. ΟΛΓΑ ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥ ‘ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΝΟΙΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ Περιοδικό ΕΚΛΟΓΗ Ιούλιος Αύγουστος Σεπτεμβριος 1995
5. ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΟΛΙΑΣ ‘ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ – ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΡΓΟΥ – ΕΠΟΠΤΕΙΑ’
6. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΕΡΥΘΡΩΝ ΣΤΑΥΡΩΝ ΚΑΙ ΕΡΥΘΡΩΝ ΗΜΙΣΕΛΗΝΩΝ MODANE FRANCE 1998
7. ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΟΛΙΑΣ ΝΙΚΟΣ ΔΕΓΛΕΡΗΣ ‘ΕΓΓΕΝΕΙΣ ΔΥΣΧΕΡΕΙΕΣ ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ – ΠΡΟΝΟΙΑΣ’ ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΕΥΧΟΣ Νο 80 2002
8. 3ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΕΕΣ ‘ΟΙ ΑΞΙΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ. Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ’
9. ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ‘ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ’
10. ΧΑΡΙΣ ΚΑΤΑΚΗ ‘ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ’ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ 1984
11. ΠΕΤΡΟΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ ‘ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΝΟΙΑ ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ’ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝ 1995
12. Β. ΑΡΑΠΟΓΛΟΥ Γ. ΜΟΣΧΟΣ Κ.ΠΟΥΤΟΥ ‘ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΙΔΙΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ, ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΜΕ ΕΝΑΝ ΤΡΙΤΟ ΧΩΡΟ’ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΥΧΟΣ 61 2001
13. Α. ΣΟΛΙΑΣ Ν. ΔΕΓΛΕΡΗΣ ‘Η ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗΣ ΙΔΕΑΣ ΣΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΠΑΡΟΧΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΝΟΣΟ ALZHEIMER ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΘΑΛΠΟΝΤΕΣ’ 13ο Πανευρωπαϊκό συνέδριο για την νόσο Alzheimer Θεσ/νίκη 2003
