Γράφει ο Γιώργος Σταμάτης*
Τα άτομα με οπτική αναπηρία αντιμετωπίζουν αναμφισβήτητα δυσκολίες στην καθημερινή τους διαβίωση. Η έλλειψη προσβασιμότητας στις πόλεις καθιστά αρκετά δύσκολη τη μετακίνησή τους και τη συνακόλουθη ένταξή τους στην κοινωνία. Τα περιβαλλοντικά εμπόδια σε συνδυασμό με την έλλειψη υποδομών και βοηθημάτων μπορεί να οδηγήσουν τα άτομα με οπτική αναπηρία στην κοινωνική απομόνωση, με πολλαπλές συνέπειες στη σωματική αλλά και στην ψυχική τους υγεία.
Στην Ελλάδα τα άτομα με οπτική αναπηρία που επιθυμούν να μετακινούνται μόνα τους έχουν σχεδόν ως μοναδικό μέσο το λευκό μπαστούνι, σε αντίθεση με τα άτομα με αντίστοιχη αναπηρία που ζουν στο εξωτερικό. Εκεί χρησιμοποιούνται κατά κόρον οι σκύλοι οδηγοί τυφλών που παρέχουν τη δυνατότητα ευκολότερης και ασφαλέστερης μετακίνησης. Οι σκύλοι-οδηγοί δεν είναι απλά κατοικίδια αλλά σκύλοι εργασίας που έχουν εκπαιδευτεί προκειμένου να καθοδηγούν άτομα με σοβαρά προβλήματα όρασης, παντού και με ασφάλεια. Με άλλα λόγια είναι τα μάτια του χειριστή.
Ένας σκύλος επιλέγεται να ανατραφεί ως υποψήφιος σκύλος οδηγός από τη γέννησή του.
Ένας σκύλος οδηγός τις ώρες που βρίσκεται σε εντεταλμένη υπηρεσία φοράει ένα ειδικό γιλέκο με λαβή που χρησιμοποιείται από τον χειριστή τον οποίο καθοδηγεί με μεγάλη ασφάλεια. Ο σκύλος οδηγός είναι ικανός να αποφεύγει εμπόδια, σταθερά αλλά και κινούμενα, όπως οι υπόλοιποι περαστικοί, αλλά και εμπόδια που δεν εντοπίζονται από το λευκό μπαστούνι, ειδικά τα υπερυψωμένα, όπως κλαδιά δέντρων που προεξέχουν, ταμπέλες και πινακίδες. Έχοντας λάβει την κατάλληλη εκπαίδευση, καθοδηγεί τον χειριστή του με ταχύτητα, κάνει ευχερέστερη τη μετακίνηση με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τη χρήση φαναριών, διαβάσεων, με αποτέλεσμα ο χειριστής να κατακτά το μέγιστο βαθμό ανεξαρτησίας.
Ο σκύλος οδηγός εξασφαλίζει ελεύθερη κίνηση στο χειριστή του ταυτόχρονα με τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια.
Με τον τρόπο αυτό, o χειριστής καθίσταται πλήρως λειτουργικός, μπορεί να συμμετέχει απρόσκοπτα στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή, αποκτά αυτοπεποίθηση, αυτονομία, πραγματική ελευθερία κίνησης που του δίνει ισότιμη πρόσβαση σε όλους τους προορισμούς του, και επιτυγχάνεται η ανεξάρτητη διαβίωσή του.
Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια αναπτύχθηκε και στην Ελλάδα, η μετακίνηση των τυφλών ατόμων με τη χρήση σκύλου οδηγού. Το θεσμικό πλαίσιο στη χώρα μας θεωρείται από τα αναλυτικότερα και τα αρτιότερα, ίσως επειδή σε άλλες κοινωνίες η κουλτούρα της αποδοχής των σκύλων οδηγών είναι εκ προοιμίου δεδομένη και αυτονόητη, χωρίς να χρειάζεται προς τούτο ειδική νομοθετική ρύθμιση που να την προβλέπει.
Ειδικότερα, για πρώτη φορά επιτρέπεται ρητά η πρόσβαση των σκύλων οδηγών σε όλες τις δημόσιες εγκαταστάσεις και στους χώρους συνάθροισης κοινού, καθώς επίσης και στις ιδιωτικές εγκαταστάσεις και υπηρεσίες. Σύμφωνα με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς για τα δικαιώματα των επιβατών, στις οδικές, ακτοπλοϊκές, σιδηροδρομικές και αεροπορικές μεταφορές, η πρόσβαση των σκύλων οδηγών και των εκπαιδευόμενων σκύλων οδηγών στα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι ελεύθερη, υπό την προϋπόθεση ότι ο χειριστής του σκύλου θα συμμορφώνεται με τις ρητά προβλεπόμενες στο νόμο υποχρεώσεις του. Παρά όμως το αρκετά επαρκές θεσμικό πλαίσιο, υπάρχουν ελάχιστοι χειριστές σκύλων οδηγών, λόγω της αδυναμίας των υφιστάμενων Σχολών σκύλων να ανταπεξέλθουν στα ιδιαίτερα υψηλά κόστη για την εκπαίδευση τους αφενός και εξαιτίας της άρνησης μεγάλου μέρους της κοινωνίας να διευκολύνει την πρόσβαση των σκύλων οδηγών σε όλους τους επιτρεπόμενους χώρους.
Στη χώρα μας το επάγγελμα του εκπαιδευτή σκύλου δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί πλήρως και κατ’ επέκταση δεν έχει αναγνωριστεί.
Η ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με οπτική αναπηρία αποτελεί πρωταρχικό τους δικαίωμά και ταυτόχρονα βασική υποχρέωση της πολιτείας, όχι μόνο μέσω της άρσης των περιβαλλοντικών εμποδίων για την ελεύθερη μετακίνησή τους, αλλά και μέσω της ειδικής μέριμνας που οφείλει να επιδεικνύει ώστε να διασφαλιστεί ότι το νομοθετικό πλαίσιο για την εκπαίδευση και την πρόσβαση των σκύλων οδηγών ανταποκρίνεται πλήρως στις σύγχρονες συνθήκες και ότι τα δικαιώματα των χειριστών που απορρέουν από αυτό, γίνονται πλήρως σεβαστά και δεν παραβιάζονται.
Σήμερα η αναλυτική και εμπεριστατωμένη μελέτη που αποτυπώνεται στο σχετικό πόρισμα της Ομάδας Εργασίας για την κινητικότητα, τον προσανατολισμό και της δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης ατόμων με οπτική αναπηρία, που συγκροτήθηκε στο πλαίσιο της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων αποτελεί την έναρξη μίας νέας, συντονισμένης, θεσμικής προσπάθειας που θέτει τις βάσεις ώστε περισσότερα άτομα με προβλήματα όρασης, έχοντας σκύλο-οδηγό, να μπορούν να μετακινούνται ευκολότερα, έτσι ώστε να κατακτήσουν το ζητούμενο που είναι η ενίσχυση της ανεξάρτητης διαβίωσης τους.
Ορισμένες προτάσεις που θα συντελέσουν στην αναβάθμιση του θεσμού των σκύλων οδηγών είναι οι ακόλουθες:
- Δημιουργία επαγγελματικού περιγράμματος για τον εκπαιδευτή σκύλων οδηγών, στο οποίο θα διασφαλίζεται το επίπεδο γνώσεων, δεξιοτήτων, ικανοτήτων και εν γένει το σύνολο των απαιτούμενων επαγγελματικών προσόντων, Σε συνεργασία με τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.).
- Προσδιορισμός κανονιστικού πλαισίου για την πιστοποίηση των εκπαιδευτών σκύλων οδηγών.
- Διάθεση και απόκτηση σκύλου-οδηγού μέσω των υφιστάμενων παροχών προς τα άτομα με σοβαρή οπτική αναπηρία των οποίων θα αξιολογείται η δυνατότητα και η ανάγκη αν μπορούν να αποκτήσουν σκύλο-οδηγό.
- Προώθηση μέσω δράσεων επικοινωνίας, του έργου των σκύλων-οδηγών για την ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με σοβαρή οπτική αναπηρία.
Ο εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου σε συνδυασμό με την ευαισθητοποίηση του συνόλου της κοινής γνώμης για την αποδοχή των σκύλων οδηγών, αποτελούν δύο βασικά προαπαιτούμενα προκειμένου η μετακίνηση με σκύλο οδηγό να φτάσει και στη χώρα μας τα αντίστοιχα ποσοστά των χωρών της Δυτικής Ευρώπης.
*Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης & Καταπολέμησης της Φτώχειας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
[…] Κατακτώντας την ανεξαρτησία με ένα σκύλο οδηγό […]