από την Μαγδαληνή Σ. Ρούμπου*
Με την ισότητα των φύλων από χρόνια θεσμικά κατοχυρωμένη, πόσο σοκαριστικό είναι άραγε το γεγονός ότι στην Ελλάδα του 2023 εργάζεται μόλις ο μισός γυναικείος πληθυσμός;
Όταν μάλιστα πρόκειται για θέσεις λήψης αποφάσεων, πολύ λίγες γυναίκες καταφέρνουν να ανελιχθούν σε αυτές (25%), ενώ χαρακτηριστικό είναι το ότι στη νεοσυγκροτηθείσα σε σώμα Βουλή η γυναικεία εκπροσώπηση είναι σε ποσοστό μόλις 22,7%.
Αυτή η περιλάλητη λοιπόν ισότητα των φύλων στην εργασία κατά πόσο βιώνεται τελικά στην πράξη;
1. Από το 1945, όταν η αρχή της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών κατοχυρώθηκε για πρώτη φορά σε διεθνές επίπεδο με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, πολύ νομοθετικό μελάνι χύθηκε, αλλά οι ουσιαστικοί περιορισμοί παραμένουν, οι στερεοτυπικές αντιλήψεις καλά κρατούν και η άνιση μεταχείριση των γυναικών στην εργασία διαιωνίζεται.
Σύμφωνα με την έρευνα των Ηνωμένων Εθνών (Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών – UNDP) που δημοσιεύθηκε 12 Ιουνίου 2023, o αντίκτυπος των στερεοτύπων αντανακλάται στη σοβαρή υποεκπροσώπηση των γυναικών σε ηγετικές θέσεις. Ενδεικτικά, οι γυναίκες αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων ανέρχονται σε ποσοστό μόλις 10%, το οποίο παραμένει σταθερό από το 1995, ενώ στην αγορά εργασίας οι γυναίκες κατέχουν λιγότερο από το 1/3 των διευθυντικών θέσεων. Επίσης, περίπου οι μισοί άνθρωποι παγκοσμίως πιστεύουν ότι οι άνδρες είναι καλύτεροι πολιτικοί ηγέτες από τις γυναίκες και περισσότεροι από 40% πιστεύουν ότι οι άνδρες είναι ικανότερα στελέχη επιχειρήσεων από τις γυναίκες.
Για την Ελλάδα τα αποτελέσματα της έκθεσης είναι αποκαλυπτικά.
Ποσοστό περίπου 30% πιστεύει ότι οι άνδρες είναι ικανότεροι στην πολιτική και ποσοστό περίπου 47% πιστεύει ότι οι άνδρες είναι ικανότερα στελέχη επιχειρήσεων.
Από την έρευνα αναδεικνύεται επίσης ότι υπάρχει αποσύνδεση μεταξύ της μορφωτικής προόδου και της οικονομικής ανέλιξης των γυναικών, καθώς στις 59 χώρες, όπου οι γυναίκες έχουν υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο από τους άνδρες, το μέσο μισθολογικό χάσμα ανέρχεται σε 39% υπέρ των ανδρών, δηλαδή οι ωριαίες αποδοχές των γυναικών είναι κατά μέσο όρο 39% χαμηλότερες από αυτές των ανδρών.
Με βάση τα απογοητευτικά αυτά στοιχεία της έρευνας των Ηνωμένων Εθνών δεν προκαλούν καθόλου έκπληξη και τα στοιχεία της Eurostat για το 2022 (Απρίλιος 2023) για την απασχόληση στην ΕΕ. Μεγάλα ποσοστά ανεργίας καταγράφονται στις γυναίκες με ποσοστό απασχόλησης των γυναικών 69,3%, έναντι ποσοστού απασχόλησης των ανδρών 80%. Δυστυχώς το μεγαλύτερο χάσμα απασχόλησης μεταξύ των φύλων καταγράφεται στην Ελλάδα μετά την Ιταλία, καθώς με βάση τα στοιχεία στην Ελλάδα απασχολείται μόλις ο μισός περίπου γυναικείος πληθυσμός (55,9%) έναντι των 3/4 του ανδρικού πληθυσμού (76,9%).
Επίσης, οι γυναίκες που κατέχουν διευθυντικές θέσεις στην Ελλάδα ανέρχονται σε ποσοστό 25% έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου 33%, ενώ σε επίπεδο βουλευτικής εκπροσώπησης οι γυναίκες στη σημερινή Βουλή τον Ιούλιο 2023 κατέχουν ποσοστό μόλις 22,7% έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου 38,9%.
Ο Ρόλος των κυβερνήσεων
2. Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι οι έμφυλες ανισότητες καλά κρατούν και ότι για τη νέα κυβέρνηση από τις πρόσφατες εκλογές υπάρχει πεδίον δόξης λαμπρόν για την άρση των στερεοτύπων και την ενίσχυση της γυναικείας απασχόλησης.
Άλλωστε, οι κυβερνήσεις διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανατροπή των έμφυλων στερεοτύπων προωθώντας μεταρρυθμίσεις στα εργασιακά για την ανατροπή παραδοσιακών αντιλήψεων σχετικά με την ανατροφή των παιδιών και την επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών. Σημαντικό βήμα επίσης είναι η αναγνώριση της οικονομικής αξίας της μη αμειβόμενης παροχής φροντίδας.
Στο πλαίσιο αντιμετώπισης των έμφυλων ανισοτήτων στην εργασία εντάσσεται και η πολύ πρόσφατη Οδηγία 2023/970 της ΕΕ για τη διαφάνεια αμοιβών, η έλλειψη της οποίας (της διαφάνειας) αναγνωρίζεται ως ένα από τα βασικά εμπόδια για την επίτευξη ίσης αμοιβής. Με την Οδηγία θεσμοθετείται μεταξύ άλλων η υποχρέωση των επιχειρήσεων να υποβάλλουν αναφορά ετησίως ή ανά τριετία (αναλόγως του εργατικού δυναμικού τους) σχετικά με το χάσμα αμοιβών μεταξύ των φύλων στην αρμόδια εθνική αρχή. Αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα αντανακλαστικά των αρμοδίων για τη χωρίς χρονοτριβή αλλά και – γιατί όχι – την τολμηρή μεταφορά της Οδηγίας στο εσωτερικό, υπό την έννοια ότι η Οδηγία θέτει τις ελάχιστες απαιτήσεις και ο εθνικός νομοθέτης μπορεί να υιοθετήσει πιο προωθημένες ρυθμίσεις.
Η αλλαγή των πεποιθήσεων απαιτεί πολυδιάστατες πολιτικές για την προώθηση της συμμετοχής των γυναικών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, την ισότητα των αμοιβών, την ενίσχυση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και των υπηρεσιών φροντίδας, αλλά και την ενθάρρυνση εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών για την εκρίζωση των πατριαρχικών αντιλήψεων. Άλλωστε, οι πολιτικές αυτές δεν αφορούν μόνο τις γυναίκες, αλλά την κοινωνία ευρύτερα, γιατί η κοινωνία των ίσων ευκαιριών είναι κοινωνία συμπερίληψης και τελικά κοινωνία ευημερούσα.
