Η φετιχοποίηση της ατομικής ευθύνης και ο κοινωνικός μαζοχισμός

Ο τηλεθεατής είναι σαν να ζει κάθε μέρα το déjà vu της ίδιας ακριβώς συνθήκης

Μιας και το κύριο θέμα που μονοπωλείται από τα ελληνικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης τον τελευταίο μήνα είναι η πανδημία του Κορωνοϊού αξίζει να εντοπίσουμε την εξής αντίφαση : ενώ η ποσότητα του χρόνου που καταλαμβάνεται από τα Μέσα για να καλυφθεί το θέμα της πανδημίας καλύπτει σχεδόν όλη τη διάρκεια της μέρας , οι (ουσιαστικές) πληροφορίες που λαμβάνουμε για την κατάσταση της πανδημίας και ,κυρίως, για την ελληνική διαχείριση της κρίσης είναι ελάχιστα διαφορετικές μέρες με τη μέρα. Κάθε μέρα είναι σαν ο τηλεθεατής να ζει το déjà vu της ίδιας ακριβώς συνθήκης, που εκτίθεται σε μια ολοήμερη ενασχόληση του «δράματος» , χωρίς να έχει την πρόσβαση σε κάποια διαφορετική, νέα είδηση ή σε κάποια εναλλακτική ανάγνωση της πραγματικότητας. Μέσα σε αυτό το ιδεοληπτικό παραλήρημα των ΜΜΕ είναι σημαντικό να εντοπίσουμε τις στρεβλώσεις και τις αντιφάσεις των κυριάρχων πολιτικών αφηγήσεων.

Οι κυρίαρχες αφηγήσεις…

Η ρητορική των κυβερνητικών εκπροσώπων αναλώνεται στην κρισιμότητα της κατάστασης, στο «πόλεμο» που μας πλήττει, στον «ανυπέρβλητο και ανεξέλεγκτο» κίνδυνο της πανδημίας και τα ΜΜΕ μονοπωλούν μιλώντας για την τραγωδία με την οποία είμαστε αντιμέτωποι. Στα πλαίσια αυτά ο πρωθυπουργός τονίζοντας το μέγεθος του κινδύνου ανακοίνωσε την απαγόρευση της κυκλοφορίας πριν μια βδομάδα λέγοντας ότι ήταν απαραίτητη διότι «ενώ πλειοψηφία φρόντισε να τηρήσει τα μέτρα υπάρχει η μειοψηφία που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο της δημόσια υγείας.»

Τα ελληνικά μέτρα που έχουν παρθεί , ξεκίνησαν με το κλείσιμο των σχολείων, πανεπιστημίων, χώρων συνωστισμού και κατέληξαν στην απαγόρευση της κυκλοφορίας με το επιχείρημα ότι «μειώνοντας την κοινωνική συναναστροφή σπάμε την αλυσίδα της μετάδοσης».

«Η ατομική ευθύνη θα μας σώσει, και είναι το μόνο που έχουμε» , λένε οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι, τα ΜΜΕ και όποιος πλέον έχει ύψιστο φετίχ την έννοια της ατομικής ευθύνης.

Τα ΜΜΕ με τη σειρά τους, δεν πρωτοτυπούν, αναπαράγουν και αυτά το ίδιο μοτίβο λόγων : η απείθαρχη ελληνική κοινωνία, που δεν σέβεται τον συνάνθρωπο, δεν υπολογίζει το κίνδυνο και παραγνωρίζοντας τα μέτρα γίνεται ο κύριος υπεύθυνος για την δημόσια υγεία.

«Το κράτος είναι εδώ από την αρχή της κρίσης, τώρα η ευθύνη είναι αποκλειστικά στο λαό», ακούμε από την κυβέρνηση.

Αυτή είναι σχηματικά η εικόνα που μας επιβάλλεται για την πραγματικότητα : η ύπαρξη μιας εξωγενούς απειλής, ανεξέλεγκτης, που δεν ρυθμίζεται με δράση, και το μόνο που μπορούμε να προτάξουμε σε αυτή για να προφυλαχθούμε είναι η ατομική μας ευθύνη μένοντας σπίτια μας.

Οι στρεβλώσεις/αντιφάσεις ..

Ας απαριθμήσουμε τα ερωτήματα για τα λογικά κενά που αντιμετωπίζουμε διαβάζοντας αυτές τις αφηγήσεις

1) Με απλή , κοινή λογική μια κρίση δημόσιας υγείας για να αντιμετωπιστεί χρειάζεται συγκεκριμένες στρατηγικές , όλες εκ των οποίων θα έχουν τον εξής στόχο : την επιστράτευση του δημόσιου συστήματος υγείας. Με απλά βήματα και με την υποτυπώδη αντιληπτική ικανότητα μπορούμε να καταλήξουμε στο ότι, όσο πιο ισχυρό είναι ένα σύστημα υγείας τόσο πιο πετυχημένη η αντιμετώπιση μιας κρίσης.

Σε τί κατάσταση είναι τα ελληνικά νοσοκομεία;

Τριτοκοσμική. Για να μην γίνουμε γραφικοί αναμασώντας την εξαθλίωση του συστήματος υγείας στα χρόνια των μνημονίων, ας επισημάνουμε τρία βασικά πράματα : έλλειψη ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, εξοπλισμού ασφαλείας , και κλινών.

Κάθε μέρα γνωστοποιούνται καταγγελίες από ιατρικό προσωπικό για τις ελλείψεις σε μάσκες και μέσα προστασίας στα νοσοκομεία, ενώ οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι μας καθησυχάζουν συνεχώς ότι καμία έλλειψη δεν υφίσταται.

Εύλογα ερωτήματα :

Δεδομένης της κρισιμότητας λοιπόν που τονίζεται από την κυβέρνηση , γιατί αυτή δεν προχωράει σε μαζικές προσλήψεις προσωπικού, σε αύξηση του εξοπλισμού στα νοσοκομεία, σε επίταξη των ιδιωτικών νοσοκομείων και εν τέλει δεν ευθυγραμμίζει την πολιτική της με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την αναγκαιότητα των μαζικών Τέστ στο γενικό πληθυσμό και αντ’ αυτού επιλέγει να υποκαταγράφει συνειδητά τα κρούσματα δίνοντας απλώς την οδηγία όσοι εμφανίζουν συμπτώματα να κλειστούν αυτοβούλως σε καραντίνα?

2) Ο μύθος της «μη συμμορφωμένης» ελληνικής κοινωνίας που δεν συμβαδίζει με την τήρηση των μέτρων και θέτει σε κίνδυνο την δημόσια υγεία αποδομείται αφ’ ενός από την πρόσφατη αποκάλυψη ψευδών ειδήσεων με την προβολή παλιών πλάνων στα ΜΜΕ και αφ’ ετέρου την αντίφαση στο ίδιο το διάγγελμα του πρωθυπουργού, ο οποίος λέγοντας ότι ενώ η πλειοψηφία φρόντισε να τηρήσει τα μέτρα υπάρχει η μειοψηφία που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο της δημόσια υγείας.» Αν λοιπόν η πλειοψηφία της κοινωνίας τήρησε τα μέτρα, (παρά την αηδιαστική προπαγάνδα των ΜΜΕ )γιατί απλώς δεν αντιμετωπίστηκαν κατά περίπτωση και μεμονωμένα τα κρούσματα μη συμμόρφωσης και αντ’ αυτού αναιρείται συνταγματικά το δικαίωμα στην ελεύθερη μετακίνηση?

Οι υποθέσεις..

Υπόθεση 1η : Η ανάλωση στην έννοια της ατομικής ευθύνης φαίνεται να έχει μια πολύ συγκεκριμένη χρησιμότητα : την μετατόπιση της ευθύνης για την διαχείριση της πανδημίας (και την ενδεχόμενη αποτυχίας της) από την Πολιτεία και το Κράτος στην ίδια την κοινωνία. Δεν αναρωτιόμαστε γιατί μόνο τα άτομα έχουμε ευθύνη και λόγος για την κρατική ευθύνη δεν γίνεται κανένας;

Τα ΜΜΕ έχουν φροντίσει πολύ επιμελώς να αποκρύψουν κάθε ευθύνη της Πολιτείας για την κατάσταση, αναμασώντας σε όλον τον τηλεοπτικό χρόνο την προπαγάνδα σε σχέση με την «μη συμμορφωμένη» και «απείθαρχη» κοινωνία που θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία.

Και είναι όσο χυδαίο όσο και αναμενόμενο για ένα ανήθικο πολιτικό σύστημα να καλλιεργεί ενοχικά συμπλέγματα στην κοινωνία για να αποποιηθεί την ευθύνη του.

Το ανησυχητικό σημείο όμως είναι τα αντανακλαστικά της κοινωνίας, που αντί να αντισταθούν στην προπαγάνδα και την αντισυνταγματική απαγόρευση της κυκλοφορίας , δέχονται μετά χαράς όλη την ευθύνη. Εσωτερικεύουν και συνηγορούν με ρητορική και την ταμπέλα του ανεύθυνο λαού που είναι ο υπαίτιος της τραγωδίας. Σαν μια ετοιμότητα της κοινωνίας να δεχτεί το χειρότερο για τον εαυτό της, αρνούμενη να επιτεθεί ευθέως στους ισχυρούς που την εξαθλιώνουν, και προτιμάει να επωμιστεί όλη την ενοχή και την αυτομομφή.

Είναι μια σημαντική παρατήρηση, το χαρακτηριστικό αυτό που παγιώνεται στην φυσιογνωμία της κοινωνίας μας. Ένα είδος κοινωνικού μαζοχισμού.