Λογοθεραπεία: Τι είναι και πόσο σημαντικά τα οφέλη
Συνέντευξη μας με την λογοθεραπεύτρια Διασυνώ Τορουνίδου, εργαζόμενη μητέρα δυο παιδιών.
Υπάρχει σαφώς , στην πορεία της Ιστορίας- ατέλειωτη σειρά περιπτώσεων ανθρώπων που είχαν ή ανέπτυξαν προβλήματα στην εκφορά του λόγου. Ιατρικά προβλήματα, ψυχολογικά προβλήματα, κακή ή μειωμένη ακοή, στραβή οδοντοστοιχία, διάφορα σύνδρομα που απότοκά τους εμφανίζονταν αργά ή γρήγορα σ΄ένα παιδί που εμφάνιζε αδυναμία συγκρότησης φράσεων, που δεν μπορούσε να εκφέρει/ προφέρει κάποια σύμφωνα (κυρίως το «π» και το «κ») ή που κόμπιαζε/τραύλιζε πριν καταφέρει να προφέρει την επόμενη λέξη που την ήξερε αλλά που το αρχικό σύμφωνο ή φωνήεν φάνταζε στο μυαλό του ανυπέρβλητο εμπόδιο.
Ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των παιδιών, κατάφερε να ξεπεράσει – ολικώς ή μερικώς- το πρόβλημά του με πολύ μεγάλη προσπάθεια και δύναμη ψυχής και απέναντι σε ένα εχθρικό περιβάλλον που όχι μόνο δεν καταλάβαινε το πρόβλημά τους αλλά τους κορόιδευε, ακόμα κι εκείνα τα παλιά χρόνια που η λέξη και το νόημα του bullying δεν υπήρχε καν.
Η πιο «τρανταχτή» περίπτωση ατόμου με προβλήματα στην εκφορά του λόγου ήταν , στην Αρχαία Αθήνα παρακαλώ, ο κορυφαίος ρήτορας όλων των εποχών, ο Δημοσθένης. Ο οποίος, πανέξυπνος και υπέροχος χειριστής του λόγου, αντιμετώπισε απίστευτη λοιδορία όταν παρά τα προβλήματά του – κυρίως με το «ρ»- επέμενε από απλός λογογράφος , να εκφωνεί ο ίδιος τους λόγους που έγραφε, κυρίως σε ποινικές υποθέσεις.
Στόχος του: να μιλά δημόσια, στην Εκκλησία του Δήμου, την κύρια δημοκρατική συνέλευση στην αρχαία Αθήνα, στο λόφο της Πνύκας ή στην Αγορά για σημαντικά πολιτικά και νομικά θέματα αλλά όταν το πρωτοτόλμησε, η συνέλευση, ανοιχτή σε όλους τους άρρενες άνω των 20 ετών, «διασκέδαζε» αφάνταστα όταν μιλούσε ο Δημοσθένης.
Ο νεαρός ακόμα Δημοσθένης, παρά τις τεράστιες δυσκολίες, είχε ήδη γίνει διάσημος για τους λόγους που έγραφε για άλλους αλλά όταν ανέλαβε να τους εκφωνεί αυτός, αντιμετώπισε την κοροϊδία. Αυτό, τον έκανε να σκεφτεί πώς θα διόρθωνε τα προβλήματά του. «Εφεύρε» λοιπόν μια τρομερά δύσκολη φράση που έλεγε : « Ο ρήτωρ ρερητόρευκεν το ρερητορευμένον ρω». Και κάθε μέρα, επί ώρες, στο σπίτι του, έλεγε εκατοντάδες φορές τη φράση αυτή με το στόμα του γεμάτο χαλίκια από το δρόμο. Και τα κατάφερε. Με τα γνωστά αποτελέσματα : Την καταξίωσή του, τους «Φιλιππικούς» και την είσοδό του στο Πάνθεον των ρητόρων.
Αν όμως ο Δημοσθένης, ο βασιλιάς Γεώργιος ο 6ος της Αγγλίας και άλλες σημαντικές προσωπικότητες το πέτυχαν, οι περισσότεροι είτε απέτυχαν, είτε δεν το δοκίμασαν, δεν το προσπάθησαν. Τώρα πια, υπάρχει η Επιστημονική Λογοθεραπεία, εδώ και τουλάχιστον 40-50 χρόνια, που ερεύνησε, έψαξε, βρήκε αίτια και αιτιατά και προσπάθησε να θεραπεύσει, να αντιμετωπίσει όσα «σήκωναν» αντιμετώπιση. Παρά το ότι η Επιστήμη έχει προοδεύσει αφάνταστα και σ’ αυτό το πεδίο, υπάρχουν άνθρωποι που δεν το επιχειρούν, ακόμη κι αν θέλουν να είναι ηθοποιοί, τραγουδιστές, τηλεπαρουσιαστές και τα συναφή. Προτιμούν να ψευδίζουν, να μη λένε το «ρω», να κομπιάζουν, θεωρώντας πολλές φορές ότι κάτι τέτοιο είναι ίσως και «κομμάτι της γοητείας» τους.
Τι κάνουμε εμείς ως κοινωνία όμως μπροστά σε διάφορες τέτοιες «ατέλειες» που ενδεχομένως μπορούν να διορθωθούν και να προστατεύσουν το άτομο , κυρίως τα παιδιά, με πρόβλημα στην άρθρωση/ εκφορά του λόγου; Παιδιά που έχουν πρόβλημα και υφίστανται κοροϊδία, bullying, λοιδορία, γέλια από το σκληρό κοινωνικό τους περιβάλλον που – δυστυχώς- δεν αντιλαμβάνεται ότι και το πρόβλημα εκφοράς του λόγου είναι ένα είδος αναπηρίας και ότι ο άνθρωπος που το έχει, χρειάζεται βοήθεια, άσκηση, θεραπεία και κατανόηση;
Η κυρία Διασυνώ Τορουνίδου, τελείωσε το Τμήμα λογοθεραπείας στο ΑΤΕΙ Πάτρας, το 2004.
Έκανε την πρακτική της στο Νοσοκομείο Παίδων Αγία Σοφία για 6 μήνες και παρέμεινε εκεί ως εξωτερική συνεργάτης για περίπου 5 χρόνια, συνεχίζοντας παράλληλα και την εξειδίκευση της στα παιδιά. Από το 2005 δουλεύει αυτόνομα με παιδιά και ελάχιστα με ενήλικες. Μέλος του Συλλόγου Επιστημόνων Λογοθεραπευτών Λογοπαθολόγων Ελλάδος, συμμετέχει σε διάφορες δράσεις για την προώθηση της επιστήμης, δωρεάν αξιολογήσεις σε παιδιά όπου υπάρχει ανάγκη και επιμορφώνεται συνεχώς.
Δουλεύει πάνω από 7 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα, ακόμη και με συνεδρίες μέσω Skype για να καλύψει περιοχές όπου δεν υπάρχει λογοθεραπευτής. Πρόσφατα, είχε ένα περιστατικό στην Αμοργό.
Την ρωτώ: Πρέπει να κάνει ένα παιδί λογοθεραπεία;
– «Η ανάγκη αυτή μπορεί να εκδηλωθεί ακόμη και στην ηλικία των δύο με δυόμιση ετών στο παιδί αν προκύψει πρόβλημα ομιλίας, αλλιώς και νωρίτερα αν υπάρχει παιδί με προβλήματα σίτισης ή με κινητικά προβλήματα στο στόμα. Οι πιο συχνές ανάγκες λογοθεραπείας είναι σε παιδιά με δυσκολίες στην άρθρωση ή στη φωνολογία τους, παιδιά που αργούν να μιλήσουν ή που έχουν καθυστερήσεις στην ομιλία, και βέβαια πιο σοβαρά περιστατικά με σύνδρομα όπως Down και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές όπως ο Αυτισμός και αναπηρίες όπως τετραπληγία».
-Ερ.: Τι καθορίζει το χρόνο των συνεδριών και πώς βγαίνει το εξατομικευμένο πρόγραμμα λογοθεραπείας;
– Απ.: «Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από το κατά πόσο το περιβάλλον του παιδιού είναι υποστηρικτικό, το τι πρόβλημα έχει εντοπιστεί και δυστυχώς το πόσο τα ασφαλιστικά ταμεία επιτρέπουν τις συνεδρίες. Το εξατομικευμένο πρόγραμμα αναθεωρείται ανά συνεδρία ανάλογα με την πρόοδο του παιδιού. Π.χ. ένας θεραπευτής μπορεί να πετύχει επαγγελματικά πολύ γρήγορα το στόχο του, αλλά η αυτοματοποίηση του παιδιού και του περιβάλλοντος του που έχει να κάνει με άλλους παράγοντες μπορεί να καθυστερήσει αρκετά».
-Ερ.: Υπάρχουν υποψίες και καταγγελίες για ιδιώτες που αργοπορούν τις θεραπείες των παιδιών για να πληρώνονται;
– Απ.: «Σαφώς παντού υπάρχουν και κακοί επαγγελματίες, σε όλους τους κλάδους άρα και στο δικό μας. Το κατακρίνω σαν θεραπεύτρια γιατί πρέπει πάντα να λειτουργούμε με βάση την πραγματική ανάγκη του παιδιού και όχι με οικονομικά κριτήρια».
Ερ.: Έχει όμως πραγματικές δυνατότητες ελέγχου ο γονιός;
– Απ.: «Σίγουρα ο γονιός πρέπει να ελέγχει και να κρίνει το πώς προχωράει το παιδί του. Θα πρέπει να έχει λόγο για το τι συμβαίνει αλλά όχι παρεμβατικότητα για το τι θα κάνει ένας θεραπευτής. Πρέπει να ψάξει ο γονιός πριν ξεκινήσει για να επιλέξει τον κατάλληλο. Η σχέση εμπιστοσύνης γονιού και θεραπευτή είναι το κλειδί για να μην υπάρξει πρόβλημα. Ο γονιός οφείλει να ρωτάει και να του εξηγεί ο θεραπευτής. Να επιλέγει κάποιον όχι τυχαία αλλά από οργανωμένους επαγγελματικούς συλλόγους λογοθεραπευτών. Πάντως κάθε ελεύθερος επαγγελματίας κοστολογεί ότι νομίζει για τη δουλειά του».
-Ερ.: Τι συμβαίνει σήμερα γενικά στο οικονομικό πεδίο;
– Απ.: «Ως σύλλογος έχουμε ορίσει ως κατώτατο ποσό τα 25-30€. Τα ταμεία δίνουν 15€ ανά συνεδρία, κάτι που αλλάζει ανάλογα με τη διαταραχή, το χρόνο και τον αριθμό συνεδριών. Καθυστερούν όμως να αποζημιωθούν πολύ οι γονείς από τα ταμεία άρα και να πληρωθούν και οι λογοθεραπευτές.
Παράλληλα, στην πρόσφατη Γενική Συνέλευση του Συλλόγου μας, είπαμε «Όχι» στις μονομερείς ενέργειες αλλαγής του τρόπου συνεργασίας μας με τον ΕΟΠΥΥ, που θα οδηγήσουν εμάς σε επαγγελματική εξαθλίωση και τις οικογένειες σε μεγάλη ταλαιπωρία».
-Ερ.: Οι ανασφάλιστοι ;
– Απ.: «Αναγκαστικά το όποιο κόστος επιβαρύνει την οικογένεια. Πολλοί μένουν ακάλυπτοι ή κάνουν λιγότερες συνεδρίες όταν δεν μπορούν να πληρώσουν. Αυτό συμβαίνει και με παιδιά με σοβαρά προβλήματα. Δεν υπάρχει δημόσιος φορέας που να προσφέρει δωρεάν λογοθεραπείες, πλην των ειδικών σχολείων, αν έχουν λογοθεραπευτές. Κάποιοι δήμοι είχαν λογοθεραπευτές αλλά αυτό έχει ατονήσει. Υπάρχουν περιοχές χωρίς λογοθεραπευτή. Και όταν τελειώσει μια σύμβαση τα παιδιά μένουν ξεκρέμαστα. Πρόσφατα μου ήρθαν δύο περιστατικά που έκαναν δωρεάν λογοθεραπείες σε δύο δήμους της Αττικής, όπου έληξαν οι συμβάσεις και έμειναν τα παιδιά ξεκρέμαστα και έπρεπε να ολοκληρώσουν τον θεραπευτικό κύκλο τους πριν μπουν στο δημοτικό».
Τα «μικρά» προβλήματα
Τα μικρά προβλήματα λογοθεραπείας που δεν αντιμετωπίζονται έγκαιρα, λέει η κα Τορουνίδου, «είναι αιτία μοναξιάς γιατί ένα παιδί που έχει κάποιο πρόβλημα, δε μπαίνει ποτέ στην παρέα. Είναι μόνο του, το κοροϊδεύουν τα άλλα παιδιά και μπορεί να γίνει στόχος ακόμη και από τους δασκάλους. Όσο μένει μια δυσκολία , αυτή παγιώνεται και είναι αργότερα πολύ πιο δύσκολο να την ξεπεράσεις. Είναι σίγουρα μια αιτία να υποστεί ένα παιδί bullying π.χ. αν δεν λέει το «ρω» ή το «σίγμα». Κι αυτό μπορεί να γίνει σοβαρά από το δημοτικό, πόσο μάλλον αργότερα στη δευτεροβάθμια.
Επιπλέον, Το καλό είναι ότι εδώ και 2 χρόνια υπάρχουν άδειες άσκησης επαγγέλματος. Όλα αυτά τα χρόνια όποιος ήθελε δήλωνε λογοθεραπευτής Παρ’ όλα αυτά παραμένει το ενδεχόμενο να έχει κάποιος μια άδεια , να ανοίξει γραφείο και μέσα εκεί να δουλεύει ο οποιοσδήποτε. Δυστυχώς, δεν υπάρχει αποτελεσματικός μηχανισμός ελέγχου».
Τα μεγαλύτερα προβλήματα
«Παιδιά που έχουν σοβαρά θέματα και θέλουν μακροχρόνια δουλειά , σταματάνε γιατί τα ταμεία δεν εγκρίνουν ή και καθυστερούν να αποζημιώσουν. Οι γονείς δεν μπορούν να πληρώσουν, το παιδί μένει πίσω και εκεί που είχαμε πετύχει την αυτονομία του, σταματά και απλά κάθεται και βλέπει τηλεόραση. Χάνονται χρήματα, ο κόπος του παιδιού και, τελικά, η ζωή του. Είχα ένα παιδί με μια μεικτή δυσφασία με νοητική αναπηρία αλλά επιδεχόταν εκπαίδευσης. Δηλαδή του είχαμε μάθει να υποστηρίζει με λόγο τι χρειαζόταν, π.χ. να ψωνίζει, να βγάζει εισιτήριο, να οργανώνει τη ζωή του στο σπίτι, να μπορεί να ζει μόνος του. Και δυστυχώς το ταμείο του, σταμάτησε να του αποζημιώνει συνεδρίες.
Κάτι άλλο: Οι χαμηλές αποζημιώσεις οδηγούν σε αλχημείες τους θεραπευτές. Είτε να συμπληρώνει το επιπλέον ο γονιός είτε να γίνονται λιγότερες συνεδρίες από αυτές που εγκρίνει το ταμείο για να ισοφαριστεί η διαφορά…. Και με τη φορολόγηση, στο θεραπευτή δε μένει τίποτα. Του μένουν 3-4 ευρώ ανά συνεδρία που συχνά πάνε για έξοδα κίνησης».
Ερ.: Θα υπάρχουν και στο μέλλον λογοθεραπευτές;
Απ.: «Συνεχίζουν να βγαίνουν λογοθεραπευτές. Τους ενδιαφέρει τους νέους. Το ζήτημα είναι τι και πόση απορρόφηση θα υπάρχει σε λίγο καιρό. Τώρα δουλεύουμε πλέον μόνο ιδιωτικά. Στο δημόσιο κάνουμε μόνο αξιολογήσεις. Τα πρωινά ραντεβού στο δημόσιο που είναι δωρεάν έχουν κατά μέσο όρο αναμονής 8-9 μήνες, αλλιώς κλείνεις 1 απογευματινό ραντεβού πληρώνεις 150 ευρώ στην αξιολόγηση , πας σε 3 μέρες και εξυπηρετείσαι. Σε περίπτωση επειγόντων προβλημάτων είναι μεγάλη η αναμονή αλλά και μεγάλο το κόστος να πάρεις 1 χαρτί που ουσιαστικά είναι το εισιτήριο σου για να ξεκινήσεις λογοθεραπείες.
Με περισσότερες συμβάσεις στο δημόσιο θα μειωνόταν η αναμονή. Ίσως και με κινητοποίηση των δήμων εφόσον υπάρχει τόσο μεγάλη ανάγκη. Λάβετε υπ΄όψη σας ότι η αξιολόγηση δε γίνεται πάντα από λογοθεραπευτή. Για την ανάγκη λογοθεραπείας μπορεί να γνωματεύσει ένας παιδοψυχίατρος ή ένας αναπτυξιολόγος».
