Γιατί τα σημερινά παιδιά είναι δύσκολα στο φαγητό…;
και άλλες ιστορίες τροφικής επιλεκτικότητας!
Είναι πολύ συνηθισμένο τα παιδιά να είναι επιλεκτικά στο φαγητό τους. Η επιλεκτική διατροφή στα παιδιά είναι ένα κοινό αναπτυξιακό στάδιο, που συχνά ξεκινά γύρω στην ηλικία των 2 ετών και συνεχίζεται μέχρι την προσχολική ηλικία, και μπορεί να αποδοθεί σε έναν συνδυασμό βιολογικών, αναπτυξιακών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Είναι σημαντικό να διαχωριστεί η φυσιολογική ιδιότροπη διατροφή από τις επίμονες δυσκολίες σίτισης που μπορεί να απαιτούν επαγγελματική παρέμβαση. Το 25% έως 35% των νηπίων και παιδιών προσχολικής ηλικίας χαρακτηρίζονται από τους γονείς τους ως “δύσκολα” ή “εκλεκτικά” στο φαγητό. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν φυσιολογική όρεξη και ρυθμό ανάπτυξης για την ηλικία τους. Το να υπάρξει ένα παιδί που απολαμβάνει τα πράσινα λαχανικά είναι σίγουρα πιο δύσκολο από ένα που δεν τα τρώει καθόλου στις μέρες μας. Όμως κάποια παιδιά είναι περισσότερο από απλώς επιλεκτικά. Η αποστροφή τους ξεπερνά τη συνηθισμένη δυσκολία και φτάνει σε σημείο που οι γονείς νιώθουν ότι χρειάζονται βοήθεια.
Η επιλεκτικότητα στο φαγητό γίνεται σοβαρό πρόβλημα όταν τα παιδιά δεν λαμβάνουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά ή τρώνε τόσο λίγο που επηρεάζεται σοβαρά η καθημερινότητά τους. Συνήθως τα παιδιά με σοβαρή επιλεκτικότητα γύρω στα 5-6 τους χρόνια απευθύνονται σε ειδικούς καθώς είναι η ηλικία που οι γονείς αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι έτρωγε πριν, αλλά τώρα δεν τρώει σχεδόν τίποτα και αυτό επηρεάζει την ποιότητα ζωής του. Η επιλεκτικότητα μπορεί να φτάσει σε κλινικό επίπεδο για διάφορους λόγους. Κάποια παιδιά έχουν αυξημένη αίσθηση της όσφρησης ή της γεύσης και αντιλαμβάνονται τις γεύσεις πιο έντονα, κάτι που τα απωθεί. Άλλα παιδιά περιορίζουν τη διατροφή τους λόγω άγχους. Όποιος κι αν είναι ο λόγος, όσο περισσότερο διαρκεί η επιλεκτικότητα, τόσο πιο δύσκολο γίνεται για το παιδί να δοκιμάσει νέα τρόφιμα και να δεχτεί παρέμβαση.
Αντιμετώπιση της σοβαρής επιλεκτικότητας
Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της σοβαρής επιλεκτικότητας είναι να κατανοηθεί τι βρίσκεται πίσω από τις προτιμήσεις ή τους φόβους του παιδιού. Για παράδειγμα, εμμονή με την υγιεινή διατροφή. Άλλα παιδιά αποφεύγουν φαγητά λόγω υφής ή φόβου για το καινούριο. Μερικά ελέγχουν το τι τρώνε επειδή φοβούνται ότι θα πνιγούν. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η θεραπεία ξεκινά με έναν ψυχολόγο που εξηγεί πώς λειτουργεί η πέψη και καταρρίπτει μύθους. Είναι σημαντικό να καταλάβει το παιδί ότι τα άγνωστα φαγητά δεν είναι επικίνδυνα. Η υπερβολική κατανάλωση ροφημάτων ή γλυκών μειώνει την όρεξη. Το “τσιμπολόγημα” μεταξύ των γευμάτων μπορεί να διαταράξει την κανονική πείνα. Ακατάλληλες στρατηγικές, όπως απειλές, δωροδοκίες ή πίεση, έχουν αρνητικό αποτέλεσμα. Το θετικό πρότυπο από γονείς και συνομήλικους ενισχύει την αποδοχή τροφών. Ήρεμο και υποστηρικτικό κλίμα στο τραπέζι βοηθάει στην καλύτερη διατροφή.
Θεραπεία μέσα από έκθεση
Σε ορισμένα παιδιά, η άρνηση φαγητού μπορεί να αποτελεί μέσο για προσέλκυση προσοχής. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί επίσης να είναι ένδειξη δυσκολίας στη σχέση γονέα-παιδιού. Υπάρχουν ενδείξεις αντίστροφης σχέσης μεταξύ μιας δυσλειτουργικής οικογενειακής ατμόσφαιρας και της διατροφικής πρόσληψης των παιδιών. Η άρνηση του φαγητού μπορεί επίσης να προκύψει από ακατάλληλες τεχνικές σίτισης. Στρατηγικές όπως απειλές, επίπληξη, τιμωρία, παρακάλια, δωροδοκία ή εξαναγκασμός μειώνουν την πρόσληψη τροφής αντί να την αυξάνουν. Ο λεκτικός έπαινος ή ένα τρυφερό βλέμμα θεωρούνται θετικά στην ανάπτυξη προτιμήσεων στο φαγητό.
Τα περισσότερα παιδιά αρέσκονται στο να μιμούνται τους άλλους. Η οικογένεια και οι συνομήλικοι είναι πρότυπα για την ανάπτυξη διατροφικών προτιμήσεων και συνηθειών. Αν κάποιο μέλος της οικογένειας ή άλλο παιδί αρνείται μια τροφή, το νήπιο μπορεί να μιμηθεί αυτή τη συμπεριφορά. Η μίμηση από την οικογένεια και την ομάδα συνομηλίκων είναι αποτελεσματική όχι μόνο για να ενθαρρυνθεί ένα απρόθυμο παιδί να φάει, αλλά και για να διευρυνθεί το φάσμα των αποδεκτών τροφών. Η ατμόσφαιρα στο τραπέζι είναι σημαντική για τη διατροφική συμπεριφορά του παιδιού. Η καθοδήγηση και η ανεκτικότητα έχουν θετικό αποτέλεσμα, ενώ η απόσπαση της προσοχής και οι καυγάδες είναι αρνητικοί παράγοντες. Η επιμονή σε συμπεριφορές ή τρόπους στο τραπέζι που δεν είναι κατάλληλοι για την ηλικία του παιδιού μπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά τη διατροφή του.
Η θεραπεία σίτισης λαμβάνει χώρα από εξειδικευμένους θεραπευτές σίτισης- ειδικότερα λογοθεραπευτές- είναι ευχάριστη διαδικασία και καθοδηγείται από το ίδιο το παιδί. Αν οι γονείς θέλουν να δουν τα παιδιά τους να τρώνε συγκεκριμένα φαγητά, είναι πιο σημαντικό τα παιδιά να εμπλακούν στη θεραπεία πρώτα. Στην αρχή για παράδειγμα μπορεί να δημιουργείται μια λίστα με φαγητά που θέλει να δοκιμάσει το παιδί και άλλη μία με φαγητά που θέλουν οι γονείς να δοκιμάσει. Στη συνέχεια προσπαθούν να εντοπίσουν τι ακριβώς αποφεύγει το παιδί αισθητηριακά ή για άλλους λόγους — είναι η υφή, η γεύση, η μυρωδιά;
Από εκεί και πέρα ξεκινούν με θεραπεία έκθεσης, όπου το παιδί σταδιακά εκτίθεται στα φαγητά που αποφεύγει, σε ένα ελεγχόμενο και θεραπευτικό πλαίσιο. Μερικές φορές η έκθεση είναι απλώς να βρίσκεται το φαγητό στο τραπέζι και να μπορεί να γίνει μια κουβέντα στον ίδιο χώρο. Άλλες φορές είναι να το αγγίξει, να το μυρίσει, να αλληλεπιδράσει σωματικά με αυτό. Χρειάζεται χρόνος για να συνηθίσει νέες γεύσεις, οπότε, εκτός αν δεν προκαλεί το αίσθημα της πλήρους αποστροφής, πρέπει να του δωθούν μερικές ευκαιρίες δοκιμής. Για παιδιά πιο ανοιχτά, η χαρά της ανακάλυψης νέων φαγητών είναι η ανταμοιβή. Αλλά για πιο διστακτικά παιδιά, κάποιες φορές υιοθετείτε και ένα σύστημα επιβράβευσης επειδή η δοκιμή νέων φαγητών είναι δύσκολη. Η θεραπεία σίτισης διαρκεί συνήθως 8 με 10 συνεδρίες. Όσο πιο χρόνια είναι η διάρκεια της επιλεκτικότητας, τόσο περισσότερος χρόνος χρειάζεται για να σπάσουν οι συνήθειες αποφυγής. Αλλά με τη θεραπεία, τα επιλεκτικά παιδιά μπορούν να σημειώσουν μεγάλη πρόοδο!
«Πολλά παιδιά είναι φυσικά επιλεκτικά στο φαγητό.
Μπορεί να είναι ακόμα και γενετικό ή αναπτυξιακό.
Αλλά αν τους δοθεί μια ποικιλία υγιεινών επιλογών,
τα παιδιά θα επιλέξουν μια ισχυρή διατροφή —
αρκεί να μην περιλαμβάνονται ανθυγιεινές τροφές στο μείγμα.
Τα παιδιά είναι δελεασμένα από γλυκά και τηγανητά φαγητά όσο κι εμείς»
Joanna Faber. Συγγραφέας
