Καλεσμένος στη διαδικτυακή εκπομπή του meallamatia.gr στις 25 Νοεμβρίου, ο Γιάννης Ζουγανέλης μίλησε εφ’ όλης της ύλης σε μια συζήτηση που προκάλεσε το ενδιαφέρον μεγάλου κοινού που παρακολούθησε την εκπομπή.
Σήμερα, περισσότερο από ένα μήνα μετά, δημοσιεύουμε τα κυριότερα σημεία στα οποία αναφέρθηκε ο διακεκριμένος καλλιτέχνης (και αρθρογράφος του meallamatia.gr) όπως μας το ζητήσατε.
Μια σειρά απαντήσεων απόλυτα διευκρινιστικών σε σχέση με ερωτήματα δικά μας και δικά σας.
Πρώτο και κύριο ζήτημα είναι τα Πνευματικά Δικαιώματα Διάσημων Καλλιτεχνών. Και το βασικό ερώτημα ήταν : Οι διάσημοι καλλιτέχνες, εισπράττουν πνευματικά δικαιώματα. Όμως είχαν βάλει λεφτά στην άκρη από τις «πλούσιες» εμφανίσεις τους. Γιατί βγαίνουν τώρα και γκρινιάζουν;
Ο Ζουγανέλης απαντά : Κατά το παρελθόν η ζωή ήταν τελείως διαφορετική. Και υπάρχει μία παρεξήγηση. Οι πραγματικοί δημιουργοί, δηλαδή αυτοί που ζουν από τα πνευματικά δικαιώματα, οι συνθέτες και οι στιχουργοί που δεν «βγαίνουν» στη σκηνή αλλά δημιούργησαν τα έργα που εκτελούνται επί σκηνής, ουδέποτε- στην πλειοψηφία τους- «ισορρόπησαν» τα έσοδά τους με τα έξοδα βιοπορισμού. Με εξαίρεση 10-20 άτομα, μέσα στο πλήθος των δημιουργών. Είχα τη μεγάλη χαρά και εύνοια να γνωρίσω τον Τσιτσάνη. Σας διαβεβαιώνω ότι αν δεν υπήρχε το «Πανόραμα» όπου εργαζόταν κάθε βράδυ, δεν θα μπορούσε να ισορροπήσει. Αυτοί που μπορούσαμε και ξεπεράσαμε το θέμα της καθημερινότητας του βιοπορισμού και κάποιοι από εμάς κάναμε και μία καβάτζα, είναι αυτοί που είχαν την ικανότητα και τους δόθηκε η δυνατότητα να «ανέβουν» στη σκηνή ως εκτελεστές. Τα πνευματικά δικαιώματα δεν αρκούσαν. Τώρα μάλιστα, δεν αρκούν καθόλου. Χωρίς εμφανίσεις ως εκτελεστές, ικανοποιητικά έσοδα σχεδόν δεν υπάρχουν.
Στο σημείο αυτό, εμφανίζεται το ζήτημα του ποιος μπορεί να βλέπει «Με Άλλα Μάτια», ώστε να υπάρχει πλήρης κατανόηση;
Γ.Ζ.: Το “Με Άλλα Μάτια” έχει να κάνει και με τι έχουμε ο καθένας στο κεφάλι μας. Με ποιους είμαστε, ποιους υπερασπιζόμαστε, αν είμαστε στη διαδικασία της αλληλεγγύης, αν αγαπάμε τον πολιτισμό και την αισθητική στη ζωή μας, ανεξάρτητα αν είμαστε καλλιτέχνες ή όχι.
⇒ Οι επόμενες ερωτήσεις και απαντήσεις έχουν μεγάλο ενδιαφέρον αφού αγγίζουν πλέον ανοιχτά την αναπηρία:
«Η αισθητική είναι μεγάλη κουβέντα Γιάννη, γιατί πολλοί την ταυτίζουν με την εξωτερική μόνο βιτρίνα και πρώτη εντύπωση. Βάζεις θέμα για την αισθητική στον πολιτισμό; Μήπως είχε η αισθητική κάποτε ιδεολογία και τώρα έχει “χυδαιολογία”; Για να επιβιώσουμε;»
Γ. Ζ. «Υπάρχει και χυδαιολογία, αλλά είναι αντανάκλαση. Άλλο θέμα: Υπάρχουν πολλοί καλλιτέχνες με αναπηρία. Και βέβαια, πολλοί, με τρομερή οξύτητα πνεύματος και τρομερό ειδικό βάρος, ώστε να μπορούν να εκφραστούν. Στην Ελλάδα, στο παρελθόν, υπήρχε ένας εξαιρετικός πιανίστας ο Θέμελης . Υπήρχε ένας κιθαρίστας, ο Αντώνης Βάστας, από τη Θεσσαλονίκη. Ο Βάστας έφυγε και κάνει καριέρα στην Αμερική, στο Κλίβελαντ. Όταν πήγα μαζί με την Γλυκερία και τον είδα, μου σηκώθηκε η τρίχα από την εκτέλεσή του. Υπάρχουν διανοούμενοι ανάπηροι, εξαιρετικής μορφής. Κάναμε κάποτε μία ταινία με παιδιά με τετραπληγία, στοχευμένη στην ευφυία τους. Έμαθα από αυτά τα άτομα. Δεν μπορείς να φανταστείς τι ευφυή ήταν αυτά τα παιδιά. Με χιούμορ, ερωτικά και δυναμικά… Θα πω για έναν Αμερικανό. Τον Στίβι Γουόντερ. Τον τυφλό. Έτυχε να τον δω και από κοντά στα Special Olympics. Ήμουν δίπλα του. Τέτοιο μέγεθος καλλιτέχνη, σπάνια είδα στη ζωή μου, και με τέτοια συγκέντρωση. Το ένα χέρι έπαιζε άλλα, το άλλο έπαιζε άλλα, το κεφάλι πήγαινε αλλιώς. Και πόσοι καλλιτέχνες και στη Λυρική. Και λαϊκοί τραγουδιστές. Εγώ έμενα στον Άγιο Νικόλαο Αχαρνών. Εκεί υπήρχε μία γέφυρα κάτω από τον σταθμό του ηλεκτρικού όπου ένας τυφλός, πλανόδιος, έπαιζε ακορντεόν. Και είχε μπροστά του ένα καπέλο. Πολλές δεκαετίες πίσω μιλάμε τώρα. Ο Γιάννης. Τον θυμάμαι σαν τώρα. Ήταν ο πρώτος μου δάσκαλος. Με ήξερε, με καταλάβαινε. Παρατηρούσα πώς έπαιζε ακορντεόν και πώς τοποθετούσε τη φωνή του. Εξαιτίας του, διάβασα αργότερα τους Πλανόδιους Μουσικούς του Ρίτσου. Και αγαπώ πάρα πολύ τους πλανόδιους μουσικούς. Είναι επάγγελμα.
«Είναι μία άλλα αντίληψη. Είχαν ταυτιστεί, για μερικές δεκαετίες, μόνο οι τυφλοί με τους μουσικούς, στη γωνία, ζητιάνους. Άλλο αυτό και άλλο η σύγχρονή εκδοχή των επαγγελματιών πλανόδιων μουσικών που λέω τώρα εγώ. Πάντως, σημασία έχει να είμαστε ίσοι, ίδιοι δε θα είμαστε ποτέ».
«Διαβάζω μηνύματα θεατών: Λένε ότι δεν έχουμε έναν προσβάσιμο χώρο να πάμε να διασκεδάσουμε. Σκαλιά αντί για ράμπα, δεν υπάρχει αναπηρική τουαλέτα. Θέλουν να μπουν σε μία μουσική σκηνή και δεν μπορούν. Πόσο μάλλον για κάποιο χώρο προσβάσιμο που να μπορεί να πάει ο ανάπηρος καλλιτέχνης να δείξει το ταλέντο του».
Γ.Ζ. : Απόλυτο δίκιο. Χωρίς να θέλω να κάνω τον καλό, όπου μπορώ, σε όποιο χώρο έχω εμφανιστεί, κοιτάω να υπάρχει η αντίστοιχη προσβασιμότητα. Αν δεν υπήρχε προσβασιμότητα, είχαμε ανθρώπους και τους μεταφέραμε με τα χέρια μας. Οι καλλιτέχνες, δεν πήραν τις σωστές πρωτοβουλίες. Πρέπει να μπουν στην τέχνη όπως χρειάζεται. Δυναμικά, με καινούριες προτάσεις, όχι με μιμητική λογική. Υπάρχουν προβλήματα στην παιδεία, ακόμα και των αναπήρων, υπάρχει και έλλειμα παιδείας στο αναπηρικό κίνημα. Πάμε για το αυτονόητο και δεν γίνεται ποτέ εφικτό.
«Μικρογραφία της κοινωνίας είναι και το αναπηρικό κίνημα».
Γ.Ζ.: Βέβαια. Αυτό που δεν αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι, εγώ το βίωσα. Είχα τους καλύτερους γονείς του κόσμου. Και ήταν ανάπηροι, κωφοί.
❝Αφού με ενδιαφέρει το μέλλον, απευθύνομαι στους νέους.
Οι νέοι με ενδιαφέρουν πιο πολύ από όλους.
Οι νέοι σε ηλικία αλλά και οι μεγαλύτεροι νέοι.
Η νεανικότητα με ενδιαφέρει.❞
Έχω «ξεφύγει» μερικές φορές
Σε κάποιες παραδοχές και σε παλληκαρήσια αυτοκριτική προχώρησε ο Γιάννης Ζουγανέλης, σε άλλο σημείο της εκπομπής:
«Το σωματείο ΛΟΑΤ ΑμεΑ, αναφέρει: Ωραία στιγμή που τραγούδησε στη σκηνή του AthensPride η Ελεονώρα με διερμηνέα νοηματικής». Ζητούν να έχουν τα τραγούδια υπότιτλους για να τα καταλαβαίνει κάποιος με ακουστική αναπηρία και διερμηνεία στη νοηματική, όσο γίνεται. Και μια γκρίνια από φίλους μου που συμμετέχουν στο AthensPride : «Βρε παιδί μου, αυτός ο Ζουγανέλης, χρησιμοποιεί πάρα πολύ κάποια παραδείγματα ομοφυλόφιλων στα σκετς και στη σάτιρα και δεν είναι πάντα η κοινωνία έτοιμη να τα καταλάβει. Κάνει χιούμορ με μια ορολογία που παρεξηγείται και ίσως και εκείνος να το παρατραβά κάποιες φορές».
Γ. Ζ.: «Μπορεί να έχει δίκιο. Έχω ξεφύγει μερικές φορές, το βλέπω εκ των υστέρων. Αλλά δεν διακατέχομαι από καμία ομοφοβικότητα. Βεβαίως, όλοι έχουμε εκπέσει. Κάποτε ζούσα σε μία κοινωνία που όταν τραγούδαγε ο Μαρίνος, αυτός ο εξαιρετικός καλλιτέχνης και αγαπημένος μου φίλος, λέγανε “Πάμε να δούμε τον *μπιπ*”. Εγώ είχα αντιδράσει. Εγώ, έγραφα σε ένα περιοδικό ενός εξαιρετικού ποιητή που λεγόταν “ΑΜΦΙ”. Και μου λέγαν διάφοροι “γιατί γράφεις σε αυτό το περιοδικό, είσαι gay;”. Δεν απαντούσα. Δεν συμφωνώ στις λογικές gay, straight και όλα τα άλλα, στις ταμπέλες. Με ενδιαφέρει πάντα ο άνθρωπος. Μερικές φορές και εμείς παρασυρόμαστε, εκπίπτουμε αλλά τουλάχιστον η δική μου διάθεση δεν είναι καθόλου ρατσιστική.
Η Εξουσία είναι ρατσιστική
«Εσύ δηλαδή, Γιάννη, μετά από τόσα χρόνια, δέχεσαι κριτική; Ελέγχεις τον εαυτό σου; Βελτιώνεσαι; Δεν αράζεις και λες “επιτυχία, αυτό είναι, πάω copypaste και θα συνεχίσω έτσι;”
Γ.Ζ.: Όχι, το copypaste δεν σε βοηθάει καθόλου αυτόν τον καιρό. Εμένα με βοηθάει το μέλλον. Για να υπάρξει ζωή και μάλιστα ελληνική ζωή. Αφού με ενδιαφέρει το μέλλον, απευθύνομαι στους νέους. Οι νέοι με ενδιαφέρουν πιο πολύ από όλους. Οι νέοι σε ηλικία αλλά και οι μεγαλύτεροι νέοι. Η νεανικότητα με ενδιαφέρει. Αυτό με αναζωογονεί και με ανανεώνει. Δέχομαι συνεχώς κριτικές και οι κριτικές με ευνοούν ως προσωπικότητα. Δέχομαι και χάδια -μου αρέσουν πάρα πολύ, δέχομαι και αγκαλιές, δέχομαι και επιθέσεις -τις καταλαβαίνω. Όπως συμβαίνει, σε όλους τους ανθρώπους, έχει συμβεί και σε μένα. Δεν πτοούμαι όμως. Σέβομαι τους πάντες. Δεν μπορώ την αγένεια, την ψευτομαγκιά, δεν τα μπορώ όλα αυτά. Δεν μπορώ τον ρατσισμό, όχι μόνο προς τους αναπήρους, γενικά. Πρώτα να κοιτάξουμε μέσα στο σπίτι μας, τις φαλλοκρατικές λογικές των ανθρώπων που εξουσιάζουν. Η εξουσία είναι ότι πιο ρατσιστικό υπάρχει στη ζωή. Είναι απόλυτα ρατσιστική η εξουσία και ο τρόπος που εφαρμόζεται. Αλλά θα πρέπει να το αποτρέψουμε αυτό, ως Έλληνες πολίτες.
❝Η πιο μεγάλη ανατροπή είναι η καθημερινότητα,
αν δεν το αντιληφθείς αυτό δεν μπορείς να προχωρήσεις.
Κάθε μέρα συμβαίνουν πράγματα που θα πρέπει
να ενημερώνεσαι για να μπορείς να ισορροπείς
απάνω στις αλλαγές που η ίδια η καθημερινότητα τις προτρέπει.❞
Αναζητώ την ταυτότητά μου
«Είσαι καθηγητής μουσικολογίας, είσαι ηθοποιός, έχεις σκηνοθετήσει, είσαι τραγουδιστής, είσαι συνθέτης. Τι δηλώνεις;»
Γ.Ζ.: Αναζητώ την ταυτότητά μου μέσα από τη διαδικασία της ζωής. Εντάξει, έχω σπουδάσει δύο κεντρικά πράγματα Μουσική και Θέατρο. Το Θέατρο εμπεριέχει όλες τις Τέχνες, η μουσική εμπεριέχει όλη την Φύση. Έκανα και αρχιτεκτονική αλλά δεν έχει καμία σημασία τι έκανε κανείς. Σημασία έχει τι εφαρμόζει από τις σπουδές του για να κάνει καλύτερο τον κόσμο. Γιατί τα επαγγέλματά μας, εκτός όλων των άλλων, είναι και αποστολές. Θα το λέω συνέχεια, είναι αποστολή να είσαι γιατρός και να ασκείς το επάγγελμα με αγάπη. Είναι αποστολή η δική σου εργασία αν την κάνεις με αγάπη. Είναι αποστολή η δική μου εργασία, αν την κάνω με αγάπη. Ο σκουπιδιάρης, που πρέπει να λέγεται ” συλλέκτης σκουπιδιών”, είναι μία προσωπικότητα που είναι εξίσου σημαντική όσο ο γιατρός, ο δικηγόρος, ο καλλιτέχνης και οποιοσδήποτε επιστήμονας. Η πιο μεγάλη ανατροπή είναι η καθημερινότητα, αν δεν το αντιληφθείς αυτό δεν μπορείς να προχωρήσεις. Κάθε μέρα συμβαίνουν πράγματα που θα πρέπει να ενημερώνεσαι για να μπορείς να ισορροπείς απάνω στις αλλαγές που η ίδια η καθημερινότητα τις προτρέπει.
Ο ανάπηρος να μην επικαλείται την αναπηρία του
«Τι συμβουλή δίνεις σε έναν ανάπηρο καλλιτέχνη που θέλει να κάνει τα πρώτα βήματά του και να κάνει σταδιοδρομία στον χώρο; Το πρώτο πράγμα που πρέπει να μην κάνει ή να κάνει».
Γ.Ζ.: Κατ’ αρχάς, να μην επικαλείται την αναπηρία του. Να αντιμετωπίσει την κοινωνία και τις θέσεις της ως άνθρωπος. Διότι αν και οι ανάπηροι μπουν σε διαδικασία αυτορατσισμού πάμε χαμένοι. Δηλαδή, εγώ έχω ένα Label. Βέβαια κάποτε το χρηματοδοτούσα ο ίδιος, έβαζα από το υστέρημά μου χρήματα για να ηχογραφηθούν κομμάτια για να εκδοθούν. Κάτι αποσβαίναμε διότι οι δίσκοι, τα Cd, πουλούσαν. Αλλά η χαρά ήταν μεγάλη για μένα. Εγώ έχω ένα label, μπορώ να συμβουλεύσω ανθρώπους, μέσω εσού, μέσω του site σου, να εκδοθούν, πώς να λειτουργήσουν, το πώς θα κάνουν βίντεο κλιπ χωρίς να τους πάρει κανείς το κεφάλι οικονομικά. Να μην χρησιμοποιούν καθόλου τη λογική “Εγώ είμαι ανάπηρος. ” Θα εκμεταλλευτείς τους νόμους που παρέχουν κάποιες λογικές στους ανάπηρους. Ένας τυφλός μπορεί να τραγουδήσει, μπορεί να παίξει πιάνο, κιθάρα, όλα τα όργανα. Μπορεί να μην μπορεί να ζωγραφίσει αν και υπάρχουν μερικοί που ζωγραφίζουν.
Πρέπει να τους ανοίξετε εσείς τα μάτια
«Γιάννη να μιλήσουμε και για άλλο ένα σοβαρό θέμα. Βλέπεις ένα κανάλι, έχει πολιτικούς, τσακώνονται και αρχίζουν “είστε ένα αυτιστικό κόμμα”, “ρε καθυστερημένος είσαι;”, “καθηλωμένοι στις ιδέες σας” και άλλα. Χρησιμοποιούν ως βρισιά ένα θέμα ζωής κάποιου που δεν το έχει επιλέξει. Δηλαδή η αναπηρία έχει γίνει βρισιά από τους κυβερνώντες, από αυτούς που διεκδικούν εξουσία, από Δημάρχους…Εκεί το ΕΣΡ που είναι;»
Γ.Ζ.: Πρέπει να τους ανοίξετε εσείς τα μάτια. Από “Με Άλλα Μάτια” να γίνει “θα σας ανοίξουμε τα μάτια”. Πόσες φορές λένε στη Βουλή “τώρα παίζετε θέατρο”; ” Είσαι θεατρίνος”. Ξέρεις τι είναι να χρησιμοποιούν όλοι οι ψευτομορφωμένοι, μία μεγάλη Τέχνη που εμπεριέχει όλες τις Τέχνες και να την κοροϊδεύουν; Οποιαδήποτε προσφώνηση, ακόμα και στον κωφό αν πεις “ε, κουφέ!” είναι μεγάλη αμαρτία».
Έχω πολλές διαστάσεις. Θα τις κρατήσω!
«Δεν σε παίζουν τα ραδιόφωνα Γιάννη. Γιατί; Δεν είσαι στο κύκλωμα;»
Γ.Ζ.: Όχι, δεν ασχολήθηκα ποτέ πολύ και μπέρδεψα τον κόσμο με την πολυδιαστατικότητα που με διακατέχει. Είμαι μουσικός, ηθοποιός και χίλια δυο πράγματα. Ο κόσμος σε θέλει μονοδιάστατο. Εγώ έχω πολλές διαστάσεις, θα τις κρατήσω, τις υπερασπίζομαι. Δεν το λέω για να παραστήσω ότι το καλό είναι το δικό μου, αλλά αγαπώ αυτό που μου συμβαίνει και θα παραμείνω ως έχει, δημιουργώντας.
Εγώ, για την ανάγκη και την χαρά της επικοινωνίας, μερικές φορές στο κανάλι που έχω “Γιάννης Ζουγανέλης Official” για να έχω μεγαλύτερη διαδικασία στην επικοινωνία, ανεβάζω παλιά μου κομμάτια, και μου λένε όλοι “Καλοτάξιδο”. Δηλαδή δεν τα έχουν ακούσει.
Να αναγγείλω και κάτι, ήταν να παρουσιάσω στις 6 Δεκέμβρη, έναν Instrumental δίσκο που βγήκε στην Αμερική, δεν ξέρω ακόμα σε πόσες Πολιτείες, αλλά σε πολλές. Διαδικτυακά και ως προϊόν. Θα το παρουσιάζαμε με τον George Brown Jr, τον παραγωγό. Δυστυχώς, λόγω COVID, δεν έρχονται. Αυτό είναι κάτι που με ενδιαφέρει γιατί μπορείς να το ακούσεις και με άλλα μάτια, και με μάτια ανοιχτά και με μάτια κλειστά. Είναι ταξίδι, δεν είναι οπτικό.
Δείτε όλη την εκπομπή μας εδώ και με υπότιτλους:
