Σωτήρης Τζιαχρήστος.
Στο ΕΚΠΑ έχει συσταθεί από το 2010 η Υπηρεσία Εθελοντισμού της Μονάδας Προσβασιμότητας, η οποία παρέχει συστηματική, διακριτική και ασφαλή εξυπηρέτηση των ΦμεΑ. Μέχρι στιγμής είναι εγγεγραμμένοι περίπου 600 ΦμεΑ και 580 εθελοντές. Στο Πάντειο Πανεπιστήμιο εθελοντές φοιτητές μετατρέπουν τα πανεπιστημιακά συγγράμματα σε ηλεκτρονική μορφή για τους εντυποανάπηρους συναδέλφους τους. Το σχετικό υλικό αποθηκεύεται σε μια Πολυτροπική Ψηφιακή Βιβλιοθήκη και είναι προσβάσιμο μέσω διαδικτύου.
Μετά την ψήφιση του νόμου για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση καθ’ υπέρβαση του αριθμού εισακτέων σε ποσοστό 5% των ανθρώπων με αναπηρίες, τα ελληνικά ΑΕΙ και ΤΕΙ έγιναν πιο προσβάσιμα για ένα μεγάλο ποσοστό αυτής της κατηγορίας υποψηφίων.
Η νομοθεσία μπορεί να διευκόλυνε κατά κάποιον τρόπο την είσοδο στα Πανεπιστήμια, αλλά δεν έχει προβλέψει ότι κάποια στιγμή στο μέλλον πρέπει να υπάρξει και η έξοδος από αυτά, με ένα πτυχίο στα χέρια, με ισότιμους όρους.
Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι φοιτητές με αναπηρία (ΦμεΑ)
Οι ανάγκες των φοιτητών με αναπηρία (ΦμεΑ) είναι ίδιες με των υπόλοιπων συμφοιτητών τους. Επιθυμούν την πρόσβαση στις πανεπιστημιακές κτιριακές εγκαταστάσεις, στις τάξεις και τα εργαστήρια, στη συγγραφή εργασιών, σημειώσεων και εξετάσεων, σε πληροφορίες και πανεπιστημιακό υλικό αλλά και στην κοινωνικοποίηση, που για την πλειονότητα των υπόλοιπων φοιτητών είναι δεδομένη. Η καθημερινότητα των ανάπηρων φοιτητών είναι, πολλές φορές, ένας άθλος.
Ο εκσυγχρονισμός των κτιρίων είναι κεφαλαιώδες ζήτημα, καθώς τα περισσότερα Ιδρύματα μετρούν πολλά χρόνια λειτουργίας. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες για τη μετατροπή των κτιρίων σε προσβάσιμους χώρους.
Αρκετά εργαστήρια και αμφιθέατρα παραμένουν μη προσβάσιμα, όμως χώροι όπως τουαλέτες και βιβλιοθήκες προσαρμόζονται στις ανάγκες των ΦμεΑ. Σε αρκετά ζητήματα έρχεται να δώσει τη λύση η τεχνολογία, όχι όμως πάντα ιδανικά.
«Η ύπαρξη του e-class βοηθάει αρκετά τους φοιτητές με αναπηρία, όμως τους προτρέπει εμμέσως να μην παρευρίσκονται με φυσική παρουσία στο Πανεπιστήμιο» δηλώνει ο Ιωάννης Καλλινικάκης, συγγραφέας της διδακτορικής διατριβής «Άτομα με αναπηρία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: αντιλήψεις, βιώματα και εμπειρίες των φοιτητριών και φοιτητών με αναπηρία» και προσθέτει: «Οι συγκεκριμένοι φοιτητές πιο συχνά επιλέγουν σχολές που δεν απαιτούν καθημερινή παρουσία στον χώρο και που έχουν ελάχιστα εργαστήρια».
Άλλες δράσεις
Τα Πανεπιστήμια όμως έχουν προχωρήσει και σε άλλες ενέργειες για τη στήριξη των ΦμεΑ στο πλαίσιο της εθελοντικής δράσης. Στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει συσταθεί από το 2010 η Υπηρεσία Εθελοντισμού της Μονάδας Προσβασιμότητας, η οποία παρέχει συστηματική, διακριτική και ασφαλή εξυπηρέτηση των Φοιτητών με Αναπηρία σε θέματα που αφορούν τις σπουδές τους από εκπαιδευμένους εθελοντές συμφοιτητές τους.
Η Υπηρεσία Εθελοντών παρέχει βοήθεια καθ’ όλη τη διάρκεια του εξαμήνου (υποστήριξη στη μετακίνηση, στη συγγραφή σημειώσεων κ.ά.), κατά τη διάρκεια των εξετάσεων αλλά και όποτε χρειαστεί έκτακτη βοήθεια (συγκέντρωση των συγγραμμάτων, υποστήριξη στο γράψιμο εργασιών κ.ά).
Στην υπηρεσία είναι, μέχρι στιγμής, εγγεγραμμένοι περίπου 600 φοιτητές με αναπηρίες από όλα τα τμήματα του Πανεπιστημίου και 580 εθελοντές. Όπως μας λέει ο αντιπρόεδρος της επιτροπής Προσβασιμότητας, Γεώργιος Κουρουπέτρογλου, «η κάλυψη σε εθελοντές είναι επαρκής και το ενδιαφέρον εκ μέρους τους ικανοποιητικό και έτσι δίνεται συγκεκριμένη υποστήριξη σε ανάγκες 14-15 τύπων αναπηρίας».
Οι εθελοντές αρχικά δηλώνουν συμμετοχή και έρχονται σε επαφή με την υπεύθυνη της Υπηρεσίας Εθελοντισμού, έπειτα προσαρμόζουν στο πρόγραμμά τους τις ώρες που μπορούν να βοηθούν, ενώ η υπηρεσία φροντίζει να ταιριάζει εθελοντές με ΦμεΑ από κοινά τμήματα και έτη ώστε να επιτυγχάνεται η ουσιαστική βοήθεια.
Οι εθελοντές εκπαιδεύονται σε ορισμένες τεχνικές (π.χ. συνοδείας) και συμβουλεύονται ψυχολόγο ούτως ώστε να κατανοήσουν ποιες είναι οι ανάγκες του κάθε τύπου αναπηρίας.
«Πάντα αισιόδοξοι»
«Πιστεύω πως όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα στην παιδεία» λέει η Παναγιώτα, τριτοετής φοιτήτρια στο Παιδαγωγικό και εθελόντρια στην υπηρεσία. Έχει βοηθήσει ως συνοδηγός σε άτομο με αμαξίδιο και σε άτομο με προβλήματα όρασης και δηλώνει πως «παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, οι φοιτητές με αναπηρία παραμένουν αισιόδοξοι».
Ο Χαράλαμπος, φοιτητής στο δεύτερο έτος στη Νομική, βοηθάει εθελοντικά σε συνοδεία ΦμεΑ και στη μαγνητοφώνηση εκπαιδευτικού υλικού και θεωρεί πως η πρωτοβουλία της υπηρεσίας είναι εξαιρετικά σημαντική και βοηθάει στην κοινωνικοποίηση των ανάπηρων φοιτητών.
Βέβαια ο δρόμος για την πλήρη επίτευξη της ισότητας είναι ακόμη πολύ μακρύς. Οι ίδιοι οι φοιτητές με αναπηρία δεν νιώθουν ικανοποιημένοι. Η Πατρίτσια, φοιτήτρια σε αμαξίδιο της Οδοντιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, αναγνωρίζει τη δράση των εθελοντών και αξιολογεί θετικά την ύπαρξη τουαλετών για ΑμεΑ στο κτίριο, όμως πιστεύει ότι λόγω της διαρρύθμισης των αιθουσών διδασκαλίας δεν μπορεί να κάτσει κοντά σε συμφοιτητές της, γεγονός το οποίο εμποδίζει την κοινωνικοποίησή της. «Στο Πανεπιστήμιο ο άνθρωπος κοινωνικοποιείται. Αν δεν γίνει αυτό, τότε περιθωριοποιείται», σχολιάζει.
Αυτή είναι και η γενικότερη εικόνα στην κοινωνία. Μια κοινωνία η οποία αντιμετωπίζει με σχετική αδιαφορία τους ανάπηρους πολίτες και η οποία αγνοεί και κάτι ακόμα: τα άτομα με αναπηρία έχουν τις ίδιες ανάγκες και προβλήματα όπως ο καθένας μας.
Στο Πάντειο Πανεπιστήμιο εθελοντές φοιτητές μετατρέπουν τα πανεπιστημιακά συγγράμματα σε προσβάσιμη (ηλεκτρονική) μορφή για τους εντυποανάπηρους φοιτητές.
Το προσβάσιμο υλικό βρίσκεται στην ηλεκτρονική πλατφόρμα AMEliB, μια Πολυτροπική Ψηφιακή Βιβλιοθήκη η οποία απευθύνεται αποκλειστικά σε δικαιούχους εντυποανάπηρους χρήστες με πρόσβαση μέσω διαδικτύου. Είναι μία από τις ψηφιακές υπηρεσίες του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ) και αποτελεί την πρώτη προσπάθεια για ένα συλλογικό διαδικτυακό δημόσιο κατάλογο (Online Public Access Catalogue, OPAC), ο οποίος τεκμηριώνει βάσει των διεθνών προτύπων τη διαθέσιμη προσβάσιμη βιβλιογραφία στην Ελλάδα ακολουθώντας τις διεθνείς εξελίξεις στο θέμα.
Οι εθελοντές καλούνται να στελεχώσουν την AMEliB και να κάνουν εργασίες όπως η φωνητική ανάγνωση έντυπου υλικού της βιβλιοθήκης, η μετατροπή εγγράφων pdf σε word αλλά και η διόρθωση κειμένων.
Ανταπόκριση
Η Κωνσταντίνα Κακάλη, διευθύντρια της βιβλιοθήκης του Παντείου, θεωρεί πολύ αξιόλογη τη δουλειά που γίνεται με την AMEliB και σημαντική τη βοήθεια των εθελοντών. «Η δουλειά που μοιράζεται στους εθελοντές είναι ομοιόμορφη σε όλους για να μην επιβαρύνεται κάποιος συγκεκριμένα», λέει και προσθέτει: «Κάναμε ένα δειλό κάλεσμα πριν από καιρό στην ιστοσελίδα της σχολής και ανταποκρίθηκε ένας σημαντικός αριθμός φοιτητών».
Η Κωνσταντίνα, δευτεροετής στο τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, μας λέει πως «χρειαζόμαστε τέτοιες πρωτοβουλίες για δωρεάν και ισότιμη Παιδεία», ενώ η Μάριαμ, πρωτοετής στην Κοινωνική Ανθρωπολογία, υποστηρίζει πως «με λίγο χρόνο δουλειάς την εβδομάδα το αποτέλεσμα είναι σημαντικό».
