4.475 καταγράφηκαν στην Έρευνα Εργατικών Ατυχημάτων της ΕΛΣΤΑΤ
Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι ο πραγματικός αριθμός είναι σημαντικά υψηλότερος από αυτόν που αποτυπώνεται στις επίσημες στατιστικές
«Κάθε μέρα πονάω. Το πρωί ξυπνάω μισή ώρα νωρίτερα για να κάνω παγοθεραπεία, να ξεκλειδώσει το πόδι ώστε να βγάλω το μεροκάματο». Ο Χρήστος Τέλιος εργάζεται επί 41 χρόνια ως ναυπηγοξυλουργός, τα τελευταία χρόνια στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος.
Τον Μάρτιο του 2021 έπεσε στο κενό μιας σκάλας σε σκάφος που εργαζόταν, επειδή ένα κάλυμμα είχε μείνει ξεβίδωτο με αποτέλεσμα να υποχωρήσουν τα ξύλα στα οποία πατούσε. Χρειάστηκε να μείνει στο νοσοκομείο για 15 ημέρες. Ήταν η καλή εκδοχή.
«Τα περισσότερα δυστυχήματα συμβαίνουν στον αγροτικό τομέα, όπου ταυτόχρονα υπάρχει και πολύ μεγάλη υποκαταγραφή»
«Αυτοί που με έβγαλαν μου είπαν ότι ζω από θαύμα» λέει στα «ΝΕΑ». Όμως το τίμημα του εργατικού ατυχήματος είναι υψηλό: «Έχω μείνει σακάτης, είμαι ανάπηρος. Επειδή δεν με καλύπτει η αναπηρική σύνταξη που θα μπορούσα να πάρω, παίρνω παυσίπονα και σφίγγω τα δόντια να πάω στη δουλειά».
Το ατύχημά του είναι ένα από τα 4.475 που καταγράφηκαν κατά το 2021 και αποτυπώθηκαν στην Έρευνα Εργατικών Ατυχημάτων της ΕΛΣΤΑΤ που δημοσιοποιήθηκε φέτος τον Ιούλιο.
Πρόκειται, βεβαίως, για τα ατυχήματα που καταγράφηκαν επισήμως καθώς αποτελεί κοινή παραδοχή ότι ο πραγματικός αριθμός των εργατικών ατυχημάτων είναι σημαντικά υψηλότερος από αυτόν που αποτυπώνεται στις επίσημες στατιστικές.
Μέλος του ΔΣ στο Σωματείο Ναυπηγοξυλουργών, ο Χρήστος Τέλιος υποστηρίζει ότι στη Ζώνη γίνονται πολλά ατυχήματα που δεν καταγράφονται. «Τα καλύπτει η εργοδοσία όταν μπορεί, αν δηλαδή δεν είναι πολύ σοβαρά. Υπάρχουν και άλλα που μπορεί να μην καταγραφούν ποτέ ως εργατικά γιατί κάποιοι εργαζόμενοι, πιεζόμενοι από την ανέχεια, δουλεύουν ανασφάλιστοι.
Εκεί δεν σε καλύπτει κανένας, πας σαν το σκυλί στο αμπέλι» συνεχίζει. Ο ίδιος σημειώνει ότι όσον αφορά τα μέτρα ασφαλείας στους χώρους εργασίας «όλα είναι στο περίπου», με αποτέλεσμα «κάθε μέρα να γίνεται και κάτι». Και αυτό γιατί «για να παρθούν σωστά μέτρα ασφαλείας πρέπει να αναλωθεί χρόνος και χρήμα».
Στον χρόνο και στο χρήμα, σε συνδυασμό με την αντικειμενική επικινδυνότητα του επαγγέλματός του, αποδίδει τα ατυχήματα και στον κατασκευαστικό τομέα ο οικοδόμος Νίκος Κατσίφης. Έχει δει συνάδελφό του να σκοτώνεται σε εργατικό δυστύχημα στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ενώ και ο ίδιος έχει τραυματιστεί στα πλευρά πέφτοντας σε φρεάτιο ασανσέρ.
Άλλωστε, στη μακρά λίστα των νεκρών οικοδόμων προστέθηκε μόλις χθες και ένας 54χρονος, ο οποίος διαμελίστηκε από μηχάνημα έργου που «έκοβε» δρόμο στη Βάρη προκειμένου να γίνει εγκατάσταση οπτικών ινών.
Η υποκαταγραφή
Στη διαρκή εντατικοποίηση και ελαστικοποίηση της εργασίας αλλά και στην παράλληλη αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας αποδίδει την «καταιγιστική», όπως τη χαρακτηρίζει, αύξηση των εργατικών ατυχημάτων ο Ανδρέας Στοϊμενίδης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΟΣΕΤΕΕ), γραμματέας Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία της ΓΣΕΕ και πρόεδρος του αντίστοιχου ευρωπαϊκού οργανισμού.
Παράλληλα, κάνει λόγο για μεγάλο πρόβλημα υποκαταγραφής των εργατικών ατυχημάτων, σημειώνοντας ότι γι’ αυτό από το 2022 η ΟΣΕΤΕΕ ξεκίνησε μια ανεξάρτητη καταγραφή.
Από τα στοιχεία της Ομοσπονδίας προκύπτει ότι έως τις 20 Σεπτεμβρίου φέτος είχαν σημειωθεί 135 δυστυχήματα και 229 σοβαροί τραυματισμοί στους χώρους δουλειάς σε πανελλαδικό επίπεδο, σε μια σαφή άνοδο από το 2022 που η έρευνα της ΟΣΕΤΕΕ είχε καταγράψει 104 θανάτους και 142 σοβαρούς τραυματισμούς εν ώρα εργασίας.
«Τα περισσότερα δυστυχήματα συμβαίνουν στον αγροτικό τομέα, όπου ταυτόχρονα υπάρχει και πολύ μεγάλη υποκαταγραφή» περιγράφει ο πρόεδρος της ΟΣΕΤΕΕ, συμπληρώνοντας ότι τα θανατηφόρα ατυχήματα αφορούν κυρίως ανατροπή τρακτέρ που, όμως, συνήθως καταγράφονται ως τροχαία.
Κατά την Ομοσπονδία, ακολουθούν ο τεχνικός κλάδος, η βιομηχανία, η ναυπηγοεπισκευή, ο κλάδος της διανομής, η ηλεκτρολογία και τα λατομεία.
Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας (ΕΛΙΝΥΑΕ)
Η ακριβής αποτύπωση σκοντάφτει σε ένα περίπλοκο τοπίο με έξι αρμόδιους διαφορετικούς φορείς
Στον ιστότοπο του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛΙΝΥΑΕ) αποτυπώνεται το περίπλοκο τοπίο που επικρατεί στην καταγραφή εργατικών ατυχημάτων. Ετσι, στη διαδικασία εμπλέκονται η Ανεξάρτητη Αρχή Επιθεώρησης Εργασίας που «καταγράφει τις αναγγελίες εργατικών ατυχημάτων που συλλέγει από τις περιφερειακές του υπηρεσίες, όπως και από την κεντρική υπηρεσία του». Ο ΕΦΚΑ που «καταγράφει όλα τα περιστατικά εργατικών ατυχημάτων, τα οποία επιδοτήθηκαν για αποχή από την εργασία τους».
Η ΕΛΣΤΑΤ, η οποία «καταγράφει τα εργατικά ατυχήματα στους ασφαλισμένους του ΕΦΚΑ και τους ελεύθερους επαγγελματίες ασφαλισμένους στον τέως ΟΑΕΕ», καθώς και τα υπουργεία Εμπορικής Ναυτιλίας, Ανάπτυξης και Υποδομών και Μεταφορών. Η ύπαρξη πολλών φορέων καταγραφής δυσχεραίνει την ακριβή αποτύπωση του προβλήματος, επισημαίνει η πρόεδρος του ΕΛΙΝΥΑΕ Ειρήνη Μπαρδάνη, τονίζοντας πάντως ότι η εμπλοκή της ΕΛΣΤΑΤ βελτίωσε αρκετά την κατάσταση τα τελευταία χρόνια. «Πιστεύουμε ότι η δημιουργία ενός ενιαίου Φορέα Ασφάλισης Επαγγελματικού Κινδύνου, ο οποίος θα καλύπτει όλους τους εργαζομένους ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, θα βοηθήσει, μεταξύ άλλων, και στην καλύτερη καταγραφή των εργατικών ατυχημάτων».
Πηγές της ΕΛΣΤΑΤ επιβεβαιώνουν ότι η Αρχή αντλεί τα στοιχεία της Έρευνας Εργατικών Ατυχημάτων από τον ΕΦΚΑ και, σε δεύτερη φάση, από τον ΟΑΕΕ. Οι ίδιες πηγές συμφωνούν με την εκτίμηση ότι υπάρχει υποκαταγραφή των εργατικών ατυχημάτων στην Ελλάδα, κυρίως λόγω της εκτεταμένης αδήλωτης εργασίας. Σημειώνουν δε ότι στη διαδικασία καταγραφής πρέπει να εμπλακούν και άλλοι φορείς, όπως τα νοσοκομεία, πιθανώς με χρήση κοινωνικών λειτουργών, ώστε να αποτυπώνονται καλύτερα και τα ατυχήματα που αφορούν τη «μαύρη» εργασία, ενώ υπογραμμίζουν ότι όλες οι χώρες αντιμετωπίζουν προβλήματα σχετιζόμενα με την υποκαταγραφή των εργατικών ατυχημάτων.
Πράγματι, στην έκθεση της Eurostat για τα εργατικά ατυχήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο, στην οποία η Ελλάδα εμφανίζεται εξαιρετικά χαμηλά τόσο στα θανατηφόρα (μπροστά μόνο από την Ολλανδία) όσο και στα μη θανατηφόρα ατυχήματα (μπροστά μόνο από Ρουμανία και Βουλγαρία), υπογραμμίζεται ότι τα ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά εμφάνισης μη θανατηφόρων ατυχημάτων ενδέχεται να αντανακλούν προβλήματα υποκαταγραφής, σχετιζόμενα «με ανεπαρκώς καθιερωμένα συστήματα αναφοράς, μικρό οικονομικό κίνητρο για τα θύματα να αναφέρουν το ατύχημα, μη δεσμευτικές νομικές υποχρεώσεις για τους εργοδότες κ.λπ.». Διευκρινίζεται, πάντως, ότι τα δυστυχήματα είναι δύσκολο να υποκαταγραφούν.
Χωρίς μέθοδο
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση των «ΝΕΩΝ», η Eurostat εξηγεί ότι η υποκαταγραφή αποτελεί «ένα πολύ σύνθετο θέμα με διασταυρούμενες πτυχές» και ως εκ τούτου είναι πολύ δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί. «Επί του παρόντος δεν υπάρχει καμία μέθοδος μέτρησης του επιπέδου της υποκαταγραφής σε επίπεδο ΕΕ», ξεκαθαρίζει η ευρωπαϊκή στατιστική Αρχή, διευκρινίζοντας, πάντως, ότι «οι χώρες μπορούν να χρησιμοποιήσουν διορθωτικούς παράγοντες για την αντιμετώπιση του ζητήματος, αν αυτό κριθεί απαραίτητο». Πρόκειται για έναν συντελεστή που χρησιμοποιούν κάποια κράτη – μέλη, στα οποία δεν συγκαταλέγεται η Ελλάδα, ώστε να αποδώσουν έναν πιο ακριβή – -αν και κατ’ εκτίμηση — αριθμό ατυχημάτων. Η Eurostat διευκρινίζει, επίσης, ότι τα στοιχεία που διαβιβάζονται από τη χώρα μας αφορούν τα εργατικά ατυχήματα μισθωτών και αυτοαπασχολουμένων. Δεν περιλαμβάνονται κατηγορίες όπως εργαζόμενοι στο πλαίσιο της οικογένειας ή φοιτητές.
Κατά τον πρόεδρο της ΟΣΕΤΕΕ Ανδρέα Στοϊμενίδη, όλα τα παραπάνω επιβεβαιώνουν την ανάγκη να υπάρξει άμεση παρέμβαση για την αντιμετώπιση των εργατικών ατυχημάτων. «Είμαστε βέβαιοι ότι πολλά εργατικά δυστυχήματα δεν τα μαθαίνει κανείς», λέει, καταγγέλλοντας ότι δεν υπάρχει διάθεση από τις Αρχές να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα στην πραγματική του διάσταση. «Περισσότερο κοιτάνε πώς θα αλλάξει η εικόνα για να μη δημιουργηθεί μια αίσθηση μεγέθυνσης του προβλήματος, παρά για το πώς θα έχουμε την πραγματική καταγραφή για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα».
Ο Χρήστος Τέλιος, από το Σωματείο Ναυπηγοξυλουργών, περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όσοι επιζούν από εργατικά ατυχήματα, αλλά αναγκάζονται να μείνουν για καιρό εκτός εργασίας. «Με τα 570 ευρώ τον μήνα που μου έδινε ο ΕΦΚΑ μετά το ατύχημα δεν μπορούσα να καλύψω ούτε το ενοίκιο, πόσω μάλλον την οικογένειά μου…». «Μένεις ξεκρέμαστος», συμφωνεί και ο οικοδόμος Νίκος Κατσίφης, αναφερόμενος στα μεροκάματα που χάνονται και στην αποζημίωση του ασφαλιστικού φορέα που είναι «ψίχουλα». Όσο για την επόμενη ημέρα στη δουλειά: «Τον πρώτο καιρό φοβάσαι, δεν μπορείς να κουνηθείς. Είναι και η φύση της δουλειάς που αν μείνεις 10 μέρες στο κρεβάτι, το σώμα σου μετά δυσκολεύεται να προσαρμοστεί».
Δυόμισι χρόνια μετά το ατύχημα, ο φόβος παραμένει και για τον Χρήστο Τέλιο. «Πετάγομαι ακόμα στον ύπνο μου, είναι σαν εφιάλτης», λέει. «Έχουν αλλάξει όλα στη ζωή μου». Ο ίδιος περιμένει τώρα τη δικαστική εξέλιξη της υπόθεσής του, που καθυστερεί. Αν και, όπως λέει, οποιαδήποτε δικαστική δικαίωση «δεν θα με ξανακάνει όπως ήμουν. Η καθημερινότητά μου θα είναι βασανιστική».
Τα πρώτα πλήρως «μεταπανδημικά» χρόνια, το 2022 και το 2023,
τα στοιχεία για τα εργατικά ατυχήματα θα δημοσιοποιηθούν το 2024 και το 2025 αντιστοίχως
ΕΛΣΤΑΤ
Αρνητική πρωτιά για τον κλάδο των κατασκευών και τns μεταποίησης
Σύμφωνα με την Έκθεση Εργατικών Ατυχημάτων της ΕΛΣΤΑΤ που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2023, το 2021 είχαν σημειωθεί 31 εργατικά δυστυχήματα. Αρνητική πρωτιά καταγράφει ο κλάδος των κατασκευών, όπου σημειώθηκε 29% των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων. Ακολουθεί η μεταποίηση με 22,6% και τα καταλύματα/εστίαση με 16,1%, ενώ από 9,7% «μοιράζονται» οι κατηγορίες «παροχή νερού, επεξεργασία λυμάτων, διαχείριση αποβλήτων και δραστηριότητες εξυγίανσης» και «χονδρικό και λιανικό εμπόριο/επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσυκλετών». Καθώς τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δημοσιεύονται κατόπιν παρέλευσης διετίας, τα δεδομένα για τα πρώτα πλήρως «μεταπανδημικά» χρόνια, δηλαδή το 2022 και το 2023, θα δημοσιοποιηθούν το 2024 και το 2025, αντιστοίχως. Ωστόσο, πέραν της έρευνας της ΟΣΕΤΕΕ και η Ανεξάρτητη Αρχή Επιθεώρησης Εργασίας επιβεβαιώνει αύξηση του συνολικού αριθμού των εργατικών ατυχημάτων. Αύξηση που, σύμφωνα με τον προϊστάμενο του Τμήματος Σχεδιασμού και Συντονισμού Ελέγχων Επιθεώρησης Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία, Γιώργο Καλπούζο, οφείλεται «αφενός στην αυξημένη οικονομική δραστηριότητα, αφετέρου στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Επιθεώρησης που διευκολύνει την αναγγελία των ατυχημάτων».
Τα θανατηφόρα
Ο ίδιος παρατηρεί ότι η αύξηση του συνολικού αριθμού ατυχημάτων δεν συνοδεύεται από αντίστοιχη αύξηση στα σοβαρά και θανατηφόρα ατυχήματα. «Το 2022 τα θανατηφόρα ατυχήματα αρμοδιότητάς μας ήταν 46, ενώ φέτος μέχρι σήμερα είναι 41» λέει. Το στέλεχος της Ανεξάρτητης Αρχής Επιθεώρησης Εργασίας περιγράφει ότι ως εργατικό δηλώνεται αρχικά οποιοδήποτε συμβάν λαμβάνει χώρα μέσα στον χώρο δουλειάς. Ακολουθεί, όμως, μια πολύπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνει μαρτυρίες, μελέτη των εγχειριδίων λειτουργίας του εξοπλισμού εργασίας ή ακόμα και ιατροδικαστικές εκθέσεις, μέχρι να συνταχθεί η τεχνική έκθεση που χαρακτηρίζει οριστικά το ατύχημα ως εργατικό.
Η έκθεση αυτή κατόπιν αποστέλλεται στο αστυνομικό τμήμα που διενεργεί την προανάκριση και από εκεί καταλήγει στα χέρια του εισαγγελέα προκειμένου, εφόσον διαπιστωθεί ότι το ατύχημα οφείλεται σε έλλειψη μέτρων υγείας και ασφάλειας στην εργασία, να ακολουθηθεί η δικαστική οδός. Η καταγραφή του πρώην ΣΕΠΕ, ωστόσο, δεν αποτυπώνει το πλήρες εύρος του προβλήματος όσον αφορά τα εργατικά ατυχήματα και δυστυχήματα καθώς δεν υπάγονται στην αρμοδιότητά του όλοι οι επαγγελματικοί κλάδοι. Έτσι, όπως εξηγεί ο Γιώργος Καλπούζος σε τομείς όπως οι καταδυτικές εργασίες, η ναυτιλία και η αλιεία εμπλέκεται το Λιμενικό, στα ατυχήματα που συμβαίνουν στον δρόμο η Τροχαία, στα ορυχεία και στα μεταλλεία υπεύθυνη είναι η Επιθεώρηση Μεταλλείων του υπουργείου Ανάπτυξης, ενώ τα σιδηροδρομικά ατυχήματα υπάγονται στη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων.
Πηγή: Εφημερίδα “Τα Νέα”
