Αν αναζητήσετε στο ημερολόγιο τις διεθνείς, παγκόσμιες και ευρωπαϊκές μέρες τιμάμε σήμερα, θα διαπιστώσετε ότι η 5η Οκτωβρίου έχει οριστεί ως Διεθνής Ημέρα Κατά της Πορνείας*. Η συγκεκριμένη ημέρα καθιερώθηκε μόλις το 2002, με πρωτοβουλία μη κυβερνητικών φορέων των ΗΠΑ, της Αυστραλίας και των Φιλιππίνων. Οι ομάδες που την εισηγήθηκαν μπορεί να είναι συντηρητικού χαρακτήρα —υπάρχουν ισχυρές συνδέσεις με τη θρησκεία—, ωστόσο είναι γεγονός ότι ακόμα και εκτός συντηρητικών κύκλων η εργασία του σεξ αποτελεί εν πολλοίς ένα θέμα ταμπού.
Σε έναν κόσμο όπου τα δικαιώματα και η ικανότητα αυτενέργειας των ατόμων βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των κινημάτων κοινωνικής δικαιοσύνης, μια τέτοια διεθνής μέρα εγείρει κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τον σκοπό και την αναγκαιότητά της. Από μια φεμινιστική σκοπιά, γίνεται φανερό ότι υπάρχει επιτακτική ανάγκη να επανεξετάσουμε την προσέγγισή μας σε αυτό το ζήτημα. Αντί να στιγματίζουμε περαιτέρω την εργασία στο σεξ, ίσως θα ήταν καλύτερο να διερευνήσουμε μια πιο συμπεριληπτική, προοδευτική και ενδυναμωτική προοπτική που να δίνει προτεραιότητα στα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των εργαζόμενων ατόμων.
Αμφισβητώντας τα στερεότυπα γύρω από τη σεξεργασία
Η εργασία στο σεξ, όπως διεκδικείται από τις οργανώσεις των ίδιων των εργαζόμενων να αποκαλείται οποιαδήποτε παροχή υπηρεσιών ερωτικού χαρακτήρα, περιβάλλεται διαχρονικά από στερεότυπα, παρανοήσεις και ηθικές κρίσεις. Ως συνεπακόλουθο, ο στιγματισμός και η ποινικοποίηση της σεξουαλικής εργασίας υπονομεύουν τόσο την αυτονομία των γυναικών όσο και την επιδιωκόμενη ισότητα των φύλων εν γένει. Μια σημαντική μερίδα του φεμινιστικού κινήματος, συμπεριλαμβανομένων και σεξεργαζόμενων ατόμων που δραστηριοποιούνται ακτιβιστικά, μας προσκαλεί να αμφισβητήσουμε τις αφηγήσεις που απεικονίζουν τα εργαζόμενα στο σεξ άτομα ως θύματα ή εγκληματίες και να αναγνωρίσουμε την ικανότητά τους να δρουν για τους εαυτούς τους και να επιλέγουν το επάγγελμά τους. Αυτές οι περιπτώσεις φυσικά δεν αναφέρονται στα θύματα trafficking, το οποίο δεν παραγνωρίζεται και η πάταξή του θα έπρεπε να μας απασχολεί συνολικά ως κοινωνία.
Η πραγματικότητα, βέβαια, είναι ότι πολλά άτομα μπαίνουν στη σεξεργασία λόγω έλλειψης οικονομικών ευκαιριών, συστημικών ανισοτήτων ή προσωπικών επιλογών. Αντί όμως να τις βλέπει μόνο ως παθητικά θύματα, ο φεμινισμός ενδυναμώνει τα σεξεργαζόμενα άτομα αναγνωρίζοντάς τους αυτενέργεια και επιτρέποντάς τους να ασκήσουν τα εργασιακά τους δικαιώματα.
Όπως κάθε άλλο επάγγελμα, άλλωστε, η σεξουαλική εργασία πρέπει να υπόκειται σε νομική προστασία και ρύθμιση. Το να μιλάμε κατά της υπονοώντας ότι μπορεί ή πρέπει να καταργηθεί εν γένει, πέραν του ότι αποτελεί ηθικολογικό επιχείρημα συντηρητικού χαρακτήρα, είναι και μη ρεαλιστικό: ανέκαθεν υπήρχαν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν διάφορες μορφές εργασίας στο σεξ, εφόσον καλύπτουν μια οικουμενική και διαχρονική ανάγκη. Οι όροι υπό τους οποίους όμως υπάρχουν, αυτοί θα έπρεπε να αλλάξουν προς το καλύτερο για πολλούς λόγους. Ένα νομιμοποιημένο, διαφανές κι άρα ασφαλέστερο εργασιακό πλαίσιο για τα σεξεργαζόμενα άτομα μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη, όπως βελτιωμένη ασφάλεια, πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και προστασία από την εκμετάλλευση. Όταν όμως παραμένει παράνομη και αρρύθμιστη, η εργασία στο σεξ μπορεί να εκθέτει τα εργαζόμενα άτομα σε επικίνδυνα περιβάλλοντα, αυξάνοντας την ευαλωτότητά τους στη βία και την εκμετάλλευση.
Επιλογή ή κοινωνική μάθηση;
Ο φεμινισμός ανέκαθεν υποστήριζε το δικαίωμα των γυναικών (και όλων των ανθρώπων) να κάνουν επιλογές για το σώμα και τη ζωή τους. Έτσι για μια μεγάλη μερίδα του, η σεξουαλική εργασία, όταν επιλέγεται ελεύθερα και χωρίς εξαναγκασμό, είναι μια έγκυρη επιλογή που πρέπει να γίνεται σεβαστή. Ωστόσο, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι αυτή δεν είναι μια ομόφωνη φεμινιστική στάση⸱ υπάρχει επίσης το επιχείρημα ότι η κοινωνική μάθηση που διαιωνίζει την αντικειμενοποίηση των γυναικών από την πατριαρχία μπορεί να περιορίσει αυτή την επιλογή, υπονομεύοντας ουσιαστικά την ελεύθερη βούληση των σεξεργατριών. Κατά αυτή την προσέγγιση, οι γυναίκες μπορεί να αισθάνονται υποχρεωμένες να βλέπουν τις εαυτές τους ως αντικείμενα για την ευχαρίστηση της πατριαρχίας, γιατί αυτό διδάχθηκαν κοινωνικά, περιορίζοντας την πραγματική τους αυτονομία. Με λίγα λόγια, ακόμα κι αν κάποια δεν έχει εμπλακεί καταναγκαστικά στον χώρο της σεξεργασίας, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το ότι ο τρόπος που κοινωνικοποιούμαστε ως θηλυκότητες ενισχύει το να αντλούμε ενίοτε αξία από το να λειτουργούμε ως μέσα ευχαρίστησης των ανδρών (μιλάμε κυρίως για θηλυκότητες στη σεξεργασία και για άντρες λήπτες υπηρεσιών σεξουαλικού χαρακτήρα, αφού υπερεκπροσωπούνται αριθμητικά στους αντίστοιχους ρόλους).
Αν τα παραπάνω είναι έτσι, ωστόσο, τι θα μπορούσε να ειπωθεί για τους άντρες που εργάζονται στο σεξ; Δεδομένου, μάλιστα, ότι στη σύγχρονη εποχή η σεξεργασία επεκτείνεται στον κυβερνοχώρο και έχει αναπτυχθεί σε περαιτέρω μορφές (OnlyFans, sexting επί πληρωμή, live shows κ.α.), πόσο ξεκάθαρο είναι το τι σημαίνει τελικά εργασία στο σεξ; Το θέμα, όπως γίνεται σαφές, είναι πιο πολύπλοκο από ό,τι μπορεί να πιστεύουμε, και ενδεχομένως οι καθολικοί αφορισμοί να θολώνουν το τοπίο περαιτέρω αντί να προσφέρουν ουσιαστικά.
Αντί επιλόγου
Είναι επιτακτική ανάγκη, με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα κατά της Πορνείας, να επαναξιολογήσουμε πώς τοποθετούμαστε απέναντι στους ανθρώπους που παρέχουν σεξουαλικές υπηρεσίες. Αντί να διαιωνίζουμε το στίγμα και τις διακρίσεις, θα μπορούσαμε ίσως να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την ημέρα ως ευκαιρία για να υπερασπιστούμε τα δικαιώματα, την ασφάλεια και την ευημερία των εργαζομένων του σεξ. Ίσως βέβαια θα μπορούσαμε να την καταργήσουμε και συνολικά, μιας και υπάρχουν ήδη η 3η Μαρτίου (Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα των Ατόμων που Εργάζονται στο Σεξ) και η 2η Ιουνίου (Διεθνής Ημέρα για τα Άτομα που Εργάζονται στο Σεξ). Αλλά μέχρι τότε, νομίζω έχει νόημα η υιοθέτηση μιας πιο συμπεριληπτικής και προοδευτικής προσέγγισης και στο κομμάτι της εργασίας στο σεξ. Έχει νόημα να μαχόμαστε για μια κοινωνία όπου τα άτομα είναι ελεύθερα να επιλέξουν τους δρόμους τους, και όπου η σεξουαλική εργασία είναι σεβαστό και προστατευμένο επάγγελμα όπως όλα τα άλλα.
Ο φεμινισμός μάς διδάσκει να αμφισβητούμε το status quo και να υπερασπιζόμαστε τα δικαιώματα των περιθωριοποιημένων ομάδων. Αυτή η υπεράσπιση δεν μπορεί να αφήνει εκτός τα άτομα που εργάζονται στο σεξ. Είναι κρίσιμης σημασίας να αγωνιστούμε ώστε να μην ωθούνται πλέον στη σκιά, αλλά να αναγνωρίζονται ως άτομα με προσωπική βούληση, που αξίζουν δικαιώματα, σεβασμό και προστασία. Λαμβάνοντας υπόψη την πολυφωνία εντός του φεμινιστικού κινήματος και την αμφισβήτηση της ελεύθερης βούλησης στη σεξουαλική εργασία, είναι απαραίτητο φυσικά να συνεχιστεί αυτή η περίπλοκη συζήτηση. Την ίδια ώρα όμως, είναι ακόμα πιο απαραίτητο να συμμαχήσουμε για την προστασία των ατόμων που ήδη πλήττονται από την ανυπαρξία ενός συστήματος που θα εξασφαλίζει ότι εργάζονται προστατευμένα και με αξιοπρέπεια.
* Εκτός από την πορνεία, η συγκεκριμένη μέρα περιλαμβάνει δράσεις κατά της πoρνογραφίας, του τηλεφωνικού και cyber sex, του επαγγελματικού στριπτίζ, του ερωτικού μασάζ, και των ερωτικών αγγελιών σε οποιοδήποτε μέσο.
