Η στήλη του χρονογραφήματος στην εφημερίδα που έγραφα, νεαρός δάσκαλος τότε, πήγαινε πολύ καλά1. Και ο εκδότης και εγώ ήμασταν πολύ ευχαριστημένοι, ώσπου έφτασε η περίοδος των “Ιουλιανών”. Οι μεγαλύτεροι θα θυμούνται τη σύγκρουση του τότε νικητή των εκλογών Γεωργίου Παπανδρέου με το παλάτι και τις επιστολές που αντάλλαξαν με τον νεαρό βασιλιά Κωνσταντίνο. Θα θυμούνται, επίσης, την παραίτηση του Παπανδρέου και την εναλλαγή των υποψήφιων πρωθυπουργών που διόριζε ο βασιλιάς, αλλά δεν έπαιρναν ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή. Όλη αυτή η ιστορία οδήγησε σε μια ανώμαλη πολιτική κατάσταση, η οποία κορυφώθηκε με τη δραστηριοποίηση του παρακράτους, τη δολοφονία του Λαμπράκη, τη φυγή του Καραμανλή στο Παρίσι και κατέληξε στη χούντα των συνταγματαρχών.
Το γεγονός
Τότε, λοιπόν, δημοσιεύτηκε ένα κείμενό μου με τίτλο “Αδέξιος ο σκηνοθέτης, αδέξιοι και οι ηθοποιοί”. Δεν χρειάζεται πολύ μυαλό και γνώση για να καταλάβει κανείς, ότι σκηνοθέτης ήταν ο βασιλιάς και ηθοποιοί όλοι αυτοί που έμπαιναν από τη μια πόρτα, έπαιρναν την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης και έβγαιναν από την άλλη χωρίς να έχουν πάρει ψήφο εμπιστοσύνης.
Σάββατο πρωί, πέρασα από το βιβλιοπωλείο του Κονταργύρη2 για καλημέρα. Μόλις είχε κυκλοφορήσει η εφημερίδα. Εκείνος την είχε μπροστά του και διάβαζε. Με την καλημέρα μου σήκωσε το κεφάλι του. Αντί για καλημέρα άστραψε και βρόντηξε. Άφησε την εφημερίδα στο γραφείο του, σηκώθηκε όρθιος, έστριψε το κεφάλι προς το μέρος μου και με φωνή δυνατή, χωρίς άλλη κουβέντα, σαν να είχε συμβεί κάτι πολύ σοβαρό είπε.
– Καλά, δεν έχεις καθόλου μυαλό στο κεφάλι σου; Τι είναι αυτά που γράφεις εδώ; και έδειξε με τον δείκτη του δεξιού του χεριού το χρονογράφημα. Στη Μεγαλόπολη ήλθες να δείξεις τα δημοκρατικά σου αισθήματα; Να δω τώρα πως θα ξεμπλέξεις!
Κι εγώ που δεν μπορούσα να φανταστώ τα πράγματα έτσι, όπως τα εννοούσε ο Κονταργύρης είπα απορημένος:
– Τι κακό βλέπεις; Έτσι δεν είναι; Την αλήθεια γράφω.
– Εγώ δεν σού λέω τίποτε άλλο, παρατήρησε εκείνος. Όμως, καλού κακού, όταν βγεις έξω, να ’χεις το νου σου. Από κάποιες κουβεντούλες που πήρε το αφτί μου, αυτό δεν θα περάσει χωρίς επεισόδιο!
Και πράγματι δεν πέρασε χωρίς επεισόδιο. Ο Κονταργύρης είχε δίκιο. Με το που βγήκα στην πλατεία, χωρίς καλά καλά να το καταλάβω βρέθηκα περικυκλωμένος από μια ομάδα από οχτώ – δέκα τραμπούκους. Έβριζαν και απειλούσαν. Τά ’χασα. Δεν ήξερα τι να κάμω. Περιθώρια διαφυγής δεν είχα. Ο κύκλος γύρω μου ήταν κλειστός. Ακόμη δεν μπορώ να πιστέψω ότι αυτό που συνέβη ήταν πραγματικότητα. Νομίζω ότι ήταν ένα όνειρο. Δεν περίμενα τέτοιου είδους αντιδράσεις. Πίστευα ότι είχαμε δημοκρατία και πολιτικό πολιτισμό. Δυστυχώς, είχα μείνει πολύ πίσω.
Ο από μηχανής θεός
Ο γιατρός, ο Χαμηλομάτης, ένας σημαντικός άνθρωπος της πόλης, δημοκράτης και ανθρωπιστής, άκουσε τις φωνές και είδε τη σκηνή από το ιατρείο του, που ήταν στον πρώτο όροφο στη δεξιά πλευρά της πλατείας. Στο μεταξύ είχε μαζευτεί κόσμος. Εκείνος που είχε διαβάσει το χρονογράφημα, αναγνώρισε εμένα και μερικούς τραμπούκους και κατάλαβε. Κατέβηκε βιαστικά τις σκάλες, έτρεξε στο σημείο που ήμασταν ουρλιάζοντας, παραμέρισε τον κόσμο, ήλθε κοντά μου και άρχισε να φωνάζει:
-Δεν ντρέπεστε; Βρήκατε ένα ξένο άνθρωπο ανυπεράσπιστο να βγάλετε τα απωθημένα σας; Τι κακό έκαμε; Την αλήθεια λέει! Αλλά τις σας λέω; Σάμπως έχετε μυαλό να καταλάβετε τι συμβαίνει γύρω σας; Άντε διαλυθείτε! Πηγαίνετε στις δουλειές σας κι αφήσετε τον άνθρωπο ήσυχο!
Όταν συνήλθα από το σοκ, βρισκόμουν στο ιατρείο του Χαμηλομάτη. Τότε κατάλαβα ότι ο Κονταργύρης είχε δίκιο. Οι διαθέσεις τους ήταν άσχημες. Έμεινα για λίγο στο ιατρείο και είχα μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με το γιατρό. Εκείνος με βεβαίωσε ότι δεν υπάρχει περίπτωση να ξανασυμβεί αυτό από τους ίδιους ανθρώπους.
-Τώρα που κατάλαβαν ότι είσαι δικός μου άνθρωπος δεν θα σε ξαναενοχλήσουν. Τους περισσότερους από αυτούς τους βλέπω και τους παρακολουθώ ως γιατρός, χωρίς να τους παίρνω χρήματα. Φτωχοί και κακομοίρηδες είναι. Κι αυτό με στενοχωρεί περισσότερο. Αντί να ανοίξουν τα μάτια τους, να βάλουν το μυαλό τους να δουλέψει και να καταλάβουν πού πάνε, κάνουν τους υπηρέτες των παρακρατικών!
Συζήτηση
Συμφώνησα με το γιατρό και αρκέστηκα να προσθέσω μόνο.
– Φαίνεται, γιατρέ, ότι χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμη για να γυρίσει ο ήλιος. Κι αυτό αφορά ιδιαίτερα εμάς τους εκπαιδευτικούς. Δουλειά μας είναι, εκτός από το «βου» και «α» «βα» να βοηθήσουμε το λαό μας να μορφωθεί. Να μάθει να κρίνει και να αξιολογεί καταστάσεις. Να συμμετέχει ενεργά στα κοινά με ωριμότητα, χωρίς κομματικές επιλογές και φανατισμούς. Θα τα καταφέρουμε άραγε; Tί λέτε;
Με τις σκέψεις αυτές έκλεισε η συζήτηση με το γιατρό. Τον ευχαρίστησα κι έφυγα.
Όμως για πολλές μέρες με απασχολούσαν ερωτήματα όπως:
– Καλά, έχουμε μείνει τόσο πίσω στον πολιτικό πολιτισμό;
– Δηλαδή δεν υπάρχει δημοκρατία στον τόπο που τη γέννησε;
Και δεν έφτανε αυτό. Είχα και τον ταχυδρόμο, ένα νέο άνθρωπο, που με τσιγκλούσε κάθε φορά που περνούσε από το σχολείο για την αλληλογραφία.
– Δάσκαλε, πώς βλέπεις τα πράγματα; Θα έχουμε εμφύλιο;
Προσπαθούσα να καθησυχάζω τον ταχυδρόμο, αλλά ο ίδιος δεν θεωρούσα τίποτα βέβαιο. Η πολιτική κατάσταση ήταν πολύ τεταμένη. Χαώδης! Όλα κρέμονταν από μια κλωστή. Όλα τα σενάρια, από το πιο απλό μέχρι το πιο ακραίο και επικίνδυνο, παίζανε.
Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε. Σήμερα απολαμβάνουμε τη δημοκρατία! Όμως η πολιτική ανωριμότητα που χαρακτήριζε το λαό μας σε παλιές εποχές, με τις παλινωδίες και τη διχόνοια που συχνά τη συνόδευαν, έχουν κοστίσει στη χώρα μας εθνικές καταστροφές και καθυστερήσεις στην ανάπτυξή της.
Θα μου πείτε, τι μας τα λες αυτά και μάλιστα μετά από τόσα χρόνια; Είναι καλό πότε πότε να θυμούμαστε τα παλιά για να χαιρόμαστε το παρόν και προσβλέπουμε σωστά στο μέλλον.
1. Πρέπει να σημειώσω ότι η στήλη αυτή δεν είχε καμιά σχέση με κόμματα και κομματικές επιλογές.
2. Η σχέση μου με τον Κονταργύρη, ένα σοβαρό ηλικιωμένο, δημοκρατικό άνθρωπο, ανάπηρο πολέμου, ήταν σχέση παιδιού – γονιού. Εκείνος κοντά στα εβδομήντα κι εγώ είκοσι τεσσάρων. Άλλοτε μιλούσαμε ως πατέρας και γιος και άλλοτε ως ίσος προς ίσο, ανάλογα με το θέμα μας.
