Χρυσόστομος Παπασπύρου

Ο Χρυσόστομος Παπασπύρου είναι ανήκοος (κωφός) από ηλικία 3 ετών, πτυχιούχος της Σχολής Φυσικών και Μαθηματικών Επιστημών Πανεπιστημίου Αθηνών (πτυχίο χημείας) με περαιτέρω σπουδές στην οργανική χημεία στο Ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Ζυρίχης (ΕΤΗ) και διδακτορικές σπουδές στην γλωσσολογία των κινηματικών (νοηματικών) γλωσσών στην Σχολή Γλωσσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Αμβούργου. Γνωρίζει επτά γλώσσες. Είναι το ιστορικά πρώτο στην Ευρώπη ανήκοο άτομο που έλαβε διδακτορικό στην γλωσσολογία (το 1990) και εισηγήθηκε την συστηματική εφαρμογή της δίγλωσσης και διαπολιτισμικής εκπαιδεύσεως των ανηκόων στην Ελλάδα (το 1996). Από το 1984 υπηρετεί ως εκπαιδευτικός στο Ειδικό Γυμνάσιο και Ειδικό Λύκειο Κωφών & Βαρηκόων Αθηνών στην Αγία Παρασκευή Αττικής (από το 2009 μέχρι σήμερα είναι Διευθυντής στα σχολεία αυτά) διδάσκοντας τα μαθήματα του φυσικού και του φυσιογνωστικού κλάδου με την δίγλωσση εκπαίδευση και αναλαμβάνοντας προγράμματα αγωγής υγείας, περιβαλλοντικής αγωγής, καθώς επίσης και διακρατικά προγράμματα σε συνεργασία με άλλα σχολεία ανηκόων της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Παράλληλα δραστηριοποιείται και ως επιστημονικός συνεργάτης των Πανεπιστημίων Αθηνών και Αμβούργου, στο οποίο διετέλεσε το 2002 επισκέπτης καθηγητής, με διδακτικά και ερευνητικά καθήκοντα στους τομείς της θεωρητικής γλωσσολογίας κινηματικών γλωσσών και της καταγραφής τους, καθώς επίσης και της δίγλωσσης εκπαιδεύσεως των ανηκόων, και επίσης διετέλεσε στο ίδιο Πανεπιστήμιο από το 2003 μέχρι και το 2005 επιστημονικός υπεύθυνος γλωσσολογικού προγράμματος για την καταγραφή της γραμματικής της Γερμανικής Νοηματικής Γλώσσας (DGS). Σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας & Πολιτισμού της Κύπρου ηγήθηκε γλωσσολογικού προγράμματος (2007-2011) καταγραφής του λεξιλογίου και της γραμματικής της Κυπριακής Νοηματικής Γλώσσας. Έχει δημοσιεύσει γύρω στις 50 επιστημονικές μελέτες για τις κινηματικές γλώσσες και την εκπαίδευση των ανηκόων, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και 6 βιβλία και 4 οπτικοί δίσκοι CD/DVD.

❝Το γλωσσικό φαινόμενο είναι εκείνο ακριβώς που θεμελιώνει την ανθρώπινη φύση μας, η ειδοποιός μας διαφορά από όλα τα άλλα έμβια όντα.❞

❝Έπρεπε να είμαι συγχρόνως και υποκείμενο και αντικείμενο της μελέτης μου.Έπρεπε συνεχώς να είμαι σε εγρήγορση, να μην συγχέω τους δύο αυτούς ρόλους, του υποκειμένου και του αντικειμένου.❞

Αποκλειστική Συνέντευξη στο meallamatia.gr

Έχετε διδακτορικές σπουδές στην γλωσσολογία, στην Σχολή Γλωσσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Αμβούργου. Γι’ αυτό και σας ρωτώ: Ανήκοος ή κωφός; Και κινηματική ή νοηματική γλώσσα; Ποιός είναι κάθε φορά ο σωστός όρος και τι διαφορές έχουν μεταξύ τους;

Χ.Π.: Οι όροι “ανήκοος/-η/-ο” και “κινηματική γλώσσα” αποτελούν δικές μου προτάσεις για δόκιμους επιστημονικούς όρους που δηλώνουν με ακρίβεια, αξιοπιστία και σαφήνεια αυτά που συνηθίζουμε να δηλώνουμε με τους τρέχοντες όρους “κωφός/-ή/-ό” και “νοηματική γλώσσα”, αντίστοιχα. Οι λέξεις σε καμμία περίπτωση δεν είναι αξιολογικά ουδέτερες, αλλά κουβαλάνε μέσα στην εξέλιξή τους όλες τις συνυποδηλώσεις, με τις οποίες έχουν φορτιστεί κατά την πορεία της χρήσης τους. Στην επιστήμη είναι επιθυμητό οι όροι που δηλώνουν τις εκάστοτε υπό μελέτη έννοιες να διαθέτουν ακρίβεια, αξιοπιστία και σαφήνεια, να είναι δηλαδή κατά το δυνατόν απαλλαγμένες από συνυποδηλώσεις. Στα αρχαία ελληνικά η δήλωση της ακουστικής ικανότητας ξεκινά από το ένα άκρο του φάσματος που λέγεται ευηκοΐα και καταλήγει στο άλλο άκρο που λέγεται ανηκοΐα, ενώ κάπου στην μέση είναι η βαρηκοΐα. Όσο για τον όρο “κινηματική γλώσσα”, οφείλω να τονίσω ότι, από την στιγμή που σε κάθε γλώσσα συνάπτεται ένα νοηματικό περιεχόμενο με μία συγκεκριμένη εκάστοτε μορφή, στην ουσία όλες οι φυσικές γλώσσες του ανθρώπου είναι νοηματικές. Επομένως το είδος της γλωσσικής μορφής θα πρέπει να δηλώνεται διαφοροποιητικά. Οι κινηματικές γλώσσες αντιδιαστέλλονται προς τις φθογγόγλωσσες, εν όσω οι πρώτες αποτελούν αρθρωτικά μορφώματα των κινήσεων των χεριών, του προσώπου και του σώματος, ενώ οι δεύτερες αποτελούν αρθρωτικά μορφώματα συνδυασμών των φωνητικών χορδών με τις διαμορφώσεις της στοματοφαρυγγικής κοιλότητας. Ο χρόνος θα δείξει, εάν και κατά πόσον οι προτεινόμενοι αυτοί όροι θα γίνουν ευρέως αποδεκτοί.

Είστε το ιστορικά πρώτο στην Ευρώπη ανήκοο άτομο που έλαβε διδακτορικό στην γλωσσολογία. Πόσο δύσκολο ήταν αυτό και ποιες ακριβώς δυσκολίες αντιμετωπίσατε μέχρι να φτάσετε στο στόχο σας;

Χ.Π.: Ήταν ένα εγχείρημα πολύ δύσκολο και απαιτητικό. Η βασική δυσκολία ήταν να πειστεί η ακαδημαϊκή κοινότητα για το ότι είχα την ικανότητα να κάνω διδακτορικό στις ανθρωπιστικές επιστήμες, αν και προερχόμουν από τις φυσικές επιστήμες, διότι το βασικό μου πτυχίο και οι συνεπακόλουθες σπουδές που είχα κάνει μετά από την λήψη του πτυχίου μου ήταν στην χημεία. Όμως, είχα ήδη μία καλά εμπεδωμένη κλασσική παιδεία από τα μαθητικά μου χρόνια, η οποία με βοήθησε να αντεπεξέλθω στις θεωρητικές απαιτήσεις της γλωσσολογίας. Επίσης, μία ιδιαίτερη δυσκολία ήταν ο τρόπος, με τον οποίο μελετούσα το γλωσσικό φαινόμενο και μέσα μου, ως βίωμα, και έξω από μένα, ως αποστασιοποιημένη γνώση προς μελέτη και κριτική προσέγγιση. Στην χημεία έχεις τα όργανα και τα ποτήρια με τα υγρά σου πάνω στον πάγκο εργασίας, κάνεις τις αντιδράσεις σου, κρατάς το ημερολόγιό σου, βγάζεις τα αποτελέσματά σου, αναλύεις, συνθέτεις, ερμηνεύεις, καθάρισες. Εγώ είμαι εδώ, αυτά είναι εκεί, παστρικά και σταράτα διαχωρισμένα. Στην γλωσσολογία δεν είναι έτσι. Το γλωσσικό φαινόμενο είναι εκείνο ακριβώς που θεμελιώνει την ανθρώπινη φύση μας, η ειδοποιός μας διαφορά από όλα τα άλλα έμβια όντα. Έπρεπε να είμαι συγχρόνως και υποκείμενο και αντικείμενο της μελέτης μου. Έπρεπε συνεχώς να είμαι σε εγρήγορση, να μην συγχέω τους δύο αυτούς ρόλους, του υποκειμένου και του αντικειμένου. Αυτή η απαίτηση, σε συνδυασμό με το πολύωρο διάβασμα, με έφερε συχνά στα όρια της κατάρρευσης, κινδύνεψα μάλιστα να χάσω το ένα μου μάτι. Η πολύ καλή συνεργασία, όμως, με τους επιβλέποντες καθηγητές μου και με το προσωπικό του Ινστιτούτου που έκανα το διδακτορικό μου, με στήριξε αποφασιστικά.

Πόσο εύκολο ήταν για εσάς να μάθετε επτά γλώσσες; Μπορεί ένας κωφός σήμερα να μάθει εύκολα μια ξένη γλώσσα;

Χ.Π.: Προσωπικά θα έλεγα ότι η αποτελεσματική εκμάθηση περισσοτέρων γλωσσών έχει να κάνει με τα εσωτερικά κίνητρα και με την στάση μας απέναντι στην γλώσσα εν γένει. Από μικρός είχα μέσα μου πάντα μία βαθιά επιθυμία: Να κοιμηθώ ένα βράδυ και να ξυπνήσω την άλλη μέρα έχοντας μάθει όλες τις γλώσσες του κόσμου… Αυτό ίσως φαντάζει ουτοπικό, δείχνει, ωστόσο, την στάση μου απέναντι στο θαυμαστό φαινόμενο της γλώσσας. Είχα πάντα εσωτερικά κίνητρα να μάθω γλώσσες. Τώρα που έχω ωριμάσει, μπορώ να διατυπώσω με σαφήνεια ποιά ήταν αυτά τα κίνητρα. Ήταν η (άδηλη τότε και μη συνειδητοποιημένη) βεβαιότητα του ότι κάθε παραπάνω γλώσσα θα με έφερνε όλο και πιο κοντά σε μία αξιόπιστη ερμηνεία του κόσμου. Δεν έχω αυταπάτες, κατανοώ ότι είμαι τώρα ένα συμβολικό υποκείμενο χάρη στις γλώσσες μου, και μάλιστα είμαι περήφανος γι’ αυτό. Φροντίζω και καλλιεργώ διαρκώς όλες τις γλώσσες που έχω εμπεδώσει με μεράκι και στοργή. Όσο για το αν μπορεί σήμερα ένας ανήκοος να εκμάθει εύκολα μία ξένη γλώσσα, η απάντηση μου είναι πάλι η ίδια: τα εσωτερικά κίνητρα. Υπάρχουν ευήκοοι που μαθαίνουν εύκολα ξένες γλώσσες και ευήκοοι που δεν μπορούν να εκμάθουν καμμία πέρα από την μητρική τους. Παρομοίως και για τους ανήκοους. Θυμάμαι πολύ παλιά στην Ελβετία, τότε που έκανα τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στην οργανική χημεία, ότι είχα γνωρίσει ένα ανήκοο άτομο που γνώριζε οκτώ γλώσσες, μεταξύ αυτών και τα αρχαία ελληνικά, είχα καταμαγευτεί, είχα συγκλονιστεί… Στο Αμβούργο, που έκανα το διδακτορικό μου, οι ανήκοοι συνάδελφοί μου γνώριζαν συνήθως δύο με τρεις γλώσσες, κάποιοι και τέσσερες. Και, όπως θα ήταν αναμενόμενο, ο επιβλέπων καθηγητής μου γνώριζε οκτώ γλώσσες, μεταξύ αυτών και τα αρχαία ελληνικά και τα σανσκριτικά.

❝Κάνοντας μία ανασκόπηση των εξελίξεων από το 1984 μέχρι σήμερα, διαπιστώνω ότι η ειδική εκπαίδευση ανηκόων στην χώρα μας έχει περισσότερο ή λιγότερο τακτοποιηθεί, έχει βρει τον προσανατολισμό της. Απομένουν μερικά ακόμα που πρέπει να γίνουν και τα διεκδικούμε.❞

Σήμερα είστε Διευθυντής στο Ειδικό Γυμνάσιο και Ειδικό Λύκειο Κωφών & Βαρηκόων Αθηνών στην Αγία Παρασκευή Αττικής: Πόσο εύκολη είναι η εκπαίδευση των μαθητών σας αυτά τα δύο lock down που έχουμε ζήσει και όσο διαρκεί η πανδημία; Αντιμετωπίζετε δυσκολίες και αν ναι ποιες;

Χ.Π.: Κατά το πρώτο απαγορευτικό την περασμένη άνοιξη, που είχαν κλείσει όλα ανεξαιρέτως τα σχολεία, βιώσαμε μία ενδιαφέρουσα εμπειρία με την τηλεκπαίδευση. Παρατηρήσαμε, ωστόσο, ότι τα παιδιά είχαν κουραστεί, είχαν εξουθενωθεί, αγωνιούσαν να ξαναβρεθούν μαζί στο σχολείο διά ζώσης. Κατά το δεύτερο απαγορευτικό που περνάμε τώρα, που κατ’ εξαίρεση μόνο τα ειδικά σχολεία λειτουργούν διά ζώσης, εμείς κάνουμε κανονικά την δουλειά μας με δραστικές όμως τροποποιήσεις, ώστε να είμαστε σύννομες/-οι προς το υγειονομικό πρωτόκολλο. Οι τροποποιήσεις αυτές αποδείχθηκαν όντως κουραστικές και για τις/τους εκπαιδευτικούς και για τα παιδιά. Κάνουμε υπομονή. Πάντως, σε μία προσπάθεια να κάνω μία σύγκριση ανάμεσα στην διά ζώσης και στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, συνάγω ότι για τα δικά μας παιδιά η διά ζώσης εκπαίδευση είναι λιγότερο κουραστική, ενέχει λιγότερες δυσκολίες. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση οφείλει να αντιμετωπίζεται μόνο ως λύση έσχατης ανάγκης. Πάντως ήταν μία πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία που μάς έβαλε σε γόνιμους προβληματισμούς.

Υπηρετείτε σχεδόν 40 χρόνια την εκπαίδευση των κωφών. Τι διεκδικείτε από την πολιτεία ώστε να γίνουν καλύτερα τα πράγματα σε αυτόν τον τομέα;

Χ.Π.:  Κρίνω ότι όλα σχεδόν τα αιτήματα που διεκδικούσαμε από την πολιτεία παλαιότερα, κυρίως κατά τις δεκαετίες του 80 και του 90, έχουν στο μεταξύ γίνει καθημερινή πραγματικότητα. Κάνοντας μία ανασκόπηση των εξελίξεων από το 1984 (που άρχισα να εργάζομαι ως εκπαιδευτικός ανηκόων) μέχρι σήμερα, διαπιστώνω ότι η ειδική εκπαίδευση ανηκόων στην χώρα μας έχει περισσότερο ή λιγότερο τακτοποιηθεί, έχει βρει τον προσανατολισμό της. Απομένουν μερικά ακόμα που πρέπει να γίνουν και τα διεκδικούμε, όπως π.χ. η θεσμοθέτηση τεσσάρων κανονικών και διαβαθμισμένων τάξεων για το Ειδικό Γυμνάσιο και τεσσάρων για το Ειδικό Λύκειο (και όχι όπως είναι σήμερα με τρεις κανονικές τάξεις και μία προκαταρκτική το καθένα), λόγω αποδεδειγμένων συγκυριών που απορρέουν από την οπτική αντίληψη, καθώς επίσης και η ένταξη της ελληνικής κινηματικής γλώσσας και της κινηματικής λογοτεχνίας μέσα στο ωρολόγιο διδακτικό πρόγραμμα (πράγμα όμως που προϋποθέτει την τυπική εκπροσώπηση της ελληνικής κινηματικής γλώσσας σε κάποιο τμήμα γλωσσολογίας ΑΕΙ της χώρας μας, που δεν έχει ακόμα συμβεί). Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η εκπαίδευση αποτελεί αναπόσπαστο ζωντανό κομμάτι της ίδιας της κοινωνίας, οπότε κάτι που διεκδικούμε για την εκπαίδευση διυφαίνεται με όλα τα κοινωνικά αιτήματα. Παραδείγματος χάριν, ένα σημαντικότατο θέμα διεκδίκησης είναι και οι λεγόμενες Σχολές Γονέων, οι οποίες ξεκίνησαν στις Σκανδιναβικές χώρες εδώ και δεκαετίες, αλλά δεν έχουν ακόμα εδραιωθεί σε πολλές χώρες. Διεκδικούμε Σχολή Γονέων για τους γονείς και κηδεμόνες των μαθητών μας, διότι είναι αυτονόητο. Δεν είμαστε όλοι οι άνθρωποι έτοιμοι να γίνουμε σωστοί γονείς για τα παιδιά μας. Χρειαζόμαστε καθοδήγηση και υποστήριξη.

Κατά τη γνώμη σας, πρέπει να μιλάμε για «κοινότητα» ή για «κοινωνία» των κωφών;

Χ.Π.: Και οι δύο αυτές έννοιες έχουν νόημα, ανάλογα με το εκάστοτε θεωρούμενο πλαίσιο αναφοράς. Όταν κάνουμε λόγο για ζητήματα των ανηκόων σε σχέση με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, τότε μιλάμε για κοινότητα (σε μία χώρα) ή κοινότητες (σε περισσότερες από μία χώρες) ανηκόων. Όταν, όμως, το πλαίσιο αναφοράς διευρύνεται πολύ και αγκαλιάζει ολόκληρη την ανθρωπότητα, τότε μπορούμε να μιλάμε για κοινωνία των ανηκόων, με παρόμοιο τρόπο, με τον οποίο στην ιστορία και στην κοινωνιολογία κάνουμε λόγο για κοινωνία του άστεως και για κοινωνία της υπαίθρου, για προβιομηχανική, βιομηχανική και μεταβιομηχανική κοινωνία, για κοινωνία των εθνών κλπ. Συνήθως, όμως, κάνουμε λόγο για κοινότητες ανηκόων, διότι εκείνο που ενδιαφέρει την επιστήμη είναι οι σχέσεις με το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο με ό,τι αυτό συνεπάγεται – ένταξη, αποκλεισμός, συμπερίληψη, κοινωνιοδυναμικές πλευρές κλπ.

Είναι εύκολη η επαγγελματική αποκατάσταση των ανθρώπων με ακουστική αναπηρία σήμερα;

Χ.Π.: Οπωσδήποτε είναι ευκολότερη – και κυρίως δικαιότερη – απ’ ότι ήταν στο παρελθόν. Όταν ο νομοθέτης μεριμνά και αναγνωρίζει μία δυσμενή συγκυρία, με αποτέλεσμα να μπορεί να προτείνει τρόπους και διαδικασίες αντιστάθμισης των όποιων δυσχερειών, τότε παρατηρούμε μία καλή εικόνα (και) στην επαγγελματική αποκατάσταση. Σε κάποιες χώρες αυτή η αντιστάθμιση φαίνεται περισσότερο αποτελεσματική, σε κάποιες άλλες λιγότερο. Ωστόσο, σε σύγκριση με το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, οι ανήκοοι δυσκολεύονται περισσότερο στην επαγγελματική τους αποκατάσταση. Εδώ έχουμε να κάνουμε με την αντιμετώπιση της ανισότητας των ευκαιριών και με την επικοινωνιακή προσβασιμότητα, όπου σημειώνεται μία διαρκώς πληρέστερη πρόοδος.

❝Διακατεχόμαστε από την διανοητική πλάνη ότι αποδεχόμαστε ο ένας τον άλλο, ενώ στην ουσία επιδιώκουμε την συμμόρφωση προς ό,τι θεωρούμε ως “πολιτικώς ορθό”. Η γνήσια αλληλαποδοχή δεν έχει να κάνει τόσο με την “πολιτική ορθότητα” όσο με την αναγνώριση της διαφορετικότητας και την εξοικείωση με αυτή.❞

Έχουμε κάνει βήματα ως κοινωνία για την κοινωνική ένταξη των κωφών και βαρηκόων συμπολιτών μας; Τι πρέπει ακόμα να γίνει για να μην έχουμε περιθωριοποίηση των συνανθρώπων μας με ακουστική αναπηρία;

Χ.Π.: Βεβαίως, βήματα ως κοινωνία έχουμε κάνει. Και αυτό δεν περιορίζεται μόνο σε άτομα με ακουστική αναπηρία, αλλά αναφέρεται σε όλα τα άτομα με αναπηρία. Ωστόσο, υπάρχουν κατά την γνώμη μου δύο πολύ σημαντικά ζητήματα, τα οποία όλοι μας οφείλουμε να επεξεργαστούμε, προκειμένου να αποφύγουμε εντελώς την περιθωριοποίηση και τον κοινωνικό αποκλεισμό κάποιων συνανθρώπων μας. Το ένα από αυτά είναι η έννοια της αναπηρίας αυτής καθ’ εαυτής, η οποία σε πολύ μεγάλο βαθμό αναδεικνύεται ως κοινωνική κατασκευή. Φαίνεται ιδιαίτερα δύσκολο να κατανοήσουμε ότι έχουμε ήδη κατασκευάσει κοινωνικά μία εικόνα των ανθρώπων με αναπηρία προτού κιόλας ασχοληθούμε με τις πραγματικές ανάγκες αυτών των ανθρώπων και να κινηθούμε προς την κατεύθυνση της αντιστάθμισής τους. Το άλλο ζήτημα – που ως ένα βαθμό διυφαίνεται με το προηγούμενο – είναι η έννοια της αλληλαποδοχής. Διακατεχόμαστε από την διανοητική πλάνη ότι αποδεχόμαστε ο ένας τον άλλο, ενώ στην ουσία επιδιώκουμε την συμμόρφωση προς ό,τι θεωρούμε ως “πολιτικώς ορθό”. Η γνήσια αλληλαποδοχή δεν έχει να κάνει τόσο με την “πολιτική ορθότητα” όσο με την αναγνώριση της διαφορετικότητας και την εξοικείωση με αυτή. Και, το τονίζω, η διαφορετικότητα αναφαίνεται σε ποικίλα επίπεδα, αναδεικνύει ποικίλες όψεις και διαβαθμίσεις, ορισμένες από τις οποίες είναι όντως πάρα πολύ δύσκολες στην αφομοίωση τους.

Ποιες διαφορές έχουν η Ελληνική Γλώσσα με την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα;

Χ.Π.: Πέρα από την – προφανή – διαφορά στα φυσικά τους υποστρώματα (η μία είναι ακουστικοφωνητική και η άλλη οπτικοκινητική), υπάρχουν πολλές αποφασιστικές διαφορές σε μορφολογικό, συντακτικό και σημασιολογικό επίπεδο. Μερικές από αυτές είναι: (α) Οι λέξεις της ΝΕ παγιώνονται σε συγκεκριμένες γραμματικές κατηγορίες, ενώ οι λέξεις της ΕΝΓ „γλιστράνε“ σε περισσότερες γραμματικές κατηγορίες, (β) η σύνταξη των προτάσεων στην ΝΕ στηρίζεται περισσότερο στην μορφολογία, ενώ η αντίστοιχη σύνταξη στην ΕΝΓ εξαρτάται απόλυτα από την σημασιολογία, (γ) η ΕΝΓ διαθέτει κανονικές ολοφραστικές προτάσεις, ενώ η ΝΕ όχι (εκτός από την περίπτωση των ολοφραστικών προτάσεων που παρατηρούνται στα μικρά παιδιά), (δ) η ΝΕ διαθέτει γραμματικά εκφραζόμενη παθητική σύνταξη, ενώ η ΕΝΓ όχι, (ε) η ΕΝΓ διαθέτει αναρίθμητες παραγωγικές λέξεις, ενώ η ΝΕ εφαρμόζει την παραγωγή λέξεων μόνο σε ένα πλαίσιο μορφολογικών κανόνων, (στ) οι γραμματικές κατηγορίες της ΝΕ και της ΕΝΓ δεν αντιστοιχούν μία προς μία, και (ζ) στο σύνολο τους η μεν ΝΕ είναι γραμμική, ενώ η ΕΝΓ ολιστική. Οι διαφορές αυτές ως ένα βαθμό οφείλονται στην διαφορά του φυσικού υποστρώματος: Στην ΝΕ η μορφή, η κίνηση, ο χώρος και ο χρόνος εκφράζονται διαδοχικά σε σειρά, ενώ στην ΕΝΓ έχουμε την συγκυρία του „όλα σε ένα“.

Ποιες διαφορές έχουν η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα με τη Διεθνή Νοηματική Γλώσσα;

Χ.Π.: Πρώτα πρώτα θα μού επιτρέψετε να κάνω μία διευκρίνιση: Δεν είναι ορθό να μιλάμε για “διεθνή νοηματική/κινηματική γλώσσα”. Υπάρχει ένας θεσμοθετημένος κατάλογος από κοινές χειροκινητικές λέξεις, τις οποίες χρησιμοποιούν οι ανήκοοι από διάφορα μέρη του κόσμου στις συναντήσεις τους, ενόσω τίς εντάσσουν στις δικές τους νοηματικές γλώσσες. Πραγματικά, όμως, επιτυγχάνεται η επικοινωνία, διότι όλες οι νοηματικές γλώσσες του κόσμου χαρακτηρίζονται από κοινό γραμματικό ρυθμό (δομή συν λειτουργία). Μέσα από αυτή την διευκρίνιση καταλαβαίνουμε και την διαφορά από μία κανονική νοηματική γλώσσα, όπως την ΕΝΓ. Από την μία έχουμε απλώς μία λίστα από λέξεις που τίς χρησιμοποιούμε όλοι, από την άλλη έχουμε ένα πλήρως ανεπτυγμένο γλωσσικό σύστημα. Βέβαια, πρόσφατα έχει δημοσιευτεί μία γλωσσολογική έρευνα, σύμφωνα με την οποία οι διεθνείς αυτές λέξεις φαίνονται ότι τείνουν να εκλάβουν χαρακτήρα κανονικής γλώσσας, πράγμα, όμως, που αναμένεται να επιβεβαιωθεί σε μερικές δεκαετίες.

Πρέπει η νοηματική γλώσσα να διδάσκεται στα σχολεία;

Χ.Π.: Αν εννοείτε τα ειδικά σχολεία ανηκόων, σαφώς ναι. Για να περιοριστούμε στην χώρα μας, η δίγλωσση εκπαίδευση ανηκόων θεμελιώνεται στην ΕΝΓ και στην ΝΕ με ίσους όρους. Η ΕΝΓ δεν αρκεί, λοιπόν, να αποτελεί γλώσσα διδασκαλίας, αλλά οφείλει να ενταχθεί πλήρως στο ωρολόγιο πρόγραμμα ως γνωστικό αντικείμενο. Σε κάποια ειδικά σχολεία, όπου υπάρχουν ειδικοί εκπαιδευτικοί για την ΕΝΓ, αυτό γίνεται βαθμιαία γεγονός.

Τι ονειρεύονται οι μαθητές σας; Τι σας λένε για το μέλλον τους και για το μέλλον των ΑμεΑ στην Ελλάδα;

Χ.Π.: Οι μαθητές μου επιθυμούν να γίνουν αποδεκτοί από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο όπως αυτοί είναι. Ενοχλούνται, όταν η ιδιαιτερότητα τους γίνεται αφορμή για άνιση διαχείριση ή αντιμετώπιση. Είναι πρόθυμοι να ανακοινώσουν κάποια βασικά πράγματα για τους ίδιους, προκειμένου να επιτύχουν κατανόηση από τους άλλους. Ονειρεύονται μία μέρα που θα πάψουν οι άδικες διακρίσεις. Θα ήθελαν να έχουν μία καλή δουλειά, να κάνουν μία ευτυχισμένη οικογένεια και να ζήσουν με υγεία και ευτυχία – πράγμα που εύχονται ούτως ή άλλως όλοι οι άνθρωποι.