Η Χριστίνα Σαρρή γεννήθηκε στη Φλώρινα τον Αύγουστο του 1999. Λόγω του επαγγέλματος του πατέρα της, ο οποίος ήταν στρατιωτικός, ταξίδεψε κι έζησε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας κατά τη διάρκεια των παιδικών της χρόνων. Όταν ήταν δύο ετών, η οικογένειά της ανακάλυψε πως είχε αναπηρία όρασης που σταδιακά θα κατέληγε σε τύφλωση. Τα διάφορα προβλήματα που προέκυπταν στην καθημερινότητά της, όμως, δεν την εμπόδισαν ποτέ να κάνει τα όνειρά της πραγματικότητα! Ξεκίνησε να γράφει από πολύ μικρή ηλικία. Γράφει κυρίως μυθιστορήματα, διηγήματα και ποίηση, ενώ ταυτόχρονα παρακολουθεί διαδικτυακά μαθήματα δημιουργικής γραφής. Το 2016 τιμήθηκε με το Α’ Βραβείο Διηγήματος στον 8ο Πανελλήνιο Σχολικό Λογοτεχνικό Διαγωνισμό του Μορφωτικού Ομίλου Πετρούπολης για το διήγημά της “Αγάπη απέραντη σαν θάλασσα”, ενώ το 2017 εξέδωσε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο “Τελικά κέρδισα το στοίχημα;”. Στο παρελθόν έχει συμμετάσχει και οργανώσει ομιλίες για την αναπηρία σε σχολεία κι όχι μόνο. Λατρεύει τα ταξίδια, τα βιβλία και τα σεμινάρια συγγραφής, ψυχολογίας και επιχειρηματικότητας. Αγαπημένο της χόμπι είναι οι λάτιν χοροί. Σήμερα διαμένει στην Αθήνα συντροφιά με τη Luna, το σκύλο οδηγό που έχει γίνει τα μάτια της, και σπουδάζει ψυχολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

❝Αν είναι να ξεχωρίζω για κάτι,

θέλω αυτό να είναι τα λόγια και τα έργα μου

κι όχι το ότι τα κάνω ενώ δε βλέπω.❞

Συνέντευξη στον Βαγγέλη Αυγουλά

Β.Α.: Πώς ήταν η ζωή στην Ελασσόνα για μια έφηβη με πρόβλημα όρασης;

Χ.Σ.: Θα είμαι απόλυτα ειλικρινής. Για πολλά χρόνια ένιωθα εγκλωβισμένη. Η Ελασσόνα δεν είναι και ιδιαίτερα φιλική προς τους αναπήρους, αν και τελευταία βλέπω πως γίνονται κάποια μικρά βήματα ώστε να καταστεί λίγο πιο προσβάσιμη και αυτό με χαροποιεί. Ωστόσο θέλει δουλειά ακόμη. Όσο ήμουν εκεί είχα συμμετάσχει, ή είχα οργανώσει και η ίδια, κάποιες εκδηλώσεις εξοικείωσης των πολιτών με την αναπηρία. Όμως μιλάμε για μία κλειστή κοινωνία. Τα στερεότυπα δεν αλλάζουν εύκολα.

Οτιδήποτε κι αν έκανα κουβαλούσα πάντα την ταμπέλα της οπτικής αναπηρίας. Αυτό συχνά με έκανε να χάνω ευκαιρίες. Δεν ταίριαξα ποτέ με μια σταθερή παρέα, κάποιες φορές ένιωθα πως γινόμουν βάρος και απομακρυνόμουν διακριτικά η ίδια. Στο σχολείο δε μου ήταν δύσκολο το να προσαρμοστώ, αλλά το να δώσω στους γύρω μου να καταλάβουν πως δε χρειάζεται να είναι υπερπροστατευτικοί απέναντί μου. Συχνά με συνόδευαν με το ζόρι, με παρακολουθούσαν εν αγνοία μου, κόντεψα να χάσω σχολικές εκδρομές, κι όλα αυτά στο βωμό του να με προστατεύσουν! Όταν κατάφερνα κάτι ή πετύχαινα στόχους που έβαζα, πολλές φορές ένιωθα να με θαυμάζουν παραπάνω απ’ το φυσιολογικό, και συνήθως όχι για την ίδια την επιτυχία, αλλά για το γεγονός ότι “παρά την αναπηρία μου” (απεχθάνομαι αυτήν την έκφραση) είχα πετύχει. Δε μου άρεσε να ξεχωρίζω για το ότι δεν έβλεπα. Ακόμη και σήμερα, αν είναι να ξεχωρίζω για κάτι, θέλω αυτό να είναι τα λόγια και τα έργα μου κι όχι το ότι τα κάνω ενώ δε βλέπω.

Υπήρχαν άνθρωποι που πίστευαν σε μένα και που μου έδιναν ώθηση. Έγιναν στήριγμα για να βασίζομαι και να μπορώ να στοχεύω ψηλά, και τους ευγνωμονώ γι’ αυτό. Υπήρχαν, όμως, κι άλλοι που μου έβαλαν εμπόδια, ή μάλλον προσπάθησαν. Κάποιοι με υποτίμησαν, άλλοι δε με σεβάστηκαν, άλλοι αδιαφόρησαν, άλλοι επιχείρησαν να με αποθαρρύνουν… Το λυπηρό είναι πως οι περισσότεροι απ’ αυτούς είναι είτε συνομήλικοί μου, απ’ όπου και περίμενα πιο φρέσκο και ανοιχτό τρόπο σκέψης, είτε άνθρωποι του κοντινού μου περιβάλλοντος, οι οποίοι με ζούσαν σχεδόν καθημερινά και ήλπιζα πως είχαν καταλάβει ποια είμαι και τι μπορώ να καταφέρω! Δεν πειράζει. Δεν έχουν καμιά υποχρέωση να εκπληρώσουν τις προσδοκίες μου. Άλλωστε ούτε εγώ συμβιβάστηκα με το να εκπληρώσω τις δικές τους προσδοκίες για μένα!

Την Ελασσόνα την αγαπώ γιατί έχω ζήσει πολλά χρόνια εκεί. Επιλέγω να κρατήσω επαφές με τους ανθρώπους που εκτιμώ και που με εκτιμούν κι εκείνοι. Δε θα μπορούσα, βέβαια, να ζήσω εκεί μόνιμα. Ο τρόπος ζωής που με αντιπροσωπεύει δε χωράει στα όρια ούτε της Ελασσόνας ούτε καμιάς επαρχιακής πόλης. Δεν ξεχνάω, όμως, ότι από εκεί ξεκίνησα κι έριξα τα θεμέλια για να αρχίσω να χτίζω αυτό που είμαι και εξακολουθώ να γίνομαι σήμερα.

Β.Α.: Πώς πήρες την απόφαση να αφήσεις την ασφάλεια της οικογένειας σου και της πόλης σου και να έρθεις στην Αθήνα; Η απόφαση σου αυτή, σήμερα δικαιώθηκε εκ του αποτελέσματος;

Χ.Σ.: Το να έρθω στην Αθήνα είναι για μένα ίσως το καλύτερο πράγμα που έκανα ποτέ στη ζωή μου! Πάντα ζήλευα τη ζωή στην πόλη. Είμαι μεγαλωμένη στην επαρχία κι αυτό κάπου στα μέσα της εφηβείας μου άρχισε να με κουράζει. Από τα δεκαπέντε μου περίπου περίμενα πώς και πώς να ενηλικιωθώ και να ανοίξω τα φτερά μου. Η ήρεμη ζωή, οι αργοί ρυθμοί και η κλειστή κοινωνία δεν ήταν για μένα.

Δεν ήμουν αποφασισμένη απ’ την αρχή πως θα σπούδαζα συγκεκριμένα στην Αθήνα. Υπήρχαν πολλά ενδεχόμενα, πολλές επιλογές. Το έψαξα αρκετά, γνώρισα ανθρώπους που με ενέπνευσαν και με συμβούλεψαν και δεν ήταν λίγες οι φορές που άλλαξα γνώμη. Όμως την τελική απόφαση, εν μέρει και τη σημερινή μου πορεία, την χρωστάω σε σένα! Δε θα ξεχάσω ποτέ εκείνο το μεσημεράκι που συναντηθήκαμε για έναν καφέ στο Βόλο και, ενώ ένιωθα τόσο χαμένη και τόσο αναποφάσιστη σχετικά με το τι θέλω να κάνω στη ζωή μου, εσύ μου έδωσες χίλιους δυο λόγους να έρθω στην Αθήνα και τελικά με έπεισες. Αυτό για μένα τότε ήταν κάτι που δε θα τολμούσα ούτε στα πιο τρελά μου όνειρα! Ακόμη θυμάμαι την ημερομηνία εκείνης της συνάντησης και, αλήθεια σου λέω, την γιορτάζω κάθε χρόνο! Νιώθω μεγάλη ευγνωμοσύνη που βρέθηκες στο δρόμο μου και μ’ έκανες να πάρω την πιο σωστή απόφαση της ζωής μου! Και σου μιλάω ειλικρινά, δε σου τα λέω όλα αυτά επειδή μου παίρνεις εσύ τη συνέντευξη. Όλοι οι δικοί μου άνθρωποι ξέρουν πόσο πολύ εκτιμώ το ότι με βοήθησες να πάρω αυτήν την απόφαση!

Να σου πω την αλήθεια, δεν ένιωσα ποτέ πως άφησα την ασφάλεια της οικογένειάς μου, όπως το έθεσες. Μπορεί να βρίσκομαι μακριά απ’ τους δικούς μου, αλλά τους νιώθω πάντα κοντά μου και ξέρω πως αν χρειαστώ οτιδήποτε θα με στηρίξουν. Αυτό που άφησα πίσω μου είναι το υπερπροστατευτικό περιβάλλον. Είναι άλλο πράγμα η ασφάλεια κι άλλο η υπερπροστασία. Το πρώτο με κάνει να νιώθω δυνατή, το δεύτερο αδύναμη κι ανίκανη. Το ένα με κάνει να νιώθω αγάπη και ζεστασιά, το άλλο φόβο και (αυτο)λύπηση. Αγαπάω πολύ την οικογένειά μου και αναγνωρίζω πως όσα έχουν κάνει, σωστά ή λανθασμένα, δεν έχει σημασία, τα έχουν κάνει κι εκείνη από τη δική τους αγάπη για μένα. Την αίσθηση αυτή, όμως, της ανεξαρτησίας, της αυτονομίας, του δικαιώματος να φάω όσες φορές χρειαστεί το κεφάλι μου μέχρι να μάθω, αυτήν την αίσθηση δεν την αλλάζω με τίποτα! Δε μετανιώνω ούτε λίγο που ήρθα στην Αθήνα. Είμαι πραγματικά περήφανη που το έκανα. Εδώ ένιωσα στ’ αλήθεια ελεύθερη. Ελεύθερη στο να κάνω ό, τι θέλω, στο να χαράξω τη δική μου πορεία, στο να αναπτύξω όπως θέλω εγώ την προσωπικότητά μου κι όχι όπως περιμένουν οι γύρω μου. Κι όλα αυτά τα λέω ως νεαρή ενήλικη, όχι ως ανάπηρη! Όσα έκανα τα τελευταία τρία χρόνια δε θα τα έκανα ποτέ αν δεν είχα φύγει από το πατρικό μου.

Β.Α.: Σκύλος Οδηγός: τι σου προσφέρει στην καθημερινότητά σου και πόσο έτοιμη είναι η Ελλάδα να αγκαλιάσει αυτούς τους τετράποδους φύλακες αγγέλους των ατόμων με προβλήματα όρασης;

Χ.Σ.: Τι να πρωτοπώ γι’ αυτό; Η εμπειρία του να κινούμαι, ως τυφλή, με σκύλο οδηγό είναι πραγματικά μαγευτική. Πλέον αν χρειαστεί να βγω κάπου μόνο με το λευκό μπαστούνι νιώθω απόλυτα εκτεθειμένη. Με το σκύλο μου, τη Luna, περπατάω σαν να βλέπω. Ξέρεις, τα πρώτα δέκα χρόνια της ζωής μου έβλεπα πολύ καλύτερα απ’ ό, τι τώρα και μπορούσα να κινούμαι χωρίς μπαστούνι. Είχα να νιώσω τόσο άνετα στο δρόμο από τότε!

Μπορώ και περπατάω πια γρήγορα και με ασφάλεια. Μπορώ να βιάζομαι πλέον στο δρόμο, το πιστεύεις; Πράγμα που με το μπαστούνι είναι απαγορευτικό. Αν περπατάς βιαστικά με το μπαστούνι κινδυνεύεις να χτυπήσεις πάνω σε χίλια δυο εμπόδια. Με το σκύλο οδηγό δεν υπάρχει αυτός ο φόβος. Χάρη στους ελιγμούς που κάνει η Luna περνάω δίπλα από εμπόδια που δεν τα αντιλαμβάνομαι καν. Άλλες φορές έχει τύχει να με προστατεύσει από παγίδες που ποτέ δεν έμαθα τι ήταν. Της έδινα εντολή να προχωρήσει και, όχι απλώς με αγνοούσε, αλλά λες και είχε καρφωθεί στη θέση της και δεν κουνιόταν, όσο κι αν επέμενα. Απλούστατα η Luna έβλεπε κάτι μπροστά μας που εγώ δεν είχα προβλέψει πως θα συναντήσουμε. Ίσως να είχαν σκάψει το πεζοδρόμιο, ίσως να είχαν παρκάρει επάνω, δεν έχω ιδέα. Την εμπιστεύτηκα και με οδήγησε περιμετρικά. Ποτέ δεν έμαθα από τι σώθηκα εκείνη τη μέρα!

Στα διάφορα μέρη που επισκεπτόμαστε: πανεπιστήμιο, καταστήματα, μέσα μεταφοράς, δεν έχει τύχει να αντιμετωπίσουμε πρόβλημα. Όχι ακόμα τουλάχιστον. Είναι μετρημένες στα δάχτυλα οι φορές που έπρεπε να εξηγήσω τι ακριβώς κάνει αυτός ο σκύλος και γιατί βρίσκεται μαζί μου και πάντα πέρναγε το δικό μου, δηλαδή αυτό που ξεκάθαρα ορίζει η σχετική νομοθεσία. Συνήθως οι υπεύθυνοι ρίχνουν την ευθύνη στους πελάτες, ισχυριζόμενοι πως μπορεί εκείνοι να μη θέλουν τη Luna στον ίδιο χώρο μαζί τους. Όταν, όμως, λέω πως με την ίδια λογική μπορεί να μη θέλουν να λάβουν απόδειξη για όσα θα αγοράσουν ή να μη θέλουν να φορέσουν μάσκα κλπ, τότε νομίζω πως γίνεται κατανοητό πως δεν μπορεί ο καθένας να κάνει ό, τι θέλει ή δεν θέλει, λες κι είναι στο σπίτι του.

Αυτά, όμως, είναι, όπως είπα, σπάνιες περιπτώσεις. Προσωπικά είμαι τυχερή που πήρα σκύλο οδηγό σε μια περίοδο που ο κόσμος είναι ενημερωμένος για τη νομοθεσία και δε χρειάζεται να τραβήξω κι εγώ όσα τράβηξαν οι πρώτοι χειριστές στην Ελλάδα. Εκεί που ακόμη θέλουμε δουλειά είναι όσο αφορά στους περαστικούς στο δρόμο. Εκεί πραγματικά έχω κουραστεί να εξηγώ καθημερινά πως δεν κάνει να χαϊδεύεις το σκύλο μου, και βασικά κανέναν άλλο σκύλο, χωρίς να ζητήσεις πρώτα την άδεια! Δεν κάνει να του αποσπάς την προσοχή, δεν κάνει να βάζεις το κατοικίδιό σου μπροστά μου και, όχι, δεν έχει σημασία που απλώς μυρίζονται! Δεν κάνει να του κάνεις παιχνιδάκια τη στιγμή που περνάμε μια λεωφόρο ή που κατεβαίνουμε μια σκάλα, γιατί μπορεί να με σκοτώσεις, επειδή εσένα σου ήρθε να παίξεις με ένα ξένο σκυλί σε ακατάλληλη στιγμή. Είναι πράγματα που τα λέω ξανά και ξανά κάθε μέρα και γίνομαι δυσάρεστη. Παρεξηγιούνται κιόλας, κατάλαβες; Δε νομίζω ότι ζητάω κάτι παράλογο. Ακόμη και σκύλος οδηγός να μην ήταν η Luna, βλέπεις ότι αυτή τη στιγμή περπατάει δίπλα μου και πηγαίνουμε κάπου με μια χ ταχύτητα. Σίγουρα δεν ενδείκνυται η στιγμή για να παίξεις μαζί της! Είναι θέμα παιδείας το να σέβεσαι μια ομάδα ανθρώπου και σκύλου, οδηγού η μη, που συναντάς στο δρόμο. Όπως δε θα έκανες το ίδιο με ένα παιδί χωρίς την άδεια του γονέα του, έτσι πρέπει να φερθείς και με ένα άγνωστο σκυλί.

Νομίζω, ωστόσο, ότι όλα αυτά γίνονται από άγνοια κι όχι με κακή πρόθεση. Ο κόσμος εκεί έξω χρειάζεται περισσότερη εξοικείωση και ενημέρωση. Προσωπικά ποντάρω πολύ στις διάφορες δράσεις που γίνονται στα σχολεία. Σ’ αυτά τα παιδιά βασίζομαι και εναποθέτω τις ελπίδες μου. Και θα κλείσω, επιτέλους, γιατί αυτό είναι ένα πολύ αγαπημένο μου θέμα και δεν έχω βάλει γλώσσα μέσα τόση ώρα, λέγοντας ένα τεράστιο ευχαριστώ στο “Κέντρο Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος”, γιατί μου έκαναν το πολυτιμότερο δώρο! Εύχομαι να εκπαιδευτούνε σύντομα κι άλλα σκυλάκια, να αυξηθούν οι ομάδες τυφλών χειριστών και σκύλων οδηγών στη χώρα μας, όχι μόνο για να εδραιωθεί ακόμα περισσότερο ο συγκεκριμένος θεσμός, αλλά και για να βλέπουμε περισσότερους ανεξάρτητους ανθρώπους με οπτική αναπηρία εκεί έξω!

Β.Α.: Πες μας σύντομα τη συγγραφική σου ιστορία; Πώς ξεκίνησε να γράφεις; Από που αντλείς την έμπνευση σου; Τι να περιμένουμε να διαβάσουμε από σένα ως επόμενο σταθμό;

Χ.Σ.: Έμαθα να γράφω σε πολύ μικρή ηλικία, γύρω στα τέσσερά μου. Σύντομα οι γονείς μου προσπάθησαν να μου μάθουν να πληκτρολογώ στον υπολογιστή. Είχαν γράψει σε τετράγωνα αυτοκολλιτάκια την αλφαβήτα με μεγάλα γράμματα και τα είχαν κολλήσει καθένα στο αντίστοιχο πλήκτρο του πληκτρολογίου για να τα βλέπω και να μπορώ να γράφω. Το πρώτο πράγμα που έγραψα στον υπολογιστή ήταν ένα παραμυθάκι. Δυστυχώς δεν το κρατήσαμε. Έγραφα σε όλη μου την παιδική ηλικία, κυρίως ποιήματα, και παραμύθια.

Όταν μπήκα στην εφηβεία προσπάθησα να γράψω και το πρώτο μου μυθιστόρημα, το οποίο, όμως, δεν ολοκλήρωσα ποτέ, γιατί το έγραφα στο χέρι και στο μεταξύ η όρασή μου μειώθηκε. Τώρα πια πρέπει να το δακτυλογραφήσω αν θελήσω να το ολοκληρώσω. Ταυτόχρονα άρχισα να συμμετέχω σε διαγωνισμούς. Το 2016 κέρδισα Α’ Πανελλήνιο Βραβείο σε διαγωνισμό ερωτικού διηγήματος για το διήγημά μου “Αγάπη απέραντη σαν θάλασσα”, το οποίο μου άνοιξε το δρόμο για την έκδοση του πρώτου μου μυθιστορήματος. Ένα χρόνο αργότερα εξέδωσα το μυθιστόρημά μου “Τελικά κέρδισα το στοίχημα;” από τον εκδοτικό οίκο “Εντύποις”.

Αυτή τη στιγμή έχω ακόμη ένα ολοκληρωμένο μυθιστόρημα, μεγαλύτερο σε όγκο και πιο ώριμο, θα έλεγα, από το πρώτο μου, για το οποίο αναζητώ εκδοτική στέγη. Στο μεταξύ είμαι στο ξεκίνημα της συγγραφής ενός τρίτου βιβλίου, παιδικού αυτή τη φορά, με θέμα τους σκύλους οδηγούς και τη συμβολή τους στη ζωή των τυφλών. Είναι κάτι που προσωπικά δεν έχω συναντήσει στην ελληνική λογοτεχνική βιβλιογραφία και το θεώρησα μια καλή κι ενδιαφέρουσα πρόκληση για μένα.

Ωστόσο τα σχέδιά μου δεν περιορίζονται μόνο στη συγγραφή. Ετοιμάζομαι μέσα στο Νοέμβριο, και συγκεκριμένα στις 6 του μηνός, να ανοίξω ένα κανάλι στο YouTube με το όνομα “Christina’s Book Voice” στο οποίο θα αναλύω θέματα που έχουν σχέση με το χώρο του βιβλίου. Δεν είμαι έτοιμη να πω πολλά, διότι ακόμη το δουλεύω, όμως όσοι ενδιαφέρονται θα έχουν σύντομα νέα. Περισσότερες πληροφορίες κι ενημερώσεις πρόκειται να δημοσιεύσω στην ομώνυμη σελίδα μου στο facebook. Ελπίζω αυτό το νέο μου εγχείρημα να αρέσει.

Β.Α.: Πλησιάζεις στο πτυχίο σου στην ψυχολογία, πόσο εύκολες είναι οι σπουδές στην Ελλάδα του 2020 για έναν φοιτητή ή μια φοιτήτρια με αναπηρία; Ποιες δυσκολίες συναντάς στο Πανεπιστήμιο;

Χ.Σ.: Φοβάμαι πως δεν μπορώ να είμαι πολύ αντικειμενική, γιατί τις περισσότερες δυσκολίες της ζωής μου τις πέρασα κατά τα σχολικά μου χρόνια, οπότε οι προκλήσεις που αντιμετωπίζω στο πανεπιστήμιο είναι πλέον για μένα ρουτίνα. Θα δώσω, όμως, κάποια παραδείγματα, για να καταλάβει λίγο κι ο κόσμος για τι ρουτίνα μιλάω…

Τρία χρόνια τώρα, και πάμε για τέταρτο, σπουδάζω σε ένα πανεπιστήμιο που δεν έχει καν προσβάσιμη ιστοσελίδα. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει πως κάθε λίγο και λιγάκι αναρτώνται σημαντικές δημοσιεύσεις, τις οποίες, όμως, ένας φοιτητής με οπτική αναπηρία δεν μπορεί να παρακολουθεί. Έτσι συχνά αναγκάζομαι να βασίζομαι στην καλή πρόθεση των συμφοιτητών μου, ώστε να μη χάνω ανακοινώσεις, προθεσμίες κλπ, οι οποίες μπορούν ακόμη και να μου στοιχίσουν ολόκληρα εξάμηνα. Δεν μπορώ να κάνω μόνη τη δήλωση των μαθημάτων και των συγγραμμάτων μου, δεν μπορώ να γυρίσω μόνη ολόκληρο το κέντρο της Αθήνας για να παραλάβω τα βιβλία μου κι αναγκάζομαι να πληρώνω εταιρίες courier για να μου τα φέρνουν σπίτι, από τη στιγμή που δεν υπάρχει μέριμνα για τα ΑμεΑ. Αφού πάρω τα συγγράμματα πρέπει να απευθυνθώ στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου μου για να μου τα ψηφιοποιήσουν, οπότε εγώ τα παίρνω στα χέρια μου στα μέσα του εξαμήνου ή λίγο πριν τις εξετάσεις. Εναλλακτικά πρέπει να κόψω τη ράχη τους και να τα σκανάρω η ίδια, πράγμα που είναι πολύ χρονοβόρο, άσε που μετά θέλει και διόρθωση από κάποιον βλέποντα. Υπάρχουν εκδοτικοί οίκοι που αρνούνται να παραχωρήσουν στο πανεπιστήμιο τα συγγράμματά τους σε ηλεκτρονική μορφή, από φόβο μη διακινηθούν.

Στο χώρο του πανεπιστημίου μου είμαι αναγκασμένη να χρησιμοποιώ σκάλες, αφού τα ασανσέρ δεν έχουν προσβάσιμα σε τυφλούς πλήκτρα. Έπειτα πρέπει να ζητήσω από κάποιον να μου βρει την αίθουσά μου, επειδή η αρίθμηση των αιθουσών είναι γραμμένη μόνο στη γραφή των βλεπόντων. Τα μαθήματα γίνονται συχνά βασιζόμενα σε διαφάνειες, οι οποίες δε διαβάζονται από τους ηλεκτρονικούς αναγνώστες που χρησιμοποιούμε οι τυφλοί στους υπολογιστές μας. Οι καθηγητές δεν είναι πάντα συνεργάσιμοι και τις περισσότερες φορές πρέπει και πάλι να ζητήσω βοήθεια από συμφοιτητές για να βρω προσβάσιμες σημειώσεις, τις οποίες, όμως, πρέπει κάποιος να κάτσει και να τις φτιάξει εθελοντικά, δηλαδή όποτε και αν εκείνος θέλει. Ειδικά τώρα με τον κορονοϊό που τα μαθήματα γίνονται εξ αποστάσεως, αφού μου στείλει κάποιος συμφοιτητής τον αντίστοιχο σύνδεσμο για κάθε μάθημα, πρέπει να κάτσω και να βγάλω άκρη μόνη μου με τις μη προσβάσιμες πλατφόρμες, αν θέλω να παρακολουθώ τις διαλέξεις.

Αν μετά απ’ όλα αυτά έχω καταφέρει να προετοιμαστώ για τις εξετάσεις, τις περισσότερες φορές εξετάζομαι για δέκα λεπτά στους διαδρόμους του πανεπιστημίου και όχι σε κάποιο ήσυχο γραφείο, με αποτέλεσμα να μας διακόπτουν, να ακούγονται οι απαντήσεις μου, να αποσυντονίζομαι από φασαρία κλπ. Μου έχει τύχει να εξεταστώ ακόμη και στο προαύλιο του πανεπιστημίου, κάτω από τον ήλιο, με κόσμο να πάει και να ‘ρχεται και με τα πουλάκια να κελαηδούν, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που οι καθηγητές “στριμώχνουν” την εξέτασή μου ανάμεσα σε συμβούλια κι άλλες υποχρεώσεις τους, με αποτέλεσμα να μην έχω όσο χρόνο χρειάζομαι. Μου έτυχε, εν μέσω κορονοϊού που όλοι εξετάζονταν ηλεκτρονικά για να μη μολυνθούν, εμένα να μου ζητηθεί να εξεταστώ μέσα σε νοσοκομείο, στη μεγαλύτερη εστία μόλυνσης, ενώ θα έπρεπε να μεταφερθώ μόνη σ’ αυτό το άγνωστο για μένα περιβάλλον. Τη στιγμή που θα μπορούσα να εξεταστώ απλούστατα με ένα Skype call, εγώ έπρεπε να επιλέξω αν προτιμώ να ρισκάρω την υγεία και την ασφάλειά μου ή να χάσω την εξέταση.

Είναι κι άλλα, πολλά, που θα μπορούσα να πω, αλλά ήδη έχω επεκταθεί πάρα πολύ. Το πρόβλημα είναι πως εγώ όλη αυτήν την κατάσταση την έχω πια συνηθίσει, δε με ξαφνιάζουν πλέον όλα αυτά. Αντιθέτως με ξαφνιάζει πολύ όταν συναντώ καθηγητές συνεργάσιμους που προθυμοποιούνται οι ίδιοι να με απαλλάξουν από όσα απ’ αυτά τα προβλήματα μπορούν. Μου έχουν τύχει καθηγητές οι οποίοι μου έστειλαν οι ίδιοι ψηφιοποιημένο το σύγγραμμά τους κι αναλάμβαναν να μου στέλνουν μετά από κάθε διάλεξη τις αντίστοιχες σημειώσεις! Όμως αυτοί, δυστυχώς, είναι η εξαίρεση του κανόνα!

Η αλήθεια είναι πως, τώρα που τα απαριθμώ, συνειδητοποιώ πως είναι πάρα πολλά τα προβλήματα. Ευτυχώς αγαπώ πολύ τις σπουδές μου και φαίνεται πως δεν αρκούν όλα αυτά τα εμπόδια για να με σταματήσουν. Ίσως να με καθυστερήσουν, ναι, αυτό δεν το αποκλείω. Αλλά είμαι εγώ προσωπικά που δε μου επιτρέπω να το βάλω κάτω. Αν ήμουν λίγο πιο φυγόπονη ή αν δεν είχα τόση υπομονή, ειλικρινά δεν ξέρω αν θα άντεχα. Οι σπουδές, όμως, δεν είναι αυτό το πράγμα. Ο φοιτητής ή η φοιτήτρια πρέπει να καταβάλει χρόνο κι ενέργεια για να μορφωθεί, όχι για να ψάχνει λύσεις σε πράγματα που θα έπρεπε να είναι αυτονόητα και λυμένα εκ των προτέρων από άλλους! Το ότι έχουμε συνηθίσει οι ανάπηροι φοιτητές να είναι ο τελευταίος τροχός της αμάξης δε σημαίνει πως πρέπει αυτή η κατάσταση να διαιωνίζεται λες και δεν τρέχει τίποτα.

❝Υπήρξε κάποια περίοδος της ζωής μου που ήμουν πολύ αρνητική

κι ένιωθα πως ό, τι και να κάνω, ό, τι κι αν φορέσω,

όπως κι αν βαφτώ ή φτιάξω τα μαλλιά μου, όλα αυτά θα ήταν μάταια,

αφού το βλέμμα του κόσμου θα στέκεται πάντα στο λευκό μου μπαστούνι.❞

Β.Α.: Μια γυναίκα με πρόβλημα όρασης, ερωτεύεται και την ερωτεύονται; Ή ο έρωτας και η οπτική αναπηρία είναι ασυμβίβαστα;

Χ.Σ.: Είναι ασυμβίβαστα μόνο αν το επιτρέψουμε εμείς. Από εμάς εξαρτάται, αυτό έχω καταλάβει. Υπήρξε κάποια περίοδος της ζωής μου που ήμουν πολύ αρνητική κι ένιωθα πως ό, τι και να κάνω, ό, τι κι αν φορέσω, όπως κι αν βαφτώ ή φτιάξω τα μαλλιά μου, όλα αυτά θα ήταν μάταια, αφού το βλέμμα του κόσμου θα στέκεται πάντα στο λευκό μου μπαστούνι. Ήταν πολύ ψυχοφθόρο! Όσο κι αν περιποιούμουν τον εαυτό μου, για κάποιο λόγο νόμιζα πως η εικόνα μου ήταν κάτω του μετρίου. Είναι δύσκολο να πιστέψεις τους γύρω σου που σου λένε ότι είσαι όμορφη, όταν εσύ δεν μπορείς να έχεις εικόνα του εαυτού σου. Είχα, κι έχω, πάρα πολλά χρόνια να δω τον εαυτό μου σε καθρέφτη. Νόμιζα πως όλοι οι δικοί μου άνθρωποι μου έλεγαν πως είμαι όμορφη μόνο και μόνο επειδή μ’ αγαπούσαν ή, ακριβώς εξαιτίας του ότι μ’ αγαπούσαν, εκείνοι με έβλεπαν για όμορφη.

Εκείνη την περίοδο ήμουν στα χωρίσματα από μια σχέση που είχα. Όταν έμεινα μόνη, ένιωσα πως έπρεπε πλέον εγώ να αγαπήσω τον εαυτό μου, εγώ να “μου κάνω κομπλιμέντα”, εγώ να καμαρώνω για μένα. Έπρεπε να χωρίσω για να τα καταλάβω όλα αυτά. Είχα επαναπαυθεί ως τότε πως θα το έκανε κάποιος άλλος για μένα, η ως τότε σχέση μου εν προκειμένω. Άργησα, αλλά το πήρα το μήνυμα από το σύμπαν!

Κι όταν αγάπησα τον εαυτό μου, όταν άρχισα να νιώθω όμορφη, να με περιποιούμαι, να κάνω αλλαγές στην εμφάνισή μου, να ντύνομαι με ρούχα που άρεσαν πρώτα απ’ όλα σε μένα κλπ, τότε λες κι έγινε θαύμα! Ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που άρχισα να δέχομαι φλερτ, κομπλιμέντα, προτάσεις για ραντεβού… Είχα μείνει άφωνη με το πόσο πολύ άλλαξε η συμπεριφορά του κόσμου, και δη των ανδρών, απέναντί μου! Εκεί κατάλαβα πως η αυτοεκτίμηση είναι το παν. Αν νιώθεις εσύ όμορφος, ποθητός, ερωτεύσιμος κλπ, τότε αυτό εκπέμπεις και στους γύρω σου. Αν νιώθεις μέτριος ή άσχημος, βαρετός, μη ελκυστικός κλπ, πάλι αυτό εκπέμπεις. Εσύ δίνεις στους άλλους το μήνυμα για το πώς θέλεις να σε βλέπουν και να σε αντιμετωπίζουν!

Οπότε, για να απαντήσω πιο ξεκάθαρα στην ερώτησή σου, ο έρωτας κι η οπτική αναπηρία δεν είναι ασυμβίβαστα. Τουλάχιστον εγώ δε θα επιτρέψω ξανά στον εαυτό μου να πιστέψει κάτι τέτοιο. Αυτόν τον καιρό είμαι με έναν άνθρωπο που γνώρισα εκείνη την περίοδο, ήταν ένα από τα αρκετά φλερτ που είχα τότε, το πιο επίμονο! Τον αγαπώ και μ’ αγαπά πολύ και η οπτική μου αναπηρία δε στάθηκε ποτέ εμπόδιο για κανέναν απ’ τους δυο μας στο να κάνουμε πράγματα ως ζευγάρι.

❝Ήρθα σ’ αυτήν την πόλη ούσα σχεδόν άγραφος πίνακας!

Έγινα άλλος άνθρωπος χάρη σε όσα μου έμαθαν οι άνθρωποι που γνώρισα εδώ.❞

Β.Α.: Το δικό σου μήνυμα σε νέους με αναπηρία που νιώθουν ότι είναι εγκλωβισμένοι στο χωριό ή στο νησί ή στη μικρή επαρχιακή πόλη που ζουν;

Χ.Σ.:  Αν νιώθουν εγκλωβισμένοι, να φύγουν! Πάντα να φεύγουν από ό, τι τους κάνει να νιώθουν εγκλωβισμένοι, είτε πρόκειται για κάποιο μέρος, για κάποια σχέση, για έναν τρόπο ζωής που συνειδητοποιούν ότι δεν τους ταιριάζει… Δε λέω πως είναι εύκολο, αλλά αξίζει τον κόπο και τις θυσίες. Όταν κάποτε γυρίσουν και κοιτάξουν πίσω τους, να μη βρεθούν στη θέση να μετανιώσουν για ένα βήμα που δεν έκαναν. Να μπορούν να είναι περήφανοι για ένα όνειρο που ακολούθησαν, ακόμη κι αν δεν τους βγει τελικά όπως το περίμεναν.

Να ψάξουν να βρουν τι τους αρέσει, τι αγαπάνε, πού θέλουν να φτάσουν; Να προσπαθήσουν να έρθουν σε επαφή με ανθρώπους που πέτυχαν, με ανθρώπους με τους οποίους έχουν κοινά ενδιαφέροντα και οι οποίοι μπορούν με κάποιον τρόπο να τους κατευθύνουν. Να πιστέψουν στον εαυτό τους και θα τα καταφέρουν! Ούτε εγώ τα ήξερα όλα από την αρχή. Γνώρισα ανθρώπους, όμως, που μπορούσαν να με βοηθήσουν. Γι’ αυτό, το λέω μέσα από την καρδιά μου, αν κάποιος ή κάποια που μας διαβάζει τώρα θέλει να κάνει αυτήν την αλλαγή στη ζωή του/της, ας μη διστάσει να έρθει σε επαφή μαζί μου. Ας μου στείλει ένα μήνυμα, ένα e-mail, οτιδήποτε! Θα χαρώ να βοηθήσω με όποιον τρόπο μπορώ. Όσα έχω μάθει εγώ από τη στιγμή που ήρθα στην Αθήνα, τα έμαθα χάρη σε κάποιους ανθρώπους, τους οποίους ποτέ δε θα ξεχάσω. Ήρθα σ’ αυτήν την πόλη ούσα σχεδόν άγραφος πίνακας! Έγινα άλλος άνθρωπος χάρη σε όσα μου έμαθαν οι άνθρωποι που γνώρισα εδώ. Θα είναι μεγάλη χαρά για μένα αν θα μπορούσα να βάλω κι εγώ με τη σειρά μου ένα λιθαράκι στο νέο ξεκίνημα κάποιου άλλου ανθρώπου!

Ξέρω ότι μοιάζει βουνό το να αφήσουν μια έτοιμη ζωή και να φτιάξουν τη δική τους απ’ την αρχή, όμως στ’ αλήθεια δεν είναι και τόσο δύσκολο. Μπορούν να τα μάθουν όλα, αρκεί να έχουν υπομονή κι επιμονή. Άλλωστε, τελικά τι έχει σημασία: να ζήσουν μια ζωή σε ένα οικείο κι ασφαλές περιβάλλον, στο οποίο, όμως, όπως είπες, νιώθουν εγκλωβισμένοι, ή να κάνουν κάποιες θυσίες, ίσως και να φάνε και το κεφάλι τους κάποιες φορές, αλλά να ζουν τη ζωή που θέλουν οι ίδιοι και να πατάνε στα δικά τους πόδια;

Β.Α.: Από τη βιωματική σου εμπειρία αλλά και ως ψυχολόγος, τι πρέπει να κάνει η οικογένεια και τι πρέπει να μην κάνει, για να στηρίξει αποτελεσματικά κάποιο μέλος της με αναπηρία;

Χ.Σ.: Δεν μπορώ να μιλήσω ως ψυχολόγος, μια που δεν έχω πάρει ακόμη έστω το πτυχίο μου. Προσωπικά θεωρώ επιπόλαιο να προσπαθήσω να δώσω συμβουλές ακόμη και με την ιδιότητα της φοιτήτριας ψυχολογίας. Ευχαρίστως, όμως, να μιλήσω με βάση την προσωπική μου εμπειρία!

Θεωρώ ότι το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι, καταρχάς, να αποδεχτούν οι γονείς ότι το παιδί τους έχει αναπηρία. Δηλαδή να μπορούν να μιλάν ανοιχτά γι’ αυτή, να μη φοβούνται να το πουν στον περίγυρό τους, να διεκδικούν τα εκπαιδευτικά, οικονομικά κλπ δικαιώματα του παιδιού τους και, φυσικά, να μη διστάζουν να μιλήσουν στο παιδί τους για την αναπηρία του. Αν ένα παιδί αντιλαμβάνεται πως η οικογένειά του το αποδέχεται και το στηρίζει, πιστεύω πως μεγαλώνοντας θα έχει χτίσει την απαραίτητη αυτοεκτίμηση και τον αυτοσεβασμό, ώστε να συνεχίσει και μόνο του να διεκδικεί τη ζωή που του αξίζει.

Αν υπάρχει το ενδεχόμενο κάποιας θεραπείας, δεν είναι κακό να το ψάξουν περισσότερο. Όμως να φροντίσουν να μην τους γίνει έμμονη ιδέα. Εκεί θα φανεί κι αν τελικά αποδέχονται όντως την αναπηρία του παιδιού τους. Το παν δεν είναι να θεραπεύσεις την αναπηρία, η οποία, μάλιστα, συνήθως είναι μη ιάσιμη. Τo παν είναι να μάθεις να ζεις με αυτή. Γι’ αυτό η συμβουλή μου προς τους γονείς που μας διαβάζουν είναι να μην ξοδεύουν την ενέργειά τους στο να μοιρολογούν για “το κακό που τους βρήκε” και στο να ψάχνουν μανιωδώς νέες θεραπείες, γιατρούς, μαντζούνια και ξεματιάσματα!

Την ενέργειά τους να την αξιοποιούν στο να αναζητούν τρόπους ώστε το παιδί τους να μπορεί να ζει όπως όλα τα παιδιά. Να μπορεί να εκπαιδευτεί, να έχει χόμπι, να κοινωνικοποιείται, να εξελίσσεται, να κάνει όνειρα… Ας ξοδέψουν την ενέργειά τους στο να κάνουν αυτόν τον κόσμο ένα καλύτερο, συμπεριληπτικό και προσβάσιμο μέρος για όλους τους ανθρώπους. Να κάνουν το παιδί τους ένα ενεργό μέλος στην κοινωνία, που αύριο μεθαύριο θα έχει την ικανότητα να προσφέρει στο σύνολο, να παράγει έργο! Μπορεί να το κάνει, απλώς χρειάζεται καθοδήγηση. Να του δώσουν τη δύναμη και τα εφόδια, να μην αφεθούν! Το να κλαίμε και να μοιρολογούμε είναι εύκολο, αλλά δεν ωφελεί!

Β.Α.: Δηλώνεις φεμινίστρια, είναι μόδα ή στάση ζωής και τι δεν ξέρει ο κόσμος σήμερα για τον φεμινισμό;

Χ.Σ.: Σκέφτομαι πως αν ο φεμινισμός γινόταν μόδα, θα ήταν ένα πρώτο βήμα προς τα εμπρός για μια κοινωνία έμφυλης ισότητας και συμπερίληψης. Ωστόσο οι μόδες έρχονται και φεύγουν. Το να ακολουθείς ένα κίνημα σαν το φεμινισμό σε “αναγκάζει” να αποδομήσεις στο μυαλό σου τουβλάκι τουβλάκι σχεδόν όλα όσα έχεις μάθει από τη γέννησή σου και να προσπαθήσεις να τα χτίσεις από την αρχή! Πρόκειται για μια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία. Συνειδητοποιείς σε πόσα κουτάκια σε έχει βάλει η κοινωνία, απλά και μόνο επειδή είσαι γυναίκα. Γκρεμίζονται μέσα σου είδωλα, βλέπεις ανθρώπους που θαύμαζες κι αγαπούσες να εκφράζονται σεξιστικά, ακόμη και κακοποιητικά απέναντι στο φύλο σου, κι η συνειδητοποίηση αυτού είναι κάτι που σε πονάει.

Φτάνεις στο σημείο να απομακρυνθείς από ανθρώπους που μέχρι χθες θεωρούσες δικούς σου. Εσένα πάνω απ’ όλους πονάει να βλέπεις πόσο λανθασμένα έχεις μάθει τα πράγματα, πόσο λανθασμένα είναι δομημένη αυτή η κοινωνία που, ας μην κοροϊδευόμαστε, δεν έπαψε ποτέ να είναι πατριαρχική! Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι πως, όλη αυτή η διαδικασία του να υιοθετήσεις ένα φεμινιστικό τρόπο σκέψης και ζωής, δεν είναι κάτι εύκολο, για να μπορείς να το κάνεις και να το ξεκάνεις απλώς επειδή το απαιτεί η μόδα.

Πολλά δεν ξέρει ο κόσμος για το φεμινισμό, αλλά, αν θες τη γνώμη μου, δε θέλει και να τα μάθει. Ζούμε στην εποχή που η πληροφορία βρίσκεται ανά πάσα στιγμή στην παλάμη μας. Η δικαιολογία του “δεν ήξερα” είναι, για μένα, λίγο ξεπερασμένη. Νομίζω πως οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν στο μυαλό τους τις φεμινίστριες σαν χοντρές, άσχημες κι αξύριστες λεσβίες που καίνε σουτιέν, εκδικούμενες τον πατέρα τους που τις βάραγε και μισώντας όλους τους άντρες! Δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Να κάποια κουτάκια και στερεότυπα που πρέπει να σπάσουμε. Ο φεμινισμός δεν πρεσβεύει αυτό το πράγμα. Ο φεμινισμός σήμερα διεκδικεί το δικαίωμα της κάθε γυναίκας να είναι, να σκέφτεται και να ζει όπως εκείνη και μόνο εκείνη θέλει, χωρίς να έχει ανάγκη την αποδοχή και την έγκριση κανενός.

Προσωπικά ασπάζομαι το διαθεματικό φεμινισμό, ο οποίος, ως παρακλάδι, θα έλεγα, του κινήματος, δίνει φωνή σε κάθε γυναίκα ή θηλυκότητα για να διεκδικήσει το δικαίωμα στην ισότητα, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις συστημικές διακρίσεις και καταπιέσεις που τυχόν υφίσταται. Η ομπρέλα του διαθεματικού φεμινισμού καλύπτει και τις άπορες, μαύρες, εύσωμες, μετανάστριες και προσφύγισσες, ΛΟΑΤΚΙ+, ανάπηρες, τοξικοεξαρτημένες, σεξεργάτριες και άλλες ομάδες γυναικών και θηλυκοτήτων. Δε θα μπορούσα να μην ακολουθώ ένα τέτοιο κίνημα. Το έχω πει και στο παρελθόν και το ξαναλέω: την αποδοχή, την πρόσβαση και τη συμπερίληψη που βίωσα ως ανάπηρη σε φεμινιστικούς και ΛΟΑΤΚΙ+ χώρους εντός κι εκτός διαδικτύου, δεν τις έχω βιώσει σε κανέναν άλλο χώρο. Η ευγνωμοσύνη μου είναι απέραντη!