της Φιλίππα Βλαστού
Oι τράνς γυναίκες αποκλείονται από βασικά κοινωνικά αγαθά, εργασία, γίνονται θύματα ρατσιστικού μίσους, άγριων επιθέσεων ακόμη και δολοφονιών. Οι απάνθρωπες αυτές συνθήκες που αναγκάζεται να βιώνει ένας τρανς άνθρωπος δεν συμβαίνουν μόνο χιλιάδες χιλιόμετρα μακρυά μας, αλλά και δίπλα μας, γύρω μας, στις γειτονιές, στη χώρα που ζούμε, στην Ελλάδα..
«Η ζωή των τρανς προσώπων στην Ελλάδα βρίσκεται συνεχώς στο ρίσκο», λέει χαρακτηριστικά η Άννα Απέργη, διευθύντρια και υπεύθυνη ενδυνάμωσης τρανς και ΛΟΑΤΚΙ προσώπων στο Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ). Μιλώντας στην karfitsa περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένα τρανς άτομο στην Ελλάδα του σήμερα και μέσα από τα λόγια της καταλαβαίνουμε ότι η ελληνική πολιτεία πρέπει να «αγκαλιάσει» τους τρανς ανθρώπους και να τους δώσει τα δικαιώματα που θα πρέπει να έχει κάθε πολίτης σε αυτό τον πλανήτη ανεξάρτητα από την ταυτότητα του φύλου τους.
Πως είναι η ζωή μιας τρανς γυναίκας στην Ελλάδα του 2021;
Η ζωή γενικότερα των τρανς προσώπων στην χώρα μας θα λέγαμε ότι βρίσκεται μία ζωή στο ρίσκο, στα όρια. Όλοι οι τρανς άνθρωποι αντιμετωπίζουμε ένα ευρύ φάσμα στερεοτύπων, προκαταλήψεων, παρενοχλήσεων, διακρίσεων και βίας, καθώς και περιορισμένη πρόσβαση στην εργασία, στην κοινωνική πρόνοια, στην ασφάλιση, στην υγειονομική περίθαλψη και στην εκπαίδευση, για να μην αναφερθώ και στη ρητορική μίσους και τη βία.
Τομέα Εργασίας
Σε ότι αφορά συγκεκριμένα τον τομέα της εργασίας, εκεί είναι που αντιμετωπίζουμε τον μεγαλύτερο αποκλεισμό. Αυτό μπορεί να γίνει κατανοητό αν η κάθε μία και ο καθένας μας αναρωτηθούμε πόσους τρανς ανθρώπους έχουμε δει να εργάζονται σε μία δημόσια ή δημοτική υπηρεσία, πόσοι τρανς μας έχουν εξυπηρετήσει όταν πήγαμε να κάνουμε μία συναλλαγή σε μία οποιαδήποτε υπηρεσία. Δυστυχώς τα ποσοστά ανεργίας στην τρανς κοινότητα είναι πάρα πολύ υψηλά, ενώ οι ακραίες συνθήκες φτώχειας στην κοινότητα φτάνουν στο 30%. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που πολλές τρανς γυναίκες καταφεύγουν να εργαστούν ως εργαζόμενες στο σεξ μην έχοντας πολλές επιλογές. Όμως ξέρετε πιο είναι εδώ το παράδοξο; Ότι ενώ αναφερόμαστε σε εργαζόμενες, η εργασία τους δεν αναγνωρίζεται ως εργασία λόγω του περιοριστικού νομικού πλαισίου.
Η κατάσταση στον χώρο της υγείας είναι επίσης εξαιρετικά δύσκολη.
Και αυτό οφείλεται περισσότερο στην άγνοια που επικρατεί γενικότερα στους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας, πάνω σε θέματα έκφρασης, ταυτότητας αλλά και χαρακτηριστικών φύλου. Τα περισσότερα τρανς πρόσωπα η σχέση που έχουν με το σύστημα υγείας είναι τελείως αρνητική. Συχνά έχουν άρνηση στο να επισκεφτούν κάποιο γιατρό, ένα νοσηλευτικό ίδρυμα κλπ, με τον φόβο ότι θα κακοποιηθούν, θα χλευαστούν ή δεν θα έχουν ίση μεταχείριση όπως οι άλλοι συνάνθρωποι τους. Στο ΣΥΔ έχουμε καταγράψει πάρα πολλά περιστατικά κακοποίησης και διάκρισης κατά τρανς ανθρώπων από επαγγελματίες υγείας, μέχρι και άρνησης ιατρών να εξυπηρετήσουν τρανς ανθρώπους απλά και μόνο λόγω της ταυτότητας φύλου τους, επειδή δηλαδή ήταν τρανς. Επίσης, έχουν ανακύψει πολλά προβλήματα στον χώρο της υγείας και μετά την ψήφιση του ν.4491/2017 της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου. Σκεφτείτε τι θα γίνει σε περίπτωση που αν π.χ. μία τρανς γυναίκα που δεν έχει επαναπροσδιορίσει το φύλο της και έχει μεταβάλει τα έγγραφά της σύμφωνα με τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, χρειαστεί να κάνει κάποια εξέταση που θεωρείται ότι μπορούν να την κάνουν μόνο άντρες, όπως η εξέταση προστάτη. Ή ένας τρανς άντρας που δεν έχει κάνει επεμβάσεις επαναπροσδιορισμού όταν χρειαστεί να κάνει εξετάσεις που θεωρούνται «γυναικολογικές» -πολύ δε περισσότερο σε περίπτωση εγκυμοσύνης. Όπως αντιλαμβάνεστε η πλήρης πρόσβαση των τρανς προσώπων στο σύστημα υγείας δίχως διακρίσεις, αποτελεί μέγιστη ανάγκη. Το 2018 έπειτα από συζήτηση που είχε το ΣΥΔ με τον τότε Υπουργό Υγείας κύριο Ξανθό, συστάθηκε μία Επιστημονική Ομάδα Εργασίας του Υπουργείου, όπου συμμετείχαν σε αυτή και μέλη του σωματείου μας, με σκοπό να προτείνει τις απαραίτητες θεσμικές ρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν για την ισότιμη πρόσβαση τρανς, φυλοδιαφορετικών και ίντερσεξ προσώπων στον χώρο της υγείας χωρίς διακρίσεις. Το πόρισμα της Ομάδας Εργασίας, το οποίο βρίσκεται στο Υπουργείο, αποτελεί ένα πολύ αποτελεσματικό εργαλείο, που ελπίζω σύντομα οι αρμόδιοι να το χρησιμοποιήσουν ώστε να δούμε και τους καρπούς του.
Οικογένεια
Τέλος, όσον αφορά τον τομέα της οικογένειας, θα πρέπει να συμπληρώσουμε ότι αποτελεί δυστυχώς μία πραγματικότητα ότι πολλά τρανς παιδιά όταν αποφάσισαν να γνωστοποιήσουν την ταυτότητα φύλου τους στο οικογενειακό τους περιβάλλον ή ακόμα και όταν προσπαθούν να το εκφράσουν στους γονείς τους, είναι αρκετοί οι γονείς που αρνούνται να δουν τα σημάδια ή που δεν δέχονται την ταυτότητα φύλου του παιδιού τους, με αποτέλεσμα να έχουμε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας ή ακόμη και περιπτώσεις γονέων που έχουν διώξει τα παιδιά τους από το σπίτι τους. Βέβαια εδώ να πούμε ότι υπάρχει και η φωτεινή πλευρά, δηλαδή οι γονείς που αντιλαμβάνονται αμέσως τι συμβαίνει με το παιδί τους, στέκονται με αγάπη δίπλα του και κάνουν ότι είναι δυνατόν καλύτερο για αυτό. Έχουμε πάρα πολλούς γονείς που επικοινωνούν με το ΣΥΔ ώστε να πάρουν πληροφορίες και να ενημερωθούν σωστά για το θέμα της τρανς κατάστασης καθώς και να λάβουν, αν και οι ίδιοι το επιθυμούν, ψυχολογική συμβουλευτική/υποστήριξη τόσο οι ίδιοι, όσο και τα παιδιά τους.
Η Ελλάδα είναι μια φιλική χώρα για να ζει μια τρανς γυναίκα;
Πιστεύω ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμη μπροστά μας ώστε να μπορούμε να λέμε ότι η Ελλάδα είναι μία φιλική χώρα για τους τρανς ανθρώπους. Φιλική χώρα, σημαίνει και ασφαλής χώρα. Και πότε μία χωρά είναι ασφαλής; Όταν σε αυτή υπάρχουν συμπεριληπτικοί νόμοι που διασφαλίζουν τα δικαιώματα όλων των πολιτών της και φυσικά και των τρανς ανθρώπων. Σίγουρα έχουν γίνει βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά όχι τόσα ώστε να μπορούμε να λέμε σήμερα ότι η Ελλάδα είναι «φιλική» απέναντι στα τρανς πρόσωπα. Αν ήταν μία φιλική χώρα, σήμερα δεν θα ήμασταν εδώ να συζητάμε για τα πολλαπλά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι τρανς άνθρωποι στην καθημερινότητα τους. Τώρα, αν θέλετε να δούμε την πρόοδο της χώρας μας σε σχέση με τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα, μπορούμε να ανατρέξουμε σε στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η ILGA- Europe (International Lesbian & Gay Association) μέσα από την Ετήσια Έκθεσή της και τον χάρτη κατάταξης με σχετικά στοιχεία για την πρόοδο των χωρών σε σχέση με τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα στην Ευρώπη. Αν δούμε λοιπόν τον χάρτη, θα παρατηρήσουμε ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην 18η θέση ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης, με ποσοστό 47,9%, ενώ στην κορυφή της κατάταξης βρίσκετε η Μάλτα με 89,10%.
Τι θέση και τι δικαιώματα έχει στην ελληνική κοινωνία μια τρανς μητέρα; Η νομοθεσία τι προβλέπει;
Θα σας πω τι αναφέρει η νομοθεσία της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου για το θέμα αυτό. Σύμφωνα λοιπόν με τον 4491/2017, και συγκεκριμένα στο Άρθρο 5 παρ.2 αναφέρεται ότι δεν επηρεάζονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του τρανς προσώπου από τη γονική μέριμνα. Δηλαδή αν μία τρανς γυναίκα είχε αποκτήσει παιδί είτε μέσα σε γάμο, είτε σε σύμφωνο, είτε και εκτός αυτών πριν μεταβάλλει τα στοιχεία των εγγράφων της και θέλει να τα αλλάξει, δεν της αφαιρείται το δικαίωμα του γονέα. Όμως, στο ίδιο άρθρο λίγο παρακάτω γράφει ότι στη ληξιαρχική πράξη γέννησης του παιδιού δεν επέρχεται καμία μεταβολή λόγω της διόρθωσης του καταχωρισμένου φύλου του γονέα. Εδώ βλέπουμε και την προβληματική αντιφατικότητα αν θέλετε του ίδιου του νόμου, που από τη μία μας λέει ότι ναι μεν δεν αφαιρεί από μία τρανς γυναίκα το δικαίωμα του γονέα, αλλά από την άλλη ότι τα νέα της στοιχεία δεν θα αλλάξουν στην ληξιαρχική πράξη του παιδιού της. Αυτό όπως αντιλαμβάνεστε, δημιουργεί μία αναντιστοιχία μεταξύ των εγγράφων του παιδιού και του γονέα, που επιφέρει μία σειρά από προβλήματα, δηλαδή ένα θεσμοποιημένο misgendering καθώς πχ μία τρανς γυναίκα θα αναφέρεται ως «πατέρας» του παιδιού, ενώ ταυτόχρονα παραβιάζει την ιδιωτική αλλά και οικογενειακή τους ζωή.
Οι γυναίκες και ακόμη περισσότερο οι τρανς βιώνουν την έμφυλη βία.
Δολοφονούνται, ξυλοκοπούνται, ζουν σε κοινωνικό αποκλεισμό και διακρίσεις λόγω του φύλου τους. Πόσα και ποια βήματα πρέπει να κάνει η ελληνική πολιτεία ώστε τα διεμφυλικά άτομα να μην βρίσκουν εμπόδια στη ζωή τους;
Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολύ…. Καταρχήν θα πρέπει να υπάρξει βελτίωση και τροποποίηση σε υπάρχουσες νομοθεσίες. Πρώτα απ όλα στον νόμο 4491/2017 της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου. Η διαδικασία εδώ είναι δικαστική. Αυτό σημαίνει αυτόματα ότι είναι χρονοβόρα και επιπλέον κοστίζει πάρα πολλά για έναν τρανς άνθρωπο, οπότε δεν είναι πλήρως προσβάσιμη. Επιπλέον αξίζει να σημειωθεί πως από το νόμο εξαιρούνται τα έγγαμα τρανς πρόσωπα, δεν μεταβάλλεται η ληξιαρχική πράξη γέννησης πιθανού τέκνου, υπάρχει ηλικιακό όριο, ενώ δεν συμπεριλαμβάνονται ρητά στον νόμο τα μη-δυαδικά (non-binary), αλλά και τα ίντερσεξ πρόσωπα, καθώς επίσης και οι τρανς πρόσφυγες, μετανάστες και αιτούντες διεθνούς προστασίας. Επίσης η νομοθεσία απαγόρευσης των διακρίσεων καλύπτει μόνο τον τομέα της εργασίας, ενώ δεν συμπεριλαμβάνει καθόλου την παροχή υπηρεσιών και αγαθών, την υγεία, την εκπαίδευση και τη στέγαση. Η νομοθεσία ακόμη για την προστασία από τη ρητορική μίσους παραμένει να είναι ελλιπής, με αποτέλεσμα ο ρατσιστικός λόγος να παραμένει ατιμώρητος.
Επίσης, το Υπουργείο Παιδείας θα πρέπει να πάρει πρωτοβουλίες προκειμένου να υλοποιηθούν διαρκή προγράμματα επιμόρφωσης πάνω σε ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού, έκφρασης, ταυτότητας αλλά και χαρακτηριστικών φύλου.
Τέλος θεωρώ πολύ σημαντικό, το ότι πρέπει επιτέλους να ξεκινήσουν τα εκπαιδευτικά σεμινάρια προς δημοσίους υπαλλήλους, καθώς και ενημερωτικές δράσεις και καμπάνιες με στόχο την ευαισθητοποίηση της ευρύτερης κοινωνίας πάνω στα ζητήματα των τρανς προσώπων.
Θα ήθελα το δικό σας μήνυμα για την «παγκόσμια ημέρα της γυναίκας».
Με αφορμή την ημέρα αυτή και ιδιαίτερα τώρα μέσα σε όλο αυτό τον πανικό που ζούμε, ας ρίξουμε το βάρος στους πιο αδύναμους και τους πιο στιγματισμένους, σε αυτούς που βιώνουν πολλές, αλλά και πολλαπλές διακρίσεις, όπως στις γυναίκες και τρανς γυναίκες που βρίσκονται κρατούμενες σε κάποια φυλακή, στις Ρομά, στις ΑμεΑ, στις γυναίκες και ΛΟΑΤΚΙ πρόσφυγες, στις εργαζόμενες στο σεξ και στις άστεγες. Ας κάνουμε λίγη ησυχία και να ακούσουμε τις φωνές των συνανθρώπων μας που έπεσαν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και βίας. Ας σταθούμε όχι δίπλα αλλά μαζί με όλους αυτούς τους συνανθρώπους μας με περισσότερη αλληλεγγύη και συμπερίληψη, για να μπορέσουμε να βγούμε νικήτριες και νικητές, κάνοντας την χώρα μας να μοιάζει με μία τεράστια αγκαλιά που θα μας χωράει όλες και όλους χωρίς διακρίσεις, χωρίς εξαιρέσεις.
Πηγή: Εφημερίδα “Η Καρφίτσα”
