Κοπέλα με τα χέρια ψηλά και τίτλος άρθρου

Ο όρος «ανεξαρτησία» είναι συνολικά θετικά φορτισμένος στην δυτική κουλτούρα , και συχνά τον ακούμε σε συζητήσεις από αφορούν την αυτοβελτίωση, την ψυχική υγεία, καθώς και κοινωνικά φαινόμενα. Φράσεις όπως «δεν πρέπει να εξαρτόμαστε από εξωγενείς παράγοντες και συνθήκες, από πρόσωπα και ανθρώπους» τις ακούμε αρκετά συχνά σε άρθρα που εμπεριέχουν υποτιθέμενες συμβουλές για την προσωπική μας ευημερία. Τα τελευταία χρόνια ο όρος της ανεξαρτησίας υπερκαταναλώνεται, και πολλές φορές χρησιμοποιείται πολύ στρεβλά τόσο από επαγγελματίες ψυχικής υγείας όσο και από κοινωνικούς επιστήμονες. Στο άρθρο αυτό θα υποστηρίξουμε πως η ανεξαρτησία δεν είναι προϋπόθεση μια ισορροπημένης ζωής όπως πολλές φορές τα κυρίαρχα μέσα αναπαράγουν. Αντίθετα, η «ανεξαρτησία» αποτελεί έναν αστικό μύθο, ο οποίος καταλήγει να υπονομεύει τόσο τις έννοιες της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης, όσο και την προσωπική συναισθηματική υγεία των ανθρώπων.

Υποτιθέμενη ανεξαρτησία και κοινωνικές σχέσεις

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, πολλά εμπορικά βιβλία με θέμα την αυτοβελτίωση και την «ευτυχία» αναφέρουν ως ρίζα κάθε προβλήματος στην προσωπική ζωή των ανθρώπων την έλλειψη ανεξαρτησίας. Συγκεκριμένα, σε θέματα που αφορούν σχέσεις πολλοί ειδικοί απαντούν γρήγορα και επιπόλαια συμβουλεύοντας τους θεραπευόμενους να γίνουν «πιο ανεξάρτητοι» , ώστε να μην απογοητεύονται όταν δεν παίρνουν ικανοποίηση από την προσωπική τους ζωή. Με έναν τρόπο, υποστηρίζουν ότι κάθε εμπειρία ματαίωσης στις ανθρώπινες σχέσεις μπορεί να αντισταθμιστεί αν γίνουμε περισσότερο αυτάρκεις και μειώσουμε τις προσδοκίες μας από τους σημαντικούς Άλλους.

Ο λόγος που η παραπάνω θέση είναι παραπλανητική αφορά στο εξής : Αν λάβουμε ως δεδομένο πως οι άνθρωποι έχουν κοινωνικές ανάγκες, κάτι που δεν μπορεί να διαψευστεί, καταλήγουμε πως η «εξάρτηση» αποτελεί μια αναπόφευκτη συνθήκη της κοινωνικής ζωής. Αν μας τρομάζει η λέξη «εξάρτηση» , μπορούμε απλά να παραφράσουμε λέγοντας ότι οι άνθρωποι όσο ζουν σε μορφές κοινωνιών, αναγκαστικά αναπτύσσουν ανάγκες που σχετίζονται με την κοινωνική ανατροφοδότηση. Για να το θέσουμε πιο σωστά, μιλάμε για «αλληλεξάρτηση». Οι άνθρωποι χρειάζονται ισότιμα ο ένας τον άλλον, τόσο σε επίπεδο επιβίωσης, όσο και σε επίπεδο αυτοπραγμάτωσης. Η δυνατότητα των ανθρώπων να συνδέονται συντροφικά συνεπάγεται αναπόφευκτα και την ανάγκη για την συντροφική σύνδεση. Η προσδοκία πως οι άνθρωποι θα μπορούσαν να είναι αυθύπαρκτοι και αυτάρκεις χωρίς μορφές σχέσεων στην ζωή τους, δεν είναι μόνο αξιακά λάθος, είναι και πολύ απλά απραγματοποίητη.

Από την στιγμή που η εξέλιξη του ανθρώπινου είδους καταλήγει στην διαμόρφωση κοινωνιών, η έννοια της ανεξαρτησίας γίνεται αστικός μύθος.

Είναι ιδιαίτερα επιβλαβές για τους ανθρώπους να τροφοδοτείται η αυταπάτη τους πως μπορούν να παύσουν να είναι δυστυχισμένοι και ανικανοποίητοι με το να γίνουν ως δια μαγείας ανεξάρτητοι. Πολλοί άνθρωποι ξεκινούν μορφές ψυχοθεραπείας με αυτόν τον στόχο, και δυστυχώς πολλές φορές αυτή η προσδοκία συντηρείται από την κυρίαρχη κουλτούρα του ατομικισμού . Ο πιο ολοκληρωμένος τρόπος να αποδομήσουμε αυτήν την στρέβλωση διατυπώνεται από την McNancy Williams : «Η ψυχοθεραπεία δεν παίρνει εξαρτημένους ανθρώπους και τους κάνει ανεξάρτητους. Απλώς βοηθάει τα άτομα να διαχειριστούν την φυσική τους τάση για εξάρτηση προς το συμφέρον τους» .

Οι άνθρωποι ζουν σε πλέγματα σχέσεων. Είναι υγιείς εάν τα πλέγματα σχέσεων γύρω τους μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους. Κάθε άλλη θέση αποτελεί απλά αυταπάτη και είναι επικίνδυνη για την συναισθηματική υγεία τω ανθρώπων.

Η κατασκευή της «ανεξαρτησίας με πολιτικούς όρους

Αν αναλογιστούμε τί μπορεί να σημαίνει η έννοια της ανεξαρτησίας κοινωνικά, η απάντηση είναι απλή : μια ωραιοποιημένη παράφραση του ατομικισμού του σύγχρονου Δυτικού κόσμου. Οι σύγχρονες κοινωνίες βασίζονται σε μορφές οργάνωσης με βασικές κατευθυντήριες γραμμές την ελεύθερη αγορά και τον κοινωνικό δαρβινισμού. Πιο απλά, στην απλή θέση «προσπαθεί ο καθένας μόνος του, και αν δεν τα καταφέρει δεν το πολυπροσπάθησε». Αυτή η πολύ διαδεδομένη μεταφυσική θέση τύπου Coehlio είναι μια πολύ ωραία προσπάθεια να εξιδανικεύσουμε τον οικονομικό κανιβαλισμό και την απουσία κοινωνικής αλληλεγγύης. Τί καλύτερο από το να ρίξουμε την ευθύνη στους εαυτούς μας για παράγοντες έξω από εμάς, προκειμένου να μην παραδεχτούμε την αδικία που υφιστάμεθα; Ας ακουστούμε «γραφικοί», αλλά η αλήθεια είναι πως αυτές οι απόψεις επιβάλλονται από κάθε μέσο που εκφράζει την κυρίαρχη κουλτούρα προκειμένου να εθελοτυφλούμε στους παράγοντες που πραγματικά μας αδικούν και μας καταπιέζουν.

Ώριμη εξάρτηση και ισοτιμία

Κλείνοντας, αυτό που πρέπει να κρατήσουμε είναι ως η εξάρτηση γίνεται τοξική , όταν αυτή συμβαίνει με όρους ιεραρχίας. Δηλαδή, όταν υπάρχει ο εξουσιαστής και ο εξουσιαζόμενος. Στην ψυχοθεραπεία η ώριμη εξάρτηση σημαίνει το εξής : αποδεχόμαστε πως χρειαζόμαστε τους σημαντικούς Άλλους στις ζωές μας για να καλύπτουν τις ανάγκες μας, έχοντας όμως την δυνατότητα να τους επιλέγουμε. Αυτό είναι το στοιχείο που διαχωρίζει την ώριμη εξάρτηση από την ανώριμη, στην οποία δεχόμαστε να υποδουλωθούμε σε σχέσεις οι οποίες δεν καλύπτουν τις προσδοκίες μας, με τον φόβο πως ίσως να μην μπορούμε να διεκδικήσουμε καλύτερες σχέσεις.

Είναι το σημείο που χρειάζεται να υπερβαίνουμε τις παθητικές και ηττοπάθειας μας πτυχές, και όσο δύσκολο κι αν γίνεται, να επαναστατήσουμε απέναντι στα προσωπικά μας δυναμικά που δεν μας επιτρέπουν να είμαστε ευτυχισμένοι.

Σχετικά με τον συντάκτη

Απόφοιτη Κοινωνικής Εργασίας

Αφήστε σχόλιο

ΧΟΡΗΓΟΙ

Επιστροφή στην κορυφή