του Κ.Α. Μοράρου
Το πρόβλημα της σεξουαλικής κακοποίησης δυστυχώς υπάρχει και στις ημέρες μας λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις και είμαστε λόγω της μεγάλης πληροφόρησης όλοι μάρτυρες αυτής της πραγματικότητας. Στο σημερινό σημείωμα θα ασχοληθούμε µε τις καταστάσεις αυτές στα ανάπηρα άτομα και δη σε αυτά που έχουν νοητική αναπηρία. Αφορμή για τον σχολιασμό και την αναφορά αυτή είναι πλην της επικαιρότητας και δυστυχώς πολύ μεγάλης, και ένα πολύ σημαντικό και ενδιαφέρον έργο, τα αποτελέσματα του οποίου ανακοινώθηκαν πρόσφατα σε σχετική ημερίδα.
Το έργο έχει τον τίτλο «Στόπ_μου Ανήκει» Σεξουαλική Παρενόχληση και Κακοποίηση Ατόμων µε Νοητική Αναπηρία που το υλοποιήσαν τρείς από τους σημαντικότερους φορείς χώρου της νοητικής αναπηρίας στη χώρα µας, Τον Σύλλογο Γονέων, Κηδεμόνων και Φίλων ΑμεΑ «Το Εργαστήρι» (ως επικεφαλής φορέας), το Κέντρο Κοινωνικής Φροντίδας Ατόμων µε Νοητική Υστέρηση «Εστία» και το Ίδρυμα Προστασίας και Αποκατάστασης Παιδιών και Νέων µε Νοητική Υστέρηση η «Θεοτόκος».
Το έργο χρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα Active citizens fund.
Εδώ θα δούμε τα συμπεράσματα από μια μελέτη – εγχειρίδιο «Εκπαιδευτικός Οδηγός για Κοινωνικούς Λειτουργούς», που ήταν ένα από τα παραδοτέα του έργου.
Τα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης – κακοποίησης Ατόμων µε Νοητική Αναπηρία (ΑμεΝΑ) δεν καταγγέλλονται λόγω άγνοιας, φόβου και πεποίθησης ότι το ΑμεΝΑ θύµα θα στιγματιστεί και ο καταγγέλλουν θα μείνει απροστάτευτος. Διαπιστώθηκε η τεράστια ανάγκη της ενημέρωσης των ΑμεΝΑ, καθώς και των γονέων/ κηδεμόνων. Είναι κοινή η πεποίθηση ότι η οικογένεια διαδραματίζει καίριο ρόλο στην προστασία του ΑμεΝΑ. Οι αρμόδιοι εμπλεκόμενοι φορείς σε μεγάλο βαθμό δηλώνουν µη εκπαιδευμένοι να διαχειριστούν τέτοιου είδους περιστατικά και ζητούν εκπαίδευση και συνεργασία. Προκύπτει διαρκώς η ανάγκη για ένα εθνικό σχέδιο δράσης.
Πρόληψη Σεξουαλικής Κακοποίησης
Σε επίπεδο πρόληψης της σεξουαλικής κακοποίησης ΑμεΝΑ, μια μελλοντική κατεύθυνση θα μπορούσε να είναι σύμφωνα µε τη βιβλιογραφία των ερευνητών, όπως π.χ. η δημιουργία ενός κέντρου για αξιολόγηση και θεραπεία όπως είναι το «Σπίτι του Παιδιού» στην Ισλανδία, στην Ευρώπη και στις Η.Π.Α., όπου το προσωπικό θα είναι ειδικά εκπαιδευμένο και µε εμπειρία. Μια ομαδική, διεπιστημονική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των περιπτώσεων, όπου η ομάδα εμπειρογνωμόνων θα περιλαμβάνει ψυχολόγους, αστυνομικούς, κοινωνικούς λειτουργούς και επαγγελματίες συναφών κατηγοριών (όπως λογοθεραπευτές) που θα μπορούσαν να διευκολύνουν την επικοινωνία µε το ΑμεΝΑ. Βελτιωμένη πρόληψη, όπως εκπαίδευση γονικών δεξιοτήτων για νέους γονείς ή για υποψήφιους γονείς, εκπαίδευση στην ανταπόκριση των συναισθηματικών αναγκών των ΑμεΝΑ, σεξουαλική διαπαιδαγώγηση από μικρή ηλικία, ανάπτυξη δεξιοτήτων ψυχικής ανθεκτικότητας, εκπαίδευση προσωπικού στους φορείς, όπου φοιτούν τα ΑμεΝΑ όπως είναι τα ΚΔΗΦ, τα ΚΔΑΠΜΕΑ κλπ.
Να δημιουργηθεί μια παιδοκεντρική εστίαση στη διαχείριση των περιπτώσεων και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μιας πιο ώριμης και συνεχιζόμενης κοινωνικής κινητοποίησης. Όσον αφορά στους επαγγελματίες που εμπλέκονται σε υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης/ κακοποίησης, κρίνεται χρήσιμη η ανάπτυξη και υιοθέτηση κατευθυντήριων γραμμών όπως ο σαφής ορισμός του ρόλου του κάθε οργανισμού αλλά και του εκάστοτε επαγγελματία εντός του οργανισμού, που εμπλέκεται στην αξιολόγηση και στην αντιμετώπιση περιπτώσεων, καθώς και σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για τη σύνδεση μεταξύ των οργανισμών.
Ακόμα απαραίτητη κρίνεται η ανάπτυξη και /ή έκδοση κατευθυντήριων γραμμών για τη διαχείριση των εσωτερικών υποθέσεων, όπου παρουσιάζεται η σεξουαλική κακοποίηση ΑμεΝΑ στο πλαίσιο των οργανισμών από ένα µέλος προσωπικού (π.χ. εντός ΚΔΗΦ). Θέσπιση και εφαρμογή τυποποιημένων πρωτοκόλλων συνέντευξης και μεθοδολογίας για διαφορετικές ηλικιακές ομάδες, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η ουδετερότητα, η ακρίβεια και η έλλειψη μεροληψίας κατά τη συλλογή πληροφοριών από τον επαγγελματία καθώς και η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της μεθόδου συνέντευξης. Η υιοθέτηση και εφαρμογή καινοτόμων τεχνικών για τη μείωση του στρες του θύματος κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων στο δικαστήριο και των ψυχολογικών/ ιατροδικαστικών και ιατρικών εξετάσεων. Ένα καλό παράδειγμα είναι το μοντέλο του «Σπιτιού του Παιδιού» στην Ισλανδία όπου όλοι οι επαγγελματίες βρίσκονται κάτω από μια στέγη για να εκτελέσουν µία ενιαία αξιολόγηση του θύματος κατά τη στιγμή της έκθεσης.
Σε σχετική έρευνα των Παγιάτσου, Δημητρίου και Ριαλά (20 1 2) σε σχέση µε τα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης/ κακοποίησης σε ΑμεΝΑ προκύπτουν κάποια πολύ βασικά συμπεράσματα ως προτάσεις των επαγγελματιών, που εξυπηρετούν άτομα µε νοητική αναπηρία όπως:
• Χρειάζεται ένας εθνικός σχεδιασμός πρόληψης της κακοποίησης ανηλίκων και ενηλίκων ατόμων µε νοητική αναπηρία.
• Είναι επιτακτική η ανάγκη για ενημέρωση και σεξουαλική αγωγή όλων των εμπλεκομένων μερών.
• Οφείλουμε να καταρρίψουμε τα εμπόδια προς την καταγγελία είτε αυτά είναι φυσικά, πνευματικά ή θεσμικά.
• Είναι καλό να δημιουργήσουμε προσβάσιμες υπηρεσίες.
• Χρειάζεται να αναγνωριστεί η ανάγκη για διαμεσολαβητές και συνηγόρους των Ατόμων µε Αναπηρία.
Προτάσεις
Στο πλαίσιο τόσο της πρόληψης όσο και της καταγγελίας αυτού του φαινομένου και υπό την αναγνώριση της ευθύνης όλων µας απέναντι σε αυτό το αποτρόπαιο γεγονός, η μελέτη κατέληξε στη σύνταξη δεκαπέντε προτάσεων για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στην χώρα µας, όπως αυτές διαμορφώθηκαν μέσα από τις Συναντήσεις Εργασίας, θεωρώντας ότι κάτι αντίστοιχο οφείλει να εφαρμόζεται είτε αφορά σε ενήλικα είτε σε ανήλικα άτομα µε νοητική αναπηρία. Θα παραθέσουμε τις 3 πρώτες προτάσεις και οι ενδιαφερόμενοι θα αναζητήσουν το πλήρες κείμενο μόλις αναρτηθεί στο διαδίκτυο.
Πρόταση 1 : Να θεσμοθετηθεί η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία από την Πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Στόχος αφενός να ενημερώνονται τα παιδιά µε έγκυρο τρόπο για τα σχετικά ζητήματα και αφετέρου να γνωρίζουν τα παιδιά τι πρέπει να αρνούνται, τι να υποψιάζονται και γιατί να αναζητούν βοήθεια σε περίπτωση που νιώσουν απειλούμενα. Αντιστοίχως, για τα άτομα µε νοητική αναπηρία κρίνεται απαραίτητη η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση µε εργαλεία κατάλληλα προσαρμοσμένα στις γνωστικές και αντιληπτικές δυνατότητες των ατόμων αυτών και γλώσσα προσιτή και κατανοητή. Ενδεικτική είναι η χρήση εντύπων σε easy to read µορφή, οπτικοακουστικού υλικού, βιωματικών ασκήσεων και παιχνιδιών ρόλων.
Πρόταση 2: Για την πρόσληψη επαγγελματιών σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, που έρχονται σε επαφή µε παιδιά, θα πρέπει να απαιτείται η προσκόμιση α) πιστοποιητικού ποινικού μητρώου, β) πλήρους ψυχιατρικής αξιολόγησης εστιασμένης στη σεξουαλική συμπεριφορά και γ) πιστοποιητικού περί µη άσκησης δίωξης. Τα παραπάνω θα πρέπει να ανανεώνονται ανά διετία.
Πρόταση 3: Να εκπαιδευτούν οι εμπλεκόμενοι επαγγελματίες (αστυνομικοί, εισαγγελείς, εκπαιδευτικοί, γιατροί, κοινωνικές υπηρεσίες), ώστε να μπορούν να διαχειρίζονται αποτελεσματικά κάθε περιστατικό.
Πηγή: Εφημερίδα “Θεσσαλία”
